Liên minh châu Âu (EU) vừa đạt thỏa thuận mang tính bước ngoặt về cải cách thị trường các-bon, góp phần hướng tới mục tiêu giảm 55% lượng khí thải ròng vào năm 2030 so mức ghi nhận năm 1990. Với tổng lượng khí thải đứng thứ 3 thế giới, EU đang có những bước đi mạnh mẽ nhằm thúc đẩy các nỗ lực giảm phát thải toàn cầu và ứng phó biến đổi khí hậu.
Hội đồng châu Âu ngày 18/12 thông báo, các nước thành viên EU vừa đạt được thỏa thuận lịch sử về việc cải cách thị trường các-bon, vốn được xem là công cụ chính sách chủ chốt của khối trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Theo đó, các nhà đàm phán nhất trí nâng mục tiêu cắt giảm khí thải của các ngành trong Hệ thống Thương mại khí thải châu Âu lên 62% vào năm 2030. EU sẽ thiết lập một quỹ xã hội vì hành động khí hậu nhằm hỗ trợ các hộ gia đình và doanh nghiệp nhỏ dễ bị tổn thương nhất trong việc đối phó tác động từ thị trường mua bán tín chỉ phát thải.
Bước đi mạnh mẽ trong cải cách thị trường các-bon của EU lần này là việc các quốc gia thành viên nhất trí thực hiện Cơ chế điều chỉnh biên giới các-bon (CBAM), theo đó đánh thuế các-bon đối với tất cả hàng hóa xuất khẩu sang thị trường của khối dựa trên cường độ phát thải khí nhà kính trong quy trình sản xuất. Mục đích của khoản thuế này là nhằm bảo vệ ngành công nghiệp châu Âu trước sự xâm nhập của hàng hóa giá rẻ được sản xuất tại các quốc gia có các quy định về môi trường lỏng lẻo hơn. Dự kiến, các nước thành viên EU sẽ triển khai thí điểm CBAM từ tháng 10/2023.
Ban đầu cơ chế đánh thuế các-bon sẽ được áp dụng đối với các hàng hóa nhập khẩu như thép, xi-măng, phân bón, nhôm, điện và hydro, vốn là những lĩnh vực có lượng khí thải các-bon cao, chiếm 94% lượng khí thải công nghiệp của EU. Các nhà nhập khẩu sẽ phải báo cáo lượng khí thải có trong hàng hóa, nếu lượng khí thải này vượt tiêu chuẩn của EU, họ sẽ phải mua chứng chỉ khí thải theo mức giá các-bon hiện hành tại EU. CBAM cũng sẽ được áp dụng đối với các hàng hóa nhập khẩu có quy trình sản xuất gián tiếp phát thải các-bon ra môi trường.
Ðể đẩy nhanh công cuộc cải cách nhằm cắt giảm khí thải, EU yêu cầu khoảng 10.000 nhà máy điện và nhà máy công nghiệp mua giấy phép phát thải CO2. Một khi thuế các-bon đối với hàng hóa nhập khẩu được triển khai, EU cũng sẽ cắt giảm và đặt ra lộ trình chấm dứt các giấy phép phát thải CO2 miễn phí mà trước đó đã cấp cho các doanh nghiệp nội khối nhằm tăng sức cạnh tranh trước các công ty nước ngoài.
Chủ tịch Ủy ban Môi trường của Nghị viện châu Âu (EP) Pascal Canfin (P.Can-phin) nhấn mạnh, EU là khu vực thương mại đầu tiên trên thế giới đánh thuế các-bon đối với hàng hóa nhập khẩu. EU đã thảo luận vấn đề này trong hơn 20 năm qua và đây là một thỏa thuận lịch sử về khí hậu. Nghị sĩ châu Âu Mohammed Chahim (M.Cha-him) cũng khẳng định CBAM sẽ là trụ cột quan trọng trong các chính sách khí hậu của châu Âu, khuyến khích các đối tác thương mại khử các-bon trong lĩnh vực sản xuất.
Tuy nhiên, giới chuyên gia đánh giá, việc đánh thuế các-bon sẽ đối mặt không ít trở ngại, nhất là trong bối cảnh nhu cầu sử dụng nhiên liệu hóa thạch vẫn cao cùng xu hướng tăng của dân số toàn cầu và yêu cầu sử dụng năng lượng để phát triển. Việc đánh thuế các-bon có thể gây ra những cản trở nhất định cho các hoạt động kinh tế, vì làm gia tăng chi phí đầu tư, sản xuất, kinh doanh. Do vậy, khi các nước triển khai áp thuế các-bon nhằm giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch, phải đồng thời có những hỗ trợ, ưu đãi đối với một số lĩnh vực, ngành nghề nhất định để không cản trở phát triển.
Thỏa thuận cải cách thị trường các-bon của EU vẫn cần được Nghị viện châu Âu và Hội đồng châu Âu thông qua. Bộ trưởng Môi trường Séc, nước đang là Chủ tịch luân phiên EU, ông Marian Jurecka (M.Du-re-xca) nhấn mạnh: Thỏa thuận sẽ cho phép EU đáp ứng các mục tiêu về khí hậu trong các lĩnh vực then chốt của nền kinh tế, đồng thời bảo đảm hỗ trợ hiệu quả cho người lao động và doanh nghiệp nhỏ dễ bị tổn thương nhất.
