Để ngăn chặn thảm họa biến đổi khí hậu và đẩy nhanh quá trình chuyển đổi toàn cầu sang nền kinh tế không phát thải, các nhà hoạch định chính sách và chủ sở hữu tài sản cần khẩn cấp lập kế hoạch và phương án để phân bổ vốn trên quy mô lớn. Điều quan trọng là phát triển các công cụ tài chính mới có lợi nhuận, có tính thanh khoản cao và dễ dàng tiếp cận đối với người tiết kiệm và nhà đầu tư trên toàn cầu. Do đó, các chuyên gia đã đặt ra câu hỏi: tài chính khí hậu cần những gì để huy động được tối đa các nguồn lực tài chính giúp thực hiện các cam kết về khí hậu?
Vai trò của tài chính khí hậu
Một trong những yếu tố quan trọng hiện nay là việc huy động hiệu quả các nguồn lực tài chính ứng phó với biến đổi khi hậu, hay còn gọi là tài chính khí hậu. Tài chính khí hậu nhằm xây dựng khả năng phục hồi của các quần thể bị ảnh hưởng và giúp thích ứng với biến đổi khí hậu. Tài chính cũng cần để hỗ trợ chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững. Tuy nhiên, để có được nguồn tài chính, quá trình hoạch định chính sách tài chính quốc gia cần phải thích ứng với đặc điểm và yêu cầu của từng thời kỳ phát triển.
Có thể thấy, tài chính là vấn đề then chốt, cần thiết trong thực hiện mọi mục tiêu phát triển, trong đó bao gồm cả bảo đảm tiến độ thực hiện các cam kết về khí hậu. Các nước đang phát triển cần nguồn tài chính khí hậu không chỉ để đối phó với các tác động của hiện tượng thời tiết cực đoan, mà còn cần tiền để đầu tư vào việc giảm phát thải khí nhà kính. Một trong các giải pháp được nhiều nước lựa chọn là loại bỏ nhiên liệu hóa thạch, đầu tư vào năng lượng tái tạo.
Hơn nữa, các nước cũng cần tài chính để ứng phó tác động của các hiện tượng thời tiết cực đoan, xây dựng các hệ thống cảnh báo sớm, cứu trợ, phục hồi các dịch vụ, cơ sở hạ tầng thiết yếu, hỗ trợ các nhóm dễ bị tổn thương chịu tác động từ biến đổi khí hậu. Ước tính, tổng nhu cầu này của các nước phát triển sẽ đạt 1.300 tỷ USD vào năm 2025 và lên đến 2.400 tỷ USD vào năm 2030. Trong khi đó, dòng tài chính quốc tế hướng tới các nước đang phát triển đang thấp hơn nhu cầu ước tính từ 5 đến 10 lần.
Tài chính khí hậu là chìa khóa quan trọng, là đòn bẩy tích cực để thực hiện các cam kết khí hậu mà các nước đã đưa ra. Trong bối cảnh thế giới đang cần khẩn thiết hành động trước thời điểm không thể quay trở lại về khí hậu này, tài chính khí hậu lại càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Thu hút nhiều nguồn đầu tư hơn nữa
Theo các chuyên gia, Tuần lễ Khí hậu của Liên Hợp Quốc và COP28 ở Dubai dự kiến diễn ra vào tháng 12, cần hướng tới các công cụ cho phép khu vực tư nhân và các nhà đầu tư tư nhân đổ thêm vốn vào khả năng phục hồi khí hậu và phát triển bền vững. Mặc dù khu vực công có vai trò quan trọng trong vấn đề này nhưng các giải pháp có thể mở rộng đòi hỏi sự cam kết đáng kể về nguồn lực của khu vực tư nhân. Với tình trạng biến đổi khí hậu đang tàn phá cả các nước nghèo và nước giàu, việc giải phóng nguồn vốn phần lớn chưa được khai thác này đã trở thành một ưu tiên cấp bách.
Tuy nhiên, trong tình hình hiện tại, nhiều nhà đầu tư liên kết các khoản đầu tư lấy khí hậu làm trung tâm với “tác động xã hội” và giảm lợi nhuận. Mặc dù các Nhà đầu tư tinh vi có phương tiện để triển khai vốn của họ một cách có lợi cho quá trình khử carbon, chuyển đổi năng lượng và các lĩnh vực khác liên quan đến khí hậu, nhưng những khoản đầu tư như vậy có xu hướng kém thanh khoản. Chúng vẫn nằm trong các quỹ cổ phần tư nhân và do đó không thể tiếp cận được đối với các nhà đầu tư và người tiết kiệm thông thường, những người dễ bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi tình trạng mất an ninh lương thực, nước và năng lượng do khí hậu gây ra.
Cần tạo ra các khoản đầu tư vào khí hậu mang lại lợi nhuận, thanh khoản và dễ tiếp cận cho tất cả mọi người. COP28 mang đến cơ hội thảo luận sâu hơn về các giải pháp thị trường như vậy và cách có thể khai thác đổi mới kỹ thuật số để mở rộng quy mô các mô hình đầy hứa hẹn. Để huy động vốn trên quy mô lớn, phải huy động tiền tiết kiệm toàn cầu của các nhà đầu tư cá nhân cũng như các tổ chức như quỹ hưu trí, công ty bảo hiểm và quỹ quốc gia. Đa dạng hóa rủi ro có thể đạt được thông qua các công cụ bán lẻ thân thiện, thanh khoản, dễ tiếp cận như Quỹ giao dịch trao đổi (ETF).
Xây dựng chiến lược đầu tư hợp lý
Cách hợp lý để xây dựng một chiến lược đầu tư có lợi nhuận, lâu dài, phù hợp với khí hậu và có thể tiếp cận rộng rãi là phát triển danh mục tài sản đa dạng hỗ trợ trực tiếp hoặc gián tiếp cho việc tài trợ khí hậu. Đối với các nhà đầu tư có tầm nhìn dài hạn, danh mục đầu tư đáp ứng các yêu cầu này phải bao gồm ba loại tài sản chính. Đầu tiên là bất động sản và cơ sở hạ tầng có khả năng chống chọi với khí hậu, có nghĩa là tài sản ở những khu vực địa lý ổn định, chịu được thời tiết và ít bị ảnh hưởng bởi khí hậu. Định giá bất động sản và cơ sở hạ tầng ở những khu vực như vậy dự kiến sẽ tăng giá đáng kể nhờ sự chuyển dịch dân số từ các khu vực có rủi ro cao trên khắp Nam bán cầu sang các cộng đồng kiên cường hơn ở Bắc Mỹ, Bắc Âu Á và một số khu vực địa lý chọn lọc ở miền Nam toàn cầu. Các quỹ tín thác đầu tư bất động sản (REIT) cần được lựa chọn cẩn thận và tiếp xúc với các dự án phát triển lĩnh vực xanh thông qua ETF là hai cách để bảo đảm lợi nhuận đáng tin cậy từ các nỗ lực thích ứng với khí hậu. Và như một phần thưởng bổ sung, những khoản đầu tư như vậy mang lại lợi ích kinh tế và xã hội rộng lớn hơn, bao gồm tăng trưởng năng suất, tạo việc làm và cung cấp việc làm và nhà ở cho người dân di cư.
Thành phần thứ hai là hàng hóa xanh. Quá trình chuyển đổi có trật tự sang một tương lai có khả năng phục hồi cao hơn đòi hỏi phải đầu tư lớn không chỉ vào tài sản năng lượng, thực phẩm và nước mà còn cả kim loại và khoáng sản quan trọng được sử dụng trong năng lượng tái tạo và xe điện (EV). Chúng bao gồm các mặt hàng như đậu nành, lúa mì, đồng, các nguyên tố đất hiếm, coban, lithium… Để tránh “lạm phát xanh” (lạm phát do nỗ lực khử carbon) và tắc nghẽn nguồn cung, các nước cần khẩn trương thúc đẩy sản xuất và giảm chi phí để bảo đảm những mặt hàng này. Cuối cùng, một danh mục đầu tư hợp lý phù hợp với khí hậu nên bao gồm các tài sản cung cấp hàng rào chống lại lạm phát và rủi ro kinh tế địa lý, chẳng hạn như trái phiếu chính phủ ngắn hạn và có chỉ số lạm phát và vàng. Mối tương quan nghịch giữa những tài sản này và các khoản đầu tư liên quan đến khí hậu khác không chỉ mang lại thêm sự ổn định, mà còn mang lại tính thanh khoản và độ biến động thấp, nhằm đáp ứng nhu cầu của nhiều nhà đầu tư cá nhân, người nghỉ hưu và người tiết kiệm. Hơn nữa, đầu tư nhiều hơn vào các tài sản quốc gia có khả năng chống lạm phát sẽ cho phép các chính phủ làm nhiều hơn để tài trợ cho quá trình chuyển đổi xanh.
Thúc đẩy sử dụng kỹ thuật số
Để đạt được tác động tối đa, các công cụ đầu tư khí hậu này phải được cung cấp cho nhà đầu tư trung bình với các điều kiện thanh khoản, chi phí thấp. Mặc dù ETF có thể trợ giúp nhưng không phải ai cũng có tài khoản môi giới hay thậm chí là tài khoản ngân hàng. Các nước thường có xu hướng bỏ qua những nhóm dân số không có tài khoản ngân hàng ở Nam bán cầu. Theo Ngân hàng Thế giới, 1,4 tỷ người trưởng thành trên toàn cầu không sử dụng dịch vụ ngân hàng và tỷ lệ dân số không sử dụng dịch vụ ngân hàng vượt quá 50% ở một số quốc gia Trung Đông, châu Á và châu Phi.
Do những yếu tố này, cần đưa ra một đại diện kỹ thuật số, được mã hóa cho tất cả các giải pháp đầu tư khí hậu nói trên, để đạt được quy mô toàn cầu và bảo vệ những người có nguy cơ cao nhất về biến đổi khí hậu. Nhưng tài sản kỹ thuật số chỉ có thể đưa ra giải pháp khả thi nếu chúng được hỗ trợ bởi tài sản tài chính và vật chất trong thế giới thực. Giảm thiểu rủi ro đầu cơ và duy trì tính thanh khoản trong các cuộc khủng hoảng là rất quan trọng để bảo đảm rằng những thứ này không trở thành một dạng phần mềm tiền điện tử vô giá trị. Với chi phí do khí hậu gây ra ngày càng tăng nhanh, đổi mới cả công nghệ và tài chính vẫn là công cụ mạnh và hiệu quả nhất.
Như Ý (Theo Project Syndicate)
