Việc ngừng hoạt động các nhà máy mới là một thách thức tài chính lớn, đặc biệt ở các quốc gia đang xây dựng công suất mới, bao gồm cả Việt Nam.
Viện Phân tích Tài chính và Kinh tế Năng lượng (IEEFA) cho biết, mặc dù chỉ 1/10 số nhà máy than hiện tại dự kiến đóng cửa vào năm 2030, nhưng nhiều nhà máy khác có thể đóng cửa nếu nỗ lực xác định các cơ hội.
Ông Paul Jacobson, cộng tác viên khách mời của IEEFA và là tác giả của báo cáo cho biết: “Vấn đề chính ở đây là thiếu một hệ thống các giao dịch từ than thành sạch được xác định rõ ràng, có hợp đồng và có khả năng thanh toán tài chính”.
Khoảng 15,5 tỉ tấn carbon dioxide được tạo ra mỗi năm bởi 2.000 gigawatt năng lượng than. Cơ quan Năng lượng Quốc tế cho biết lượng khí thải cần phải đạt mức 0 vào năm 2040 nếu nhiệt độ tăng vẫn ở ngưỡng 1,5 độ C.
Tuy nhiên, việc ngừng hoạt động rất tốn kém, đặc biệt nếu các nhà máy vẫn đang trả nợ hoặc bị ràng buộc với các hợp đồng mua bán điện (PPA) cam kết cung cấp điện trong nhiều thập kỷ.
Các chính phủ đang tìm kiếm giải pháp để chi trả cho quá trình chuyển đổi, bao gồm Cơ chế chuyển đổi năng lượng của Ngân hàng Phát triển châu Á, nhưng chỉ có một số ít dự án được thực hiện.
800 mục tiêu chuyển đổi khả thi được IEEFA xác định bao gồm khoảng 600 mục tiêu được xây dựng cách đây 30 năm trở lên, nhiều mục tiêu trong số đó đã trả được nợ và không còn bị ràng buộc bởi các PPA dài dòng.
Với tỉ suất lợi nhuận từ năng lượng tái tạo hiện đủ để trang trải chi phí thay thế các nhà máy than, việc ngừng hoạt động 200 nhà máy còn lại được xây dựng cách đây từ 15 đến 30 năm cũng có thể phải chăng, mặc dù vẫn còn những trở ngại, bao gồm trợ cấp nhiên liệu hóa thạch làm tăng giá trị tài sản.
Có một trường hợp kinh doanh chắc chắn là các nhà máy điện than cũ sẽ được thay thế bằng hệ thống lưu trữ và năng lượng mặt trời quy mô lớn, làm thay đổi bối cảnh năng lượng và tiềm năng kinh tế của các thị trường mới nổi. Ông Paul Jacobson cho biết: “Những chương trình như vậy có thể đẩy nhanh việc đóng cửa các cơ sở sản xuất điện bẩn nhất của các nền kinh tế mới nổi trong hơn 10 năm, đồng thời tạo cơ sở để thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài và tạo ra các cơ hội việc làm đáng kể.”
Báo cáo sử dụng các nghiên cứu điển hình ở 5 quốc gia: Botswana, Colombia, Maroc, Romania và Thái Lan, để chứng minh tính khả thi của cách tiếp cận. Đối với mỗi loại, kinh tế học chỉ ra rằng nếu năng lượng tái tạo đi vào hoạt động từ năm 2026 đến năm 2028 thì các dự án có thể chấm dứt hoàn toàn lượng khí thải carbon dioxide từ những tài sản đó vào năm 2029.
Việc ngừng hoạt động các nhà máy mới hơn sẽ là một thách thức tài chính lớn hơn, đặc biệt ở các quốc gia vẫn đang xây dựng công suất mới, bao gồm cả Việt Nam.
Nguồn Reuters
