Phần lớn người nhiễm bệnh được ghi nhận là nam giới đồng tính, song tính nhưng đậu mùa khỉ không phải là bệnh lây qua đường tình dục và bất kỳ ai cũng có thể nhiễm virus.
Hôm 23/7, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tuyên bố tình trạng khẩn cấp toàn cầu với bệnh đậu mùa khỉ và cho biết đợt bùng phát “tập trung ở những người đàn ông có quan hệ tình dục đồng giới, đặc biệt là những người có nhiều bạn tình”.
Tại Anh, Tổ chức từ thiện về HIV và sức khỏe tình dục Terrence Higgins Trust đã kêu gọi rót tiền khẩn cấp để mở rộng quy mô tiêm chủng, vốn đang được nhắm mục tiêu vào nam giới trong các nhóm có nguy cơ cao.
Bên ngoài Bệnh viện Guy’s ở London hôm 24/7, một hàng dài chờ đợi suốt 3 tiếng đồng hồ để tiêm chủng, đa phần là những người đồng tính nam và song tính, theo The Guardian.
Ở Mỹ, các quan chức thuộc cơ quan y tế New York đang tranh luận liệu có nên khuyến cáo những người đồng tính nam giảm số lượng bạn tình trong bối cảnh bùng phát dịch đậu mùa khỉ hay không.
Số ca mắc bệnh đậu mùa khỉ ở New York đã tăng gần gấp 3 lần trong tuần trước, gần như tất cả đều được ghi nhận ở những người đàn ông quan hệ tình dục đồng giới, theo The New York Times.
Hiện tại, một tỷ lệ lớn các trường hợp mắc bệnh đậu mùa khỉ được chẩn đoán là nam giới đồng tính và song tính. Tuy nhiên, các bác sĩ và chuyên gia y tế cộng đồng lo ngại sự thiếu cân nhắc và thận trọng trong việc truyền đi các thông điệp có thể gây hại cho cả cộng đồng đồng tính lẫn những người dị tính.
Vì sao phần lớn bệnh nhân là người đồng tính, song tính nam?
Nam giới quan hệ tình dục đồng giới hiện được coi là có nguy cơ lây nhiễm cao nhất, với khoảng 99% trường hợp được báo cáo bên ngoài châu Phi trong năm nay ở nam giới và 98% ở nam giới quan hệ tình dục đồng giới.
Tuy nhiên, WHO và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) đã nhấn mạnh rằng bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh đậu mùa khỉ bất kể khuynh hướng tính dục.
Đậu mùa khỉ không phải là bệnh lây truyền qua đường tình dục. Nó chủ yếu lây nhiễm qua tiếp xúc da, đó là lý do có thể lây lan cho bạn tình.
Mateo Prochazka, nhà dịch tễ học từ Cơ quan An ninh Y tế Vương quốc Anh (UKHSA), cho biết: “Các bệnh lây nhiễm không liên quan đến tình dục. Chúng tôi lo ngại bệnh đậu mùa khỉ là một mối đe dọa của cả cộng đồng”.
Dù hiện tại các số liệu cho thấy tỷ lệ lớn người nhiễm bệnh thuộc nhóm nam quan hệ đồng giới, không thể khẳng định dịch đậu mùa khỉ lây lan nhanh hơn trong cộng đồng này.
Vì virus lây nhiễm qua tiếp xúc trực tiếp, một khi được đưa vào một cộng đồng, nó có nhiều khả năng lây lan giữa những người tiếp xúc gần gũi với nhau trong cộng đồng đó, ví dụ như trong một hộ gia đình hoặc giữa các bạn tình.
Tiến sĩ Prochazka cho biết không rõ tại sao lại có tỷ lệ trường hợp đồng tính nam cao hơn.
“Nó chỉ cho thấy rằng sự lây nhiễm dường như đã được đưa vào mạng lưới của những người đàn ông có quan hệ tình dục đồng giới. Và đây là nhóm chúng ta đang thấy hầu hết trường hợp nhiễm bệnh”, chuyên gia nói.
Có giả thuyết cho rằng nhu cầu du lịch quốc tế quay trở lại kể từ khi lệnh cấm vận Covid-19 được nới lỏng có thể đóng góp một phần vào sự chênh lệch ban đầu.
Tuy nhiên, sự lây truyền từ người sang người đã xảy ra ở các quốc gia bên ngoài miền Tây và Trung Phi trong những tuần gần đây vẫn chưa được giải thích rõ ràng.
Các nhà khoa học đang điều tra xem căn bệnh được đưa vào cộng đồng thông qua những trường hợp đơn lẻ hay sự kiện “siêu lây lan”, chẳng hạn như một lễ hội có thể dẫn đến nhiều người mắc bệnh cùng một lúc.
Tiến sĩ Prochazka nói thêm một số triệu chứng đậu mùa khỉ giống với các bệnh tình dục như lậu, giang mai. Những người thuộc LGBT cảnh giác và chủ động thăm khám khi gặp những triệu chứng này nên cũng có thể dẫn đến nhiều trường hợp được chẩn đoán hơn trong cộng đồng.
Bài học từ HIV/AIDS
Những người đồng tính và song tính phải chịu sự kỳ thị sau cuộc khủng hoảng HIV/AIDS vào những năm 1980-1990.
Không giống như HIV/AIDS, bệnh không thể chữa khỏi và thường gây chết người trước khi các phương pháp điều trị hiệu quả xuất hiện vào những năm 1990, đậu mùa khỉ gây ra đợt bùng phát hiện nay hiếm khi gây chết người và triệu chứng chỉ kéo dài vài tuần.
Nhưng ngay cả khi bệnh đậu mùa khỉ không gây ra mối đe dọa chết người như HIV/AIDS, các quan chức y tế cũng không muốn loại bệnh này ảnh hưởng không tương xứng đến những người đồng tính nam.
Các bác sĩ và tổ chức từ thiện cho rằng nếu sai lầm lặp lại với bệnh đậu mùa khỉ như HIV/AIDS, nó không chỉ ảnh hưởng đến LGBT. Những người bên ngoài cộng đồng hiểu sai về bệnh có thể mất cảnh giác, thiếu kiến thức về triệu chứng, cách điều trị và phương pháp phòng tránh.
Tổ chức từ thiện về HIV và sức khỏe tình dục Terrence Higgins Trust cùng với các nhà lãnh đạo UKHSA, Nhóm cải thiện sức khỏe (NHS) đang nâng cao nhận thức cho người dân, đồng thời tìm hiểu thêm về bệnh đậu mùa khỉ và cách nó ảnh hưởng đến mọi người.
WHO đã nhiều lần nhấn mạnh rằng đậu khỉ không phải là một bệnh đồng tính. Nhiều nhóm vận động đã lên án các tổ chức tin tức nhấn mạnh người đồng tính nam và song tính trong tiêu đề và nội dung bài viết.
Jaime Garcia-Iglesias, nhà xã hội học tại Đại học Edinburgh, người đã nghiên cứu cách AIDS và Covid-19 ảnh hưởng đến một số cộng đồng nhất định, nói rằng có “nguy cơ đáng kể” là thái độ kỳ thị lại xuất hiện và ngăn mọi người tìm kiếm sự giúp đỡ cần thiết.
Các ứng dụng hẹn hò, chẳng hạn như Grindr, cũng đang tư vấn cho người dùng về những điều cần chú ý đối với bệnh đậu mùa khỉ.
Tiến sĩ Prochazka nói rằng các chuyên gia không khuyên mọi người thay đổi hành vi cá nhân mà hãy “tăng cường cảnh giác”.
Bao cao su bảo vệ khỏi các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục, nhưng không ngăn được bệnh đậu mùa khỉ.
Ông Sparrowhawk nói rằng mọi người không nên quá lo lắng nhưng nếu ai đó cảm thấy không khỏe và xuất hiện các triệu chứng như “sốt, đau đầu, sưng hạch bạch huyết và phát ban” thì nên liên hệ với phòng khám để được tư vấn chữa trị.
