Rừng thường được gọi là lá phổi của hành tinh, bởi vì chúng hấp thụ carbon dioxide có hại và tạo ra oxy cung cấp sự sống, vì vậy không quá khi đánh đồng “Rừng khỏe mạnh để con người khỏe mạnh”, chủ đề của Ngày Quốc tế về Rừng năm nay.
Bao phủ 31% diện tích đất của Trái đất và là nơi cư trú của 80% tất cả các loài sống trên cạn, rừng rất quan trọng đối với sức khỏe và hạnh phúc của con người, nhưng sự mất mát của chúng trên khắp hành tinh đang đe dọa mọi người ở khắp mọi nơi.
Dưới đây là 5 điều bạn cần biết về mối quan hệ gắn bó lâu đời và không ngừng phát triển giữa rừng và sức khỏe con người.
Bể chứa carbon chống biến đổi khí hậu
Các hệ sinh thái rừng giữ cho hành tinh khỏe mạnh bằng cách điều chỉnh khí hậu, lượng mưa, lưu vực sông và cung cấp oxy thiết yếu cho sự tồn tại của con người.
Những khu rừng khỏe mạnh giúp kiểm soát biến đổi khí hậu bằng cách hoạt động như những “bể hấp thụ carbon”, hàng năm hấp thụ khoảng 2 tỷ tấn carbon dioxide, loại khí góp phần gây ra biến đổi khí hậu và tăng nhiệt độ trên toàn cầu.
Khí hậu thay đổi nhanh chóng đang đe dọa sự tồn tại của con người theo nhiều cách khác nhau: nhiều trường hợp tử vong và bệnh tật do các hiện tượng thời tiết cực đoan, sự gián đoạn của hệ thống thực phẩm và gia tăng bệnh tật. Nói một cách đơn giản, nếu không có những khu rừng khỏe mạnh, mọi người trên khắp thế giới, đặc biệt là ở các quốc gia dễ bị tổn thương nhất trên thế giới, sẽ phải vật lộn để có cuộc sống lành mạnh và thậm chí có thể tồn tại.
“Nhà thuốc thiên nhiên”: từ khẩu trang đến tủ thuốc
Từ khẩu trang đến thuốc men, lâm sản được sử dụng trên khắp thế giới mỗi ngày. Có tới 80% các nước đang phát triển và 1/4 các quốc gia phát triển phụ thuộc vào các loại thuốc làm từ thực vật.
Rừng chứa khoảng 50.000 loài thực vật được cả cộng đồng địa phương và các công ty dược phẩm đa quốc gia sử dụng cho mục đích y học. Trong nhiều thiên niên kỷ, cư dân sống trong rừng đã điều trị nhiều loại bệnh bằng các sản phẩm mà họ thu hoạch được. Đồng thời, nhiều loại dược phẩm thông dụng đều có nguồn gốc từ cây rừng, trong đó có thuốc chữa ung thư từ cây dừa cạn Madagascar và thuốc trị sốt rét, ký ninh, từ cây canh-ki-na.
Cách tiếp cận Một sức khỏe được đưa ra như một phần trong ứng phó của Liên Hợp Quốc đối với đại dịch COVID-19. Qua đó cho thấy sức khỏe của con người, động vật, thực vật và môi trường rộng lớn hơn, bao gồm cả rừng, có mối liên hệ chặt chẽ và phụ thuộc lẫn nhau.
Đảm bảo chế độ ăn bổ dưỡng cho 1 tỷ người
Gần một tỷ người trên toàn cầu phụ thuộc vào việc thu hoạch thực phẩm hoang dã như thảo mộc, trái cây, quả hạch, thịt và côn trùng để có chế độ ăn bổ dưỡng. Theo ước tính, tại một số vùng nhiệt đới xa xôi, việc tiêu thụ động vật hoang dã cung cấp từ 60-80% nhu cầu protein hàng ngày.
Một nghiên cứu từ 43.000 hộ gia đình tại 27 quốc gia ở Châu Phi cho thấy sự đa dạng trong chế độ ăn uống của trẻ em tiếp xúc với rừng cao hơn ít nhất 25% so với những trẻ không tiếp xúc với rừng.
Tại 22 quốc gia ở Châu Á và Châu Phi, bao gồm cả các nước công nghiệp hóa và đang phát triển, các nhà nghiên cứu cho rằng các cộng đồng bản địa sử dụng trung bình 120 loại thực phẩm hoang dã cho mỗi cộng đồng và ở Ấn Độ, ước tính có khoảng 50 triệu hộ gia đình bổ sung chế độ ăn uống của họ bằng trái cây thu hái từ các khu rừng hoang dã và bụi rậm xung quanh.
Rừng rất quan trọng cho sự phát triển bền vững
Rừng cung cấp hàng hóa và dịch vụ, việc làm và thu nhập cho khoảng 2,5 tỷ người trên toàn thế giới, tương đương khoảng một phần ba dân số toàn cầu.
Giữ cho rừng và con người khỏe mạnh cũng là trọng tâm của sự phát triển bền vững và Chương trình nghị sự 2030. Đất rừng đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tiến độ trong các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG), bao gồm:
Mục tiêu 3: Sức khỏe tốt và hạnh phúc: Các nghiên cứu cho thấy rằng dành thời gian trong rừng có thể tăng cường hệ thống miễn dịch đồng thời nâng cao cảm xúc tích cực và giảm căng thẳng, huyết áp, trầm cảm, mệt mỏi, lo lắng và căng thẳng. Sức khỏe và hạnh phúc của con người phụ thuộc vào môi trường tự nhiên, nơi cung cấp những lợi ích thiết yếu như không khí sạch, nước, đất tốt và thực phẩm.
Mục tiêu 6 – Nước và vệ sinh cho tất cả mọi người: Rừng đóng vai trò lọc trong việc cung cấp nước ngọt. Khoảng 75% lượng nước ngọt có thể tiếp cận trên thế giới đến từ các lưu vực sông có rừng. Nhờ cung cấp nước cho các dòng sông, rừng cung cấp nước uống cho gần một nửa số thành phố lớn nhất thế giới.
Các mối đe dọa đối với rừng có thể gây ra tình trạng thiếu nước và gây nguy hiểm cho nguồn nước ngọt toàn cầu đối với người dân trên khắp thế giới. Đây là một trong những vấn đề cấp bách được giải quyết tại Hội nghị về Nước năm 2023 sắp tới của Liên Hợp Quốc (LHQ).
Mục tiêu 13 – Hành động về khí hậu: Rừng làm giảm tác động của bão và lũ lụt, bảo vệ sức khỏe và sự an toàn của con người trong các sự kiện thời tiết khắc nghiệt. Trong nhiều thế kỷ, rừng đã đóng vai trò là mạng lưới an toàn kinh tế xã hội của tự nhiên trong thời kỳ khủng hoảng. Rừng được quản lý và bảo vệ bền vững đồng nghĩa với việc nâng cao sức khỏe và an toàn cho tất cả mọi người.
Rừng cần được bảo vệ
Những lợi ích của rừng trên phạm vi rộng đã được nhiều người biết đến, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng được bảo vệ. Cháy rừng, côn trùng phá hoại và nạn phá rừng đã làm mất tới 150 triệu ha rừng trong một số năm nhất định trong thập kỷ qua, con số này lớn hơn cả diện tích đất liền của một quốc gia như Chad hoặc Peru. Chỉ riêng việc sản xuất các mặt hàng nông nghiệp, gồm dầu cọ, thịt bò, đậu nành, gỗ, bột giấy và giấy, đã gây ra khoảng 70% nạn phá rừng nhiệt đới.
Nhiều chính phủ đã áp dụng các chính sách thân thiện với rừng và các chính phủ khác đã tăng cường đầu tư vào rừng và cây cối. Các cộng đồng địa phương và các cá nhân cũng có động thái riêng để bảo vệ rừng.
LHQ đã thành lập Thập kỷ phục hồi hệ sinh thái (2021-2023) và các cơ quan của LHQ đang khai thác mối quan hệ đối tác với các bên liên quan từ địa phương đến toàn cầu để bảo vệ rừng tốt hơn, từ việc trồng 3 triệu cây ở Peru đến trao quyền cho phụ nữ trẻ làm người giữ rừng cộng đồng để bảo vệ các loài động vật bị buôn bán bất hợp pháp ở Indonesia.
Được thành lập vào năm 2008, UN-REDD là đối tác tư vấn và chuyên môn hàng đầu của LHQ về rừng và khí hậu, hỗ trợ 65 quốc gia đối tác. Dựa trên chuyên môn của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp (FAO) Liên Hợp Quốc, UN-REDD đã giúp các quốc gia thành viên giảm lượng khí thải rừng ở mức tương đương với việc loại bỏ 150 triệu ô tô trên đường trong một năm, giúp môi trường không khí trong lành hơn.
Mai Đan (Tổng hợp từ UN News)
