Bất chấp tình hình bất ổn ở khắp nơi trên thế giới, Liên Hợp Quốc vẫn tập trung giữ tình trạng khẩn cấp về khí hậu ở mức cao trong chương trình nghị sự quốc tế và đạt được các thỏa thuận lớn về tài chính và đa dạng sinh học.
Vào cuối năm 2021, khi hội nghị khí hậu của Liên Hợp Quốc (COP26) kết thúc tại Glasgow, không ai trong số những người có mặt có thể ngờ rằng một cuộc chiến ở Ukraine sẽ khiến nền kinh tế toàn cầu rơi vào tình trạng hỗn loạn, thuyết phục nhiều quốc gia đình chỉ các cam kết về mức carbon thấp, khi họ tranh giành để giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung cấp dầu khí của Nga và đảm bảo nguồn cung cấp nhiên liệu hóa thạch ở những nơi khác.
Trong khi đó, một loạt các nghiên cứu đã chỉ ra sự nóng lên liên tục của Trái đất và sự thất bại của nhân loại trong việc giảm lượng khí thải carbon cũng như nắm bắt được mối đe dọa hiện hữu của tình trạng khẩn cấp khí hậu.
Tuy nhiên, Liên Hợp Quốc tiếp tục thực hiện nhiệm vụ cho dù khó khăn nhưng thiết yếu là đạt được các thỏa thuận khí hậu quốc tế, đồng thời gây áp lực liên tục lên các nền kinh tế lớn để nỗ lực hơn nữa nhằm cắt giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch và hỗ trợ các nước đang phát triển có công dân đang gánh chịu gánh nặng của hạn hán, lũ lụt và thời tiết khắc nghiệt do biến đổi khí hậu do con người gây ra.
Năm 2022 ghi nhận hiện tượng sóng nhiệt, hạn hán và lũ lụt khốc liệt chưa từng có
Tổ chức Khí tượng Thế giới ( WMO ) đã công bố một loạt các báo cáo khắc nghiệt trong suốt cả năm. Một nghiên cứu vào tháng 1, thông báo rằng năm 2021 đã lọt vào top 7 năm nóng nhất từng được ghi nhận.
Vào mùa hè, khi những đợt nắng nóng kỷ lục được ghi nhận ở một số nước châu Âu, cơ quan này cảnh báo rằng chúng ta nên làm quen với điều này hơn trong vài năm tới, trong khi châu Phi có thể phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng lương thực ngày càng tồi tệ, tập trung ở vùng Sừng châu Phi, khiến hàng triệu người phải di dời. Trong khi đó, bốn trong số năm quốc gia trên lục địa này không có khả năng quản lý bền vững tài nguyên nước vào năm 2030.
Trong khi một số vùng bị thiếu nước, những vùng khác bị lũ lụt thảm khốc tấn công. Tại Pakistan, tình trạng khẩn cấp quốc gia đã được ban bố vào tháng 8, sau lũ lụt lớn và sạt lở đất do mưa gió mùa, ở đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng, khiến khoảng một phần ba đất nước chìm dưới nước. Hàng chục triệu người đã phải di dời.
Lũ lụt chưa từng có ở Chad đã ảnh hưởng đến hơn 340.000 người vào tháng 8 và vào tháng 10, cơ quan tị nạn của Liên hợp quốc ( UNHCR ) tuyên bố rằng khoảng 3,4 triệu người ở tây và trung Phi cần viện trợ, trong bối cảnh lũ lụt tồi tệ nhất trong một thập kỷ.
“Nghiện” sử dụng nhiên liệu hóa thạch
Trong Bản tin khí nhà kính tháng 10, WMO đã ghi lại chi tiết mật độ trong bầu khí quyển của ba loại khí chính – carbon dioxide, nitơ oxit và metan, chứng kiến mức tăng nồng độ hàng năm lớn nhất trong 40 năm, xác định hoạt động của con người là yếu tố chính làm khí hậu thay đổi.
Tuy nhiên, bất chấp tất cả các bằng chứng cho thấy việc chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp là rất cần thiết, các nền kinh tế lớn trên thế giới đã đối phó với cuộc khủng hoảng năng lượng do chiến tranh ở Ukraine gây ra bằng cách mở lại các nhà máy điện cũ và tìm kiếm các nhà cung cấp dầu và khí đốt mới.
Tổng thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres đã chỉ trích cách làm đó của họ, gọi đó sự “nghiện” sử dụng nhiên liệu hoá thạch tại một hội nghị thượng đỉnh về khí hậu ở Áo vào tháng 6 và lập luận rằng nếu trước đây họ đã đầu tư vào năng lượng tái tạo, thì các quốc gia này đã tránh được sự bất ổn về giá của thị trường nhiên liệu hóa thạch.
Tại một sự kiện năng lượng được tổ chức ở Washington DC cùng tháng, ông Guterres đã so sánh hành vi của ngành nhiên liệu hóa thạch với hoạt động của các công ty thuốc lá lớn vào giữa thế kỷ 20: “giống như lợi ích thuốc lá, lợi ích nhiên liệu hóa thạch và các đồng phạm tài chính của họ phải không trốn tránh trách nhiệm.”
Môi trường trong sạch, lành mạnh là quyền phổ quát của con người
Quyết định vào tháng 7 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tuyên bố rằng việc tiếp cận môi trường trong sạch và lành mạnh là quyền phổ quát của con người được ca ngợi là một cột mốc quan trọng, dựa trên một văn bản tương tự được Hội đồng Nhân quyền thông qua vào năm 2021.
Ông Guterres cho biết trong tuyên bố rằng sự phát triển mang tính bước ngoặt sẽ giúp giảm bớt những bất công về môi trường, thu hẹp khoảng cách bảo vệ và trao quyền cho mọi người, đặc biệt là những người ở trong tình trạng dễ bị tổn thương, bao gồm những người bảo vệ nhân quyền môi trường, trẻ em, thanh niên, phụ nữ và người dân bản địa.
Tầm quan trọng của động thái này đã được nhấn mạnh vào tháng 10 bởi Ian Fry, Báo cáo viên đặc biệt đầu tiên của Liên Hợp Quốc về Bảo vệ Nhân quyền trong bối cảnh Biến đổi Khí hậu. Ông Fry nói với UN News rằng nghị quyết đã bắt đầu có hiệu lực, với việc Liên minh châu Âu đang thảo luận về cách đưa nó vào luật pháp và hiến pháp quốc gia.
Các thỏa thuận đột phá đạt được tại các hội nghị khí hậu của Liên Hợp Quốc
Năm 2022 được đánh dấu bằng ba hội nghị thượng đỉnh quan trọng của Liên hợp quốc liên quan đến khí hậu – Hội nghị đại dương vào tháng 6, Hội nghị khí hậu COP27 vào tháng 11 và Hội nghị đa dạng sinh học COP15 vào tháng 12 – chứng minh rằng tổ chức này đạt được nhiều thành tựu hơn là chỉ đơn thuần tuyên bố thảm họa tình hình khí hậu và kêu gọi thay đổi.
Tại mỗi sự kiện đều đạt được tiến bộ trong việc thúc đẩy các cam kết quốc tế nhằm bảo vệ môi trường, giảm tác hại và sự tàn phá do hoạt động của con người gây ra.
Hội nghị đại dương chứng kiến các vấn đề quan trọng được thảo luận và những ý tưởng mới được tạo ra. Các nhà lãnh đạo thế giới thừa nhận báo động sâu sắc về tình trạng khẩn cấp toàn cầu đang đối mặt với đại dương, đồng thời tái cam kết thực hiện hành động khẩn cấp, hợp tác ở tất cả các cấp và đạt được đầy đủ các mục tiêu càng sớm càng tốt.
Hơn 6.000 đại biểu, trong đó có 24 nguyên thủ quốc gia và Chính phủ, cùng hơn 2.000 đại diện các tổ chức xã hội dân sự đã tham dự Hội nghị, vận động hành động khẩn cấp và cụ thể để giải quyết khủng hoảng đại dương.
Họ nhấn mạnh rằng các hành động dựa trên cơ sở khoa học và đổi mới, cùng với hợp tác quốc tế, là điều cần thiết để đưa ra các giải pháp cần thiết.
Quỹ tài trợ “mất mát và thiệt hại” đã được thống nhất, có lợi cho các nước đang phát triển
COP27, Hội nghị về khí hậu của Liên Hợp Quốc, được tổ chức tại Ai Cập vào tháng 11, dường như sẽ kết thúc mà không có bất kỳ thỏa thuận nào, khi các cuộc đàm phán kéo dài quá thời gian kết thúc chính thức của hội nghị thượng đỉnh.
Tuy nhiên, bằng cách nào đó, các nhà đàm phán đã xoay sở để không chỉ đồng ý về cách diễn đạt của văn bản kết quả, mà còn thiết lập một cơ chế tài trợ để bồi thường cho các quốc gia dễ bị tổn thương về những mất mát và thiệt hại do thảm họa khí hậu gây ra.
Các quốc gia này đã dành nhiều thập kỷ để tranh luận về một điều khoản như vậy, vì vậy việc đưa vào được ca ngợi là một bước tiến lớn. Thông tin chi tiết về cách thức hoạt động của cơ chế và ai sẽ được hưởng lợi, hiện sẽ được thảo luận trong những tháng tới.
Tuy nhiên, có rất ít tiến triển trong các vấn đề quan trọng khác, đặc biệt là về việc loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch và thắt chặt ngôn ngữ về nhu cầu hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 độ C.
Tăng cường bảo vệ đa dạng sinh học đầy hứa hẹn ở Montreal
Sau hai năm trì hoãn và hoãn lại do đại dịch COVID-19, hội nghị đa dạng sinh học lần thứ 15 của Liên Hợp Quốc (COP15), cuối cùng đã diễn ra tại Montreal, Canada vào tháng 12 này, kết thúc với một thỏa thuận bảo vệ 30% đất đai, vùng ven biển và nội địa của hành tinh. nước vào cuối thập kỷ này.
Inger Andersen, người đứng đầu Chương trình môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), đã mô tả kết quả này là “bước đầu tiên trong việc thiết lập lại mối quan hệ của chúng ta với thế giới tự nhiên”.
Đa dạng sinh học của thế giới đang ở trong tình trạng nguy hiểm, với khoảng một triệu loài đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng. Các chuyên gia của Liên Hợp Quốc đồng ý rằng cuộc khủng hoảng sẽ ngày càng gia tăng, gây ra những hậu quả thảm khốc cho nhân loại, trừ khi chúng ta tương tác với thiên nhiên theo cách bền vững hơn.
Thỏa thuận, chính thức là Khuôn khổ đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh-Montreal, bao gồm các cam kết ấn tượng, nhưng những cam kết này hiện cần phải được biến thành hành động. Đây là vấn đề gây trở ngại lớn tại các hội nghị về đa dạng sinh học trước đây, nhưng người ta hy vọng rằng một diễn đàn, được đưa ra tại COP15, để giúp các quốc gia tăng cường thực hiện, sẽ giúp biến kế hoạch chi tiết thành hiện thực.
Bất chấp bằng chứng mạnh mẽ cho thấy hoạt động của con người đóng một vai trò trong các sự kiện thời tiết thảm khốc và sự xuất hiện của cuộc khủng hoảng nhiên liệu do chiến tranh ở Ukraine gây ra, lượng khí thải nhà kính vẫn tiếp tục tăng. Tuy nhiên, Liên hợp quốc đã thực hiện đúng vai trò của mình khi kiên trì giữ tình trạng khẩn cấp về khí hậu ở mức cao trong chương trình nghị sự quốc tế, đạt được các thỏa thuận lớn về tài chính và đa dạng sinh học.
