Nếu tính cả năng lượng hạt nhân, năm ngoái thế giới đã tạo ra gần 40% điện năng từ các nguồn carbon thấp.
Dữ liệu mới từ Ember cho thấy, thế giới đã vượt qua cột mốc năng lượng sạch khi sự bùng nổ về gió và mặt trời đồng nghĩa với việc phá kỷ lục 30% điện năng trên thế giới được sản xuất bằng năng lượng tái tạo vào năm ngoái.
Theo Tạp chí Điện lực Toàn cầu được công bố hôm ngày 8/5 bởi tổ chức tư vấn về khí hậu Ember, trái đất đang đạt đến “một bước ngoặt quan trọng” hướng tới năng lượng sạch. Nó dự đoán việc sản xuất nhiên liệu hóa thạch toàn cầu sẽ giảm nhẹ vào năm 2024, trước khi trải qua sự sụt giảm lớn hơn nhiều trong những năm tiếp theo.
Năng lượng tái tạo kỷ lục
Năm 2000, năng lượng tái tạo chỉ chiếm chưa đến 19% tổng năng lượng toàn cầu, bây giờ nó chiếm hơn 30%. Nếu tính cả năng lượng hạt nhân, năm ngoái thế giới đã tạo ra gần 40% điện năng từ các nguồn carbon thấp.
Mặc dù mức độ ô nhiễm toàn cầu do sự nóng lên của Trái đất đã đạt mức cao kỷ lục vào năm 2023, nhưng sự bùng nổ về năng lượng tái tạo đã đẩy cường độ carbon của ngành điện – lượng ô nhiễm carbon tạo ra trên một đơn vị điện – xuống mức thấp kỷ lục vào năm 2023, thấp hơn 12% so với mức trước đó, đỉnh cao năm 2007.
Báo cáo cho thấy sự gia tăng của năng lượng tái tạo cũng đang đẩy nhiên liệu hóa thạch suy giảm, làm chậm tốc độ tăng trưởng của chúng gần 2/3 trong thập kỷ qua. Hiện tại, hơn một nửa số quốc gia đã vượt qua thời kỳ đỉnh cao về điện sản xuất từ nhiên liệu hóa thạch trong 5 năm.
Thị phần của nhiên liệu hóa thạch trong tổng nguồn điện đã giảm từ 64,7% năm 2000 xuống 60,6% vào năm 2023. Ember dự đoán con số này sẽ giảm đáng kể vào năm 2024, xuống còn 57,6%, khi người ta bắt đầu cảm nhận được sự gia tăng nhanh chóng của năng lượng mặt trời.
Bùng nổ năng lượng mặt trời
Theo báo cáo, năng lượng mặt trời là nguồn điện tăng trưởng nhanh nhất vào năm 2023 trong năm thứ 19 liên tiếp. Năm ngoái, nó tạo ra lượng điện mới gần gấp đôi so với than.
Giám đốc Chương trình Hiểu biết Toàn cầu tại Ember – ông Dave Jones cho biết sự gia tăng lắp đặt năng lượng mặt trời xảy ra vào cuối năm 2023, vì vậy vẫn chưa thể cảm nhận được toàn bộ tác động. Ông nói: “Tôi nghĩ rằng năm 2024 sẽ hơi sốc khi bạn bắt đầu nhìn thấy những con số đó, đặc biệt là với những người cho rằng nhu cầu về nhiên liệu hóa thạch như khí đốt sẽ tiếp tục tăng”.
Việc mở rộng năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn điện toàn cầu được thúc đẩy bởi sự gia tăng đáng kể trong sản xuất năng lượng mặt trời và gió. Sự tăng trưởng của chúng vượt xa thủy điện, nguồn năng lượng sạch lớn nhất.
Mặc dù than và khí đốt vẫn chiếm phần lớn sản lượng điện toàn cầu nhưng tốc độ tăng trưởng của chúng năm ngoái thấp hơn nhiều so với gió và mặt trời.
Niklas Höhne, nhà khoa học khí hậu tại tổ chức phi lợi nhuận Viện NewClimate cho biết: “Tốc độ giãn nở của năng lượng mặt trời và gió là đáng chú ý và là dấu hiệu cho thấy xã hội có thể mang lại sự thay đổi nhanh chóng”.
Báo cáo cho thấy, tăng trưởng năng lượng tái tạo thậm chí còn cao hơn nếu không có sản lượng thủy điện giảm đáng kể do hạn hán ở các quốc gia như Trung Quốc và Ấn Độ. Sự thiếu hụt chủ yếu được bù đắp bằng than.
Trung Quốc dẫn đầu
Trung Quốc là nước sản xuất điện mặt trời lớn nhất thế giới, nước này đóng góp hơn 1/3 sản lượng điện mặt trời toàn cầu và sản xuất lượng điện mặt trời nhiều hơn gấp đôi so với Mỹ vào năm 2023. Tuy nhiên, tỉ trọng năng lượng mặt trời trong cơ cấu điện sinh hoạt của cả hai nước đều thấp như nhau, khoảng 6%.
Trung Quốc ngày càng dẫn đầu về năng lượng mặt trời, chiếm gần 36% sản lượng toàn cầu vào năm ngoái. Nhưng đó lại là một câu chuyện khác khi nhìn vào vai trò của nó trong cơ cấu điện năng quốc gia của Trung Quốc, chỉ 6% thấp hơn nhiều quốc gia sản xuất năng lượng mặt trời lớn khác.
Theo báo cáo, năng lượng mặt trời chiếm hơn 10% sản lượng điện hàng năm ở 33 quốc gia, bao gồm Chile (30%), Úc (17%) và Hà Lan (17%) và California, nền kinh tế lớn thứ 5 thế giới tạo ra 28% điện năng từ năng lượng mặt trời.
Nhu cầu điện có thể tăng vọt
Nhu cầu điện toàn cầu tăng lên mức cao kỷ lục vào năm 2023, tương đương với toàn bộ nhu cầu điện của Canada, nhưng tốc độ tăng trưởng chậm lại so với mức trung bình trong thập kỷ qua.
Trung Quốc là động lực chính của nhu cầu, trong khi Mỹ và EU chứng kiến sự sụt giảm mạnh trong bối cảnh thời tiết ôn hòa hơn và đặc biệt đối với EU hoạt động công nghiệp tạm thời sụt giảm.
Châu Á và đặc biệt là Trung Quốc thúc đẩy tăng trưởng nhu cầu điện toàn cầu vào năm 2023. Mặc dù nhu cầu điện toàn cầu tăng vào năm 2023 nhưng tốc độ tăng trưởng thấp hơn mức trung bình 2,5% trong thập kỷ qua, trong đó Mỹ và châu Âu chứng kiến sự sụt giảm mạnh. Tuy nhiên, tăng trưởng nhu cầu dự kiến tăng mạnh trong vài năm tới, được thúc đẩy bởi các công nghệ như xe điện, máy bơm nhiệt, điều hòa không khí và trung tâm dữ liệu.
Phân tích của Ember cho thấy, nhu cầu điện sẽ tăng vọt từ năm 2024 trở đi. Xe điện, máy bơm nhiệt và điện phân, quy trình được sử dụng để tạo ra hydro xanh, một loại năng lượng sạch được quảng cáo rầm rộ sẽ làm tăng nhu cầu, bên cạnh các công nghệ như điều hòa không khí và trí tuệ nhân tạo.
Theo báo cáo, sự phổ biến của các công nghệ này sẽ làm tăng nhu cầu điện, nhưng nhu cầu tổng thể sẽ giảm do điện khí hóa hiệu quả hơn nhiên liệu hóa thạch.
Nhìn chung, báo cáo của Ember thực sự mang lại hy vọng, bà Nancy Haegel, cố vấn nghiên cứu tại Phòng Thí nghiệm Năng lượng Tái tạo Quốc gia, cho biết: “Nó cho thấy rằng chúng ta có thể tạo ra lượng điện đáng kể bằng năng lượng tái tạo. Những lựa chọn trong 10 năm tới là rất quan trọng”.
Trọng Hoàng (Nguồn: CNN)
