Hàng năm, hơn 50 triệu loài chim nước di cư bay qua một đường bay chính, bao gồm một mạng lưới các vùng đất ngập nước.
Đường chim di cư này trải dài trên 22 quốc gia từ Alaska và khu vực viễn đông của Nga, về phía Nam qua Đông Á và Đông Nam Á, đến Australia và New Zealand.
Đường bay Đông Á-Úc hiện được cho là đường bay bị đe dọa nhiều nhất trong số 8 đường bay di cư chính của loài chim trên thế giới do sự mất mát và suy thoái quy mô lớn của môi trường sống vùng đất ngập nước ngập triều, ven biển.
Các vùng đất ngập nước dọc theo đường chim bay đã bị thu hẹp khoảng 50% ở Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, 40% ở Nhật Bản, 60% ở Hàn Quốc và 70% ở Singapore. Tại Đông Nam Á, có tới 45% vùng đất ngập nước gian triều (vùng đất ngập nước ở khu vực ven biển, luân phiên nổi và ngập trong nước mặn khi thủy triều lên và xuống) đã biến mất và khoảng 80% các vùng đất ngập nước còn lại đang bị đe dọa.
Các vùng đất ngập nước rất quan trọng để giảm thiểu khí hậu vì chúng giúp điều tiết nước lũ và cô lập carbon.
Các vùng đất ngập nước dọc theo đường chim bay cũng rất quan trọng về mặt kinh tế vì chúng cung cấp các dịch vụ hệ sinh thái quan trọng cho gần 200 triệu người ở Châu Á và Thái Bình Dương – từ thực phẩm và nước uống đến vật liệu xây dựng, thuốc men, dịch vụ giải trí, làm sạch nước và các lợi ích khác.
Các giải pháp mang lại lợi ích cho con người, thiên nhiên và khí hậu
Các giải pháp dựa vào thiên nhiên (NBS) là một cách tiếp cận có lợi trong việc bảo vệ các hệ sinh thái đang bị đe dọa, đồng thời giải quyết các rủi ro khí hậu.
Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế định nghĩa các giải pháp dựa trên thiên nhiên là “các hành động để bảo vệ, quản lý bền vững và khôi phục các hệ sinh thái tự nhiên hoặc bị biến đổi”, chúng giải quyết các thách thức xã hội một cách hiệu quả và thích ứng, đồng thời mang lại lợi ích cho con người và đa dạng sinh học.
Với những lợi ích tiềm ẩn của chúng, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đã và đang triển khai các giải pháp dựa vào thiên nhiên như một phần của sáng kiến kết hợp các giải pháp với các biện pháp mềm như nâng cao nhận thức, hoạch định chính sách, quy hoạch sử dụng đất và cảnh báo sớm.
Một sáng kiến do ADB hỗ trợ đang xây dựng kế hoạch dài hạn để bảo vệ Đường bay Đông Á-Úc, với các giải pháp dựa vào thiên nhiên là trọng tâm trong nỗ lực mang lại lợi ích cho con người và thiên nhiên, đồng thời đảm bảo khả năng phục hồi trước biến đổi khí hậu.
ADB đã phối hợp với Hiệp hội Đường bay Đông Á-Úc và Tổ chức bảo tồn chim Quốc tế BirdLife International xây dựng sáng kiến này. Sáng kiến tìm cách huy động 3 tỷ đô la tài chính đổi mới và tài chính hỗn hợp trong 10 năm tới cho các quốc gia thành viên đang phát triển của ADB đối với Đường bay Đông Á-Úc.
Các giải pháp dựa vào thiên nhiên ở vùng đất ngập nước cung cấp các biện pháp can thiệp hiệu quả, toàn diện và đã được chứng minh – đảm bảo bảo vệ môi trường sống và các loài, đồng thời hỗ trợ cộng đồng và mang lại lợi ích về khí hậu.
Các biện pháp can thiệp đang được chú ý để bảo vệ vùng đất ngập nước của đường bay bao gồm phục hồi môi trường sống, giảm thiểu rủi ro thiên tai, tái sinh và trồng rừng.
Phục hồi rừng ngập mặn cũng có thể giúp đảm bảo an ninh lương thực, du lịch sinh thái và các cơ hội tạo thu nhập khác. Ngoài ra còn có các kế hoạch thúc đẩy cộng đồng thực hành nuôi trồng thủy sản và đánh bắt thủy sản bền vững hơn để mang lại an ninh lương thực bền vững lâu dài và cải thiện dinh dưỡng.
Giảm rủi ro lũ lụt, bảo vệ người dân
Philippines cũng đang chuyển sang các giải pháp thân thiện với thiên nhiên để giảm thiểu rủi ro lũ lụt ở 6 lưu vực sông trên cả nước. ADB đang hỗ trợ quốc gia này triển khai các giải pháp thân thiện với thiên nhiên, chú ý động lực học của dòng sông và các chức năng của hệ sinh thái nhằm giảm thiểu thiệt hại và giữ an toàn cho các cộng đồng dễ bị tổn thương.
Những biện pháp như vậy là cần thiết vì Philippines thường xuyên phải hứng chịu lũ lụt và sạt lở đất hàng năm, chủ yếu do bão gây ra, gây thiệt hại nặng nề cho nền kinh tế đất nước và cướp đi sinh mạng của hàng trăm người mỗi năm.
Các công trình dân dụng kiểm soát lũ lụt là trọng tâm chính của quản lý rủi ro lũ lụt. Điều này nhấn mạnh đến việc sơ tán người dân khỏi nước lũ càng nhanh càng tốt hoặc tích trữ nước lũ tạm thời bằng cách xây dựng đê điều, đường thoát lũ và hồ chứa. Tuy nhiên, chỉ riêng cơ sở hạ tầng kiểm soát lũ lụt là không đủ để quản lý rủi ro lũ lụt. Cơ sở hạ tầng thông thường không thể ngăn chặn hoàn toàn lũ lụt, nó có thể tạo ra sự bất bình đẳng và làm suy thoái hệ sinh thái.
Cần có các cách tiếp cận toàn diện hơn, tích hợp phòng ngừa và giảm nhẹ lũ lụt với chuẩn bị sẵn sàng cho lũ lụt, kết hợp các biện pháp công trình và phi công trình, bao gồm cả các phương pháp tiếp cận dựa vào thiên nhiên nhiều hơn. Những cách tiếp cận này bao gồm việc trồng rừng ngập mặn để cải thiện khả năng bảo vệ khỏi lũ lụt ven biển và thực hiện các biện pháp để làm chệch hướng dòng chảy cực đoan và gây thiệt hại.
Tại Philippines, việc sử dụng các giải pháp như vậy đang được thí điểm ở lưu vực sông Apayao-Abulog và Abra ở Luzon; Jalaur ở Visayas; và Agus, Buayan-Malungon, và Tagum-Libuganon ở Mindanao. Chính phủ Philippines hy vọng các dự án có thể đóng vai trò là mô hình để nhân rộng tiềm năng và mở rộng quy mô ở các lưu vực sông khác trong nước.
Đảm bảo khả năng phục hồi của các thành phố
Việt Nam cũng đang triển khai các giải pháp dựa vào thiên nhiên để xây dựng khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu của các thành phố.
Theo dự án do ADB hỗ trợ, Việt Nam sẽ phát triển cơ sở hạ tầng quy mô nhỏ, xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu tại các thành phố Huế (tỉnh Thừa Thiên Huế), thành phố Hà Giang (tỉnh Hà Giang) và thành phố Vĩnh Yên (tỉnh Vĩnh Phúc) để tăng cường phát triển kinh tế – xã hội. Dự án được xây dựng dựa trên kế hoạch hành động của các thành phố xanh được xây dựng cho từng thành phố với sự hỗ trợ của ADB.
Sáng kiến này giúp các thành phố ứng phó với suy thoái môi trường, việc sử dụng tài nguyên không hiệu quả, tăng trưởng không công bằng và gia tăng rủi ro biến đổi khí hậu và thiên tai.
Mục tiêu của thành phố Huế, điểm đến du lịch quốc tế là tăng trưởng kinh tế bền vững hơn. Các dịch vụ du lịch của thành phố này có cơ hội để phát triển hơn nữa và một số điểm tham quan chính cần được đầu tư và cải tạo nhiều hơn. Các giải pháp dựa vào thiên nhiên có thể đòi hỏi phải xây dựng một mạng lưới không gian xanh và các tính năng và công nghệ môi trường khác để đảm bảo tốt hơn tính bền vững và di sản của thành phố.
Việc xây dựng “cơ sở hạ tầng xanh” sử dụng thảm thực vật, đất và các quá trình tự nhiên để quản lý nước, nhiệt độ và chất lượng không khí nhằm tạo ra môi trường đô thị lành mạnh hơn. Chẳng hạn, về cơ sở hạ tầng “xanh” bao gồm mái và tường xanh, bề mặt thấm nước cứng và mềm, đường phố xanh, lâm nghiệp đô thị và không gian mở xanh như công viên, vùng đất ngập nước và hành lang thoát nước xanh.
Cơ sở hạ tầng xanh cũng bao gồm một loạt các công nghệ xanh để thích ứng và bổ sung cho các tòa nhà và cơ sở hạ tầng để hoạt động hiệu quả hơn, đồng thời ứng phó tốt hơn với nắng nóng, lũ lụt và bão, vốn trở nên thường xuyên hơn do biến đổi khí hậu.
