Các công ty năng lượng, quỹ phòng hộ và nhà giao dịch hàng hóa đang tăng cường mua bán các sản phẩm phái sinh tài chính, cho phép họ đặt cược vào các biến động thời tiết cũng như kiếm lợi nhuận hoặc bảo vệ họ khỏi tổn thất kinh tế từ các hiện tượng khí hậu cực đoan ngày càng gia tăng trên toàn cầu.
Trên Sàn giao dịch hàng hóa Chicago (CME) ở Mỹ, tổng số các hợp đồng tương lai và quyền chọn về thời tiết mà nhà đầu tư vẫn nắm giữ trong 9 tháng đầu năm nay cao gấp 4 lần so với cùng kỳ năm ngoái, và cao gấp 12 lần so với năm 2019. Giá trị giao dịch của các hợp đồng này cũng tăng 4 lần so với cùng kỳ năm ngoái.
Các hợp đồng phái sinh thời tiết là sản phẩm dựa trên các chỉ số theo dõi nhiệt độ hoặc lượng mưa theo mùa hoặc trong một tháng tới ở nhiều thành phố ở Mỹ, châu Âu và châu Á.
Các sản phẩm phái sinh thời tiết ra đời vào cuối thập niên 1990. Kể từ đó, thị trường này ngày càng mở rộng và thu hút các nhà đầu cơ đang săn lùng những tài sản tách biệt khỏi thị trường tài chính rộng lớn hơn, trước khi thu hẹp lại sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2008.
Hiện tại, các nhà đầu tư kỳ vọng sự tăng trưởng của thị trường phái sinh thời tiết sẽ bền vững hơn do tác động của biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt và nghiêm trọng. Bên cạnh đó, mối lo ngại về nguồn cung năng lượng không ổn định, đặc biệt là năng lượng gió và mặt trời, cũng thúc đẩy các doanh nghiệp bao gồm các công ty điện lực lớn tự bảo vệ họ bằng cách sử dụng các hợp đồng phái sinh thời tiết.
“Có một niềm tin chung rằng các sự kiện (thời tiết) cực đoan sẽ trở nên phổ biến hơn và khắc nghiệt hơn. Đó là động lực số một cho thị trường phái sinh thời tiết”, Peter Keavey, người đứng đầu toàn cầu về các sản phẩm năng lượng và môi trường của CME Group, nhận xét,
Theo Dịch vụ thông tin biến đổi khi hậu của Liên minh châu Âu. sự kết hợp của biến đổi khí hậu và hiện tượng thời tiết El Nino khiến mùa hè ở Bắc bán cầu năm 2023 trở thành mùa hè nóng nhất từng được ghi nhận. Các biến cố thời tiết khắc nghiệt thường xuyên xảy ra trong năm nay, gây ra lũ lụt và cháy rừng tàn khốc ở nhiều nơi trên thế giới.
Các công cụ phái sinh thời tiết cho phép người mua phòng ngừa rủi ro thời tiết gây thiệt hại cho hoạt động kinh doanh của họ. Không giống như lĩnh vực bảo hiểm, vốn đòi hỏi các công ty phải chứng minh rằng họ bị mất mát, các công cụ này thanh toán dựa trên các chỉ số thời tiết, có thể theo dõi nhiệt độ ở Paris hoặc lượng mưa ở New York.
Bảo hiểm chi trả cho các thảm hoạ thời tiết như bão, động đất và lốc xoáy. Ngược lại, phái sinh thời tiết chi trả cho các hiện tượng thời tiết có xác suất xảy ra cao hơn, như mùa hè khô hạn hơn dự báo.
Một giao dịch điển hình là một công ty năng lượng mua một hợp đồng chỉ số nhiệt độ tương lai để đề phòng rủi ro thời tiết sẽ ấm hơn trong mùa đông, khiến công ty bán được ít khí đốt hơn dự kiến. Nếu thời tiết ấm hơn mức trung bình trong mùa đông, giá trị của hợp đồng sẽ tăng lên và tạo ra khoản lợi nhuận khi thanh toán.
Với các công cụ phái sinh thời tiết, các công ty điều hành khu nghỉ dưỡng trượt tuyết có thể phòng ngừa rủi ro lượng tuyết không đủ hoặc các lễ hội âm nhạc có thể tự bảo vệ nếu trời mưa to. Thông thường, các công ty tái bảo hiểm lớn hoặc các quỹ phòng hộ lớn như Citadel của nhà đầu tư tỉ phú người Mỹ Kenneth Griffin sẽ đứng ở phía bên kia giao dịch.
“Nếu bạn có thể đo lường biến động thời tiết và đặt cược một số tiền, về cơ bản, chúng tôi có thể cung cấp một sản phẩm đầu tư cho bạn”, Nick Ernst, một chuyên gia kỳ cựu trong ngành nói. Hồi tháng 7, Ernst được Công ty môi giới BGC Group thuê để ra mắt bộ phận giao dịch phái sinh thời tiết.
Ông Nick Ernst cho rằng chiến tranh ở Ukraine và cuộc khủng hoảng năng lượng sau đó, cũng như các quy định của Mỹ và châu Âu yêu cầu các công ty phải hiểu rõ mức độ tác động từ các hoạt doanh của họ đối với biến đổi khí hậu, cũng giúp thu hút sự quan tâm đến thị trường phái sinh thời tiết.
Trong khi đó, người đứng đầu bộ phận giao dịch điện tại thị trường Anh của Công ty năng lượng tái tạo Statkraft (Na Uy) là ông Matthew Hunt nhận định, chiến sự Ukraine cho thấy nguồn cung năng lượng mong manh như thế nào. Ông tiết lộ đã sử dụng các công cụ phái sinh “thực sự hữu ích” để phòng ngừa rủi ro năng lượng gió cung cấp cho lưới điện bị thiếu hụt.
Thị trường phái sinh thời tiết vẫn còn nhỏ so với các thị trường hàng hóa tương lại. Tổng số lượng các hợp đồng quyền chọn và tương lai thời tiết đang mở trên sàn CME trong tháng 9 là khoảng 170.000 hợp đồng, chỉ bằng 1/10 số hợp đồng liên quan đến dầu thô. Tuy nhiên, những người tham gia thị trường cho rằng 90% thị trường phái sinh thời tiết là giao dịch không qua sàn.
“Các hiện tượng thời tiết cực đoan đang ‘tiếp thị’ tốt cho các hợp đồng tương lai về thời tiết”, Samuel Randalls, giáo sư của Đại học London, nói. Tuy nhiên, ông lưu ý các hợp đồng này chỉ giúp doanh nghiệp hạn chế tổn thất do biến đổi khí hậu, chứ không giúp giảm thiểu những tác thay đổi lâu dài của thời tiết cực đoan, có thể đe dọa tính sống còn của họ.
David Whitehead, đồng CEO của Speedwell Climate, công ty xây dựng nhiều chỉ số thời tiết làm nền tảng cho thị trường phái sinh thời tiết, cho rằng thách thức lớn hiện nay là phổ biến thông tin về thị trường này. Theo ông, nhiều người không hề biết sự tồn tại của các công cụ phái sinh thời tiết. Vì vậy, sự phát triển nhanh chóng của năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời và nguồn cung không liên tục của chúng sẽ giúp thị trường phái sinh thời tiết được chú ý.
“Mọi người từng lo lắng về việc có thể khai thác bao nhiêu dầu nữa từ lòng đất. Bây giờ, mọi người quan tâm đến việc sản lượng điện gió hay điện mặt trời sẽ đạt được bao nhiêu (trong tháng tới)”, Whitehead nói.
Tuy nhiên, giáo sư Samuel Randalls vẫn hoài nghi về tiềm năng tăng trưởng của thị trường phái sinh thời tiết.
“Trừ khi các doanh nghiệp tin rằng đây là một công cụ cần thiết, thị trường phái sinh thời tiết sẽ gặp khó khăn để phát triển ra ngoài một nhóm công ty và nhà giao dịch hạn hẹp”, Randalls nói.
Lê Linh (Theo Reuters)
