Đánh giá môi trường chiến lược (ĐMC) có vai trò quan trọng trong quá trình lập Chiến lược, Quy hoạch, Kế hoạch (CQK) vì quá trình lập ĐMC là xem xét sớm các vấn đề môi trường để điều chỉnh quy hoạch phục vụ phát triển bền vững.
Mối quan hệ giữa ĐMC với các dạng đánh giá khác
Đánh giá môi trường chiến lược không được coi là sự thay thế của Đánh giá tác động môi tường (ĐTM). Thay vào đó, ĐMC cần bổ sung cho ĐTM thông qua hướng dẫn việc thực hiện các dự án được xác định trong CQK (như loại bỏ những lựa chọn không phù hợp, đưa ra những tiêu chí lựa chọn địa điểm, hoặc đề ra những yêu cầu cụ thể cho việc sử dụng những công nghệ cụ thể). Bằng cách này, ĐMC có thể giúp cho quá trình thực hiện ĐTM được thuận lợi và tiết kiệm hơn.
Các loại đánh giá khác (như đánh giá tác động xã hội, đánh giá tác động tích lũy, đánh giá/thẩm định tính bền vững) có thể được sử dụng, lồng ghép hoặc kết hợp với quá trình ĐMC. Trên thực tế, khi sử dụng phương pháp tiếp cận phát triển bền vững trong ĐMC thì đã lồng ghép các mối quan tâm về môi trường, xã hội và kinh tế, và tất cả các phương pháp tiếp cận nêu trên đều được tối ưu hóa ở những cấp độ khác nhau trong quá trình ĐMC.
Mối liên kết trong quá trình xây dựng CQK
Quá trình ĐMC và quá trình xây dựng CQK có thể được thực hiện cùng nhau và có thể củng cố cho nhau trong khuôn khổ một hệ thống lập kế hoạch vì sự phát triển bền vững. Đồng thời, quá trình ĐMC có thể thực hiện một cách linh hoạt nhằm đáp ứng các yêu cầu khác nhau của CQK.
Chẳng hạn ĐMC áp dụng cho quy hoạch sử dụng đất (QHSDĐ) sẽ cung cấp cơ hội lồng ghép tiếp cận phát triển bền vững với quá trình ra quyết định. Đồng thời, ĐMC hỗ trợ thu hút sự tham vấn các bên liên quan trong quá trình xây dựng và thẩm định quy hoạch và đảm bảo mọi hậu quả môi trường do thực hiện quy hoạch sẽ được xác định vàđánh giá trong quá trình lập quy hoạch trước khi được phê duyệt. Sự lồng ghép các nội dung môi trường vào tất cả các giai đoạn của quá trình thẩm định và thực hiện quy hoạch cho phép các nhà quản lý điều chỉnh quy hoạch ở những thời điểm thích hợp.
Quá trình thực hiện ĐMC sẽ nghiên cứu các phương án thực hiện quy hoạch bằng cách cân nhắc các tác động môi trường và kinh tế – xã hội của từng phương án. Có 2 phương án thực hiện ĐMC đồng thời là:
Thứ nhất, thực hiện song song với quá trình lập CQK. Quá trình này thường mang lại nhiều thuận lợi về tổ chức và phát huy được tính độc lập sáng tạo của từng nhóm tư vấn, tuy nhiên dễ nảy sinh bất đồng khó giải quyết giữa nhóm tư vấn ĐMC và nhómtư vấn lập CQK.
Thứ hai, lồng ghép hoàn toàn quá trình ĐMC vào quá trình lập CQK: đây là phương án tốt nhất, đảm bảo mọi quyết định sẽ được cân nhắc trên cơ sở đánh giá toàn diện các vấn đề liên quan đến quy hoạch.
Các kết quả của đánh giá môi trường chiến lược có thể được xem là cơ sở hỗ trợ cho quá trình xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch để đảm bảo cho sự bền vững trong các mục tiêu phát triển. Trong quá trình thực hiện CQK mà phát hiện những vấn đề môi trường chính có tác động xấu đến môi trường khi thì CQK sẽ được điều chỉnh để hạn chế những tác động đến môi trường, điều này sẽ tăng khả năng thực thi của quy hoạch.
