So sánh với một số khu vực có loài Voọc chà vá chân xám cho thấy rừng phòng hộ Ba Tơ (Quảng Ngãi) hiện đang nuôi dưỡng quần thể chà vá chân xám lớn thứ 3 ở Việt Nam với số lượng cá thể từ 104-169 cá thể. Tỉnh Quảng Ngãi đang đưa ra nhiều giải pháp để bảo tồn loài linh trưởng quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng này.
Ghi nhận đàn Voọc chà vá chân xám lên đến 169 cá thể
Voọc chà vá chân xám thuộc nhóm 1B trong danh mục động vật rừng thuộc nhóm cực kỳ nguy cấp, quý hiếm, là loài linh trưởng đặc hữu của Việt Nam được ghi chép trong Sách đỏ Việt Nam và Sách đỏ IUCN của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế.
Theo ước tính trong cả nước, loài Voọc chà vá chân xám ngoài tự nhiên chỉ còn 2.200 – 2.500 con, phân bố ở các tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Phú Yên, Bình Định, Quảng Nam và Quảng Ngãi. Tại Quảng Ngãi, ngành chức năng đã quan sát được 10 đàn Voọc chà vá chân xám tại rừng phòng hộ huyện Ba Tơ với khoảng 169 cá thể. Ước tính nếu điều tra, đánh giá đầy đủ có thể có tới 20 đàn.
Theo Sở NN&PT NT tỉnh Quảng Ngãi, khu vực rừng phòng hộ Ba Tơ có ý nghĩa quan trọng trong kết nối hành lang đa dạng sinh học bởi tiếp giáp với Khu Bảo tồn thiên An Toàn (Bình Định) và Khu Bảo tồn thiên Kon Chư Răng (tỉnh Gia Lai). Khu vực này được xem là hành lang không thể thiếu trong bảo tồn loài Voọc chà vá chân xám nói riêng và các giá trị đa dạng sinh học nói chung.
Tuy nhiên, do chưa thành lập được khu bảo tồn thiên nhiên nơi đây nên công tác quản lý, bảo vệ rừng phòng hộ trên địa bàn huyện Ba Tơ đang gặp nhiều khó khăn, thách thức bởi tác động của cộng đồng dân cư vùng đệm như: Săn bắn, bẫy bắt, khai thác lâm sản; các cơ chế, chính sách liên quan đến lực lượng bảo vệ rừng chuyên trách còn nhiều bất cập.
Bên cạnh đó, việc thiếu dữ liệu về đa dạng sinh học cũng như chưa có các dự án đầu tư, hỗ trợ ngoài ngân sách Nhà nước nhằm xúc tiến hoạt động thành lập khu bảo tồn. Do đó rất khó để quản lý và bảo vệ hiệu quả quần thể Voọc chà vá chân xám và đa dạng sinh học tại đây.
Ông Ngô Vĩnh Phong, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Ngãi cho biết thêm: Thời gian qua, để ngăn chặn và xử lý các mối đe doạ với loài linh trưởng này Hạt đã phát hiện và xử lý kịp thời đối với các đối tượng vận chuyển 6 cá thể linh trưởng đông lạnh và bắn chết 5 cá thể Voọc chà vá chân xám năm 2021 (12 năm tù cho 2 bị cáo săn bắt và bắn chết 5 cá thể chà vá chân xám tại Ba Tơ).
Xác lập vai trò của cộng đồng
Thực tế cho thấy, không chỉ nằm trong nhóm cực kỳ nguy cấp ở Việt Nam, mà Voọc chà vá chân xám còn nằm trong sách đỏ IUCN. Do đó, đàn voọc ở Quảng Ngãi cần được bảo vệ khẩn cấp, bởi từng có việc người dân săn bắn loài động vật quý hiếm này.
Theo nhiều chuyên gia về đa dạng sinh học, địa phương cần nhanh chóng thúc đẩy thành lập khu bảo tồn Khu Tây huyện Ba Tơ gắn hỗ trợ phát triển các hoạt động du lịch cộng đồng, trải nghiệm thiên nhiên nhằm tạo sinh kế thay thế cho người dân địa phương. Đồng thời, vấn đề trọng tâm cần thực hiện để bảo vệ loài Chà vá chân xám chính là tuyên truyền nâng cao nhận thức và huy động sự tham gia của cộng đồng vào các hoạt động bảo tồn, hạn chế tối đa các hành vi xâm hại.
Tại khu vực xã Tam Mỹ Tây, Quảng Nam- địa phương cũng đang ghi nhận là nơi sinh sống đàn voọc chà vá chân xám đã hình tổ tự nguyện với 19 thành viên giữ vai trò tuần tra bảo vệ, đồng thời góp sức với các thành viên khác gồm lãnh đạo xã, cán bộ chủ chốt các đoàn thể như phụ nữ, thanh niên, nông dân, học sinh, giáo viên… vận động, tuyên truyền, phát tờ rơi để nâng cao ý thức cộng đồng về bảo vệ voọc chà vá chân xám quý hiếm. Để đảm bảo sinh kế bền vững cho người dân Tam Mỹ Tây và phát triển bền vững mô hình bảo tồn dựa vào cộng đồng, các giải pháp về phát triển sinh kế hiện đang được quan tâm thúc đẩy. Trong đó, du lịch dựa vào cộng đồng là giải pháp đầy tiềm năng.
Đại diện Ban Quản lý rừng phòng hộ Thạch Nham, Kon Tum cũng chia sẻ về kinh nghiệm quản lý bảo vệ rừng và chà vá chân xám. Trong đó, địa phương đã thành lập 2 chốt dã chiến tại khu vực rừng giáp ranh với tỉnh Quảng Nam và Khu vực các thôn của xã Ngọc Tem giáp ranh với tỉnh Quảng Ngãi. Nâng cao trách nhiệm của 31 cộng đồng nhận khoán bảo vệ 14.000 ha rừng nhằm quản lý bảo vệ rừng và bảo tồn phát triển các loài động vật hoang dã mà đặc biệt là loài chà vá chân xám.
“Cần nâng cao trách nhiệm của 31 cộng đồng nhận khoán bảo vệ 14.000 ha rừng nhằm quản lý bảo vệ rừng và bảo tồn phát triển các loài động vật hoang dã, đặc biệt là loài Chà vá chân xám”- đại diện Ban quản lý rừng phòng hộ Thạch Nham bày tỏ.
