Khi đi dọc bờ biển ở Highland vào một buổi tối tháng 5 đẹp trời, nhà sinh thái học và nhiếp ảnh gia động vật hoang dã Peter Stronach khó có thể tin vào những gì mình đang nhìn thấy.
Bãi biển rải rác những con chim chết và sắp chết: vịt đực, một số loài mòng biển, một con gannet, một con chó con và không ít hơn 26 con ngỗng chân hồng, những con đáng lẽ bây giờ đang trên đường trở về nơi sinh sản của chúng ở Iceland.
Tổng cộng, Stronach đã ghi nhận được 72 cá thể chim thuộc 17 loài tại khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia Loch Fleet chết trên bờ biển phía đông Scotland chỉ trong một ngày, cộng với nhiều con nữa trong những ngày tiếp theo.
Nhưng những con chim này đã không bị giết bởi một kẻ săn mồi, cũng không phải là nạn nhân bất ngờ của một cơn bão bất ngờ trên biển. Nguyên nhân của những cái chết này là một loại vi rút có khả năng lây nhiễm cao – và đối với các loài chim, thường là gây tử vong. Cúm gia cầm H5N1 hay còn được biết đến nhiều hơn là cúm gia cầm, đã trở lại.
Điều thực sự khiến Stronach lo lắng là phạm vi các loài mà anh ta tìm thấy. “Đầu mùa xuân này, chúng tôi nhận thấy rằng dịch cúm gia cầm chỉ xuất hiện hạn chế ở ngỗng; nhưng kể từ đó nó đã lây lan sang các loài chim hoang dã, chim ăn thịt và chim biển khác”. Giờ đây, nó đang ảnh hưởng đến quần thể sinh sản của các loài ven biển.
Ở những địa điểm khác ở Scotland vào đầu tháng này, khoảng 20 con chồn hôi lớn bị phát hiện đã chết hoặc sắp chết trên Fair Isle, nhiều chồn hôi lớn trong khu vực sinh sản Shetland Isles cũng được ghi nhận đã chết.
Đối với bất kỳ loài nào, những cái chết này là một bước lùi nghiêm trọng, đặc biệt là vào cao điểm của mùa sinh sản. Nhưng đối với những con chồn hôi lớn và ngỗng chân hồng, tin này đặc biệt đáng lo ngại. Scotland chiếm 60% dân số sinh sản toàn cầu của chồn hôi và 90% dân số ngỗng chân hồng ở Vương quốc Anh. Cả hai đều nằm trong danh sách các loài chim được bảo tồn, và dịch cúm gia cầm có thể đe dọa nghiêm trọng đến tương lai lâu dài của chúng.
Cúm gia cầm không chỉ giới hạn ở Vương quốc Anh. Vào tháng 12 năm 2021, một đợt bùng phát ở thung lũng Hula, miền bắc Israel, đã giết chết hơn 5.000 con sếu trong số 30.000 con chim trú đông. Chính phủ Israel gọi đây là “thảm họa động vật hoang dã chết chóc nhất trong lịch sử quốc gia”, các công nhân mặc đồ bảo hộ để thu thập các xác chết. Sau khi dịch bùng phát, nông dân được hướng dẫn tiêu hủy hàng trăm nghìn con gà.
Ở Canada, cúm gia cầm gây tử vong đã tàn phá ngành chăn nuôi gia cầm, khiến gần 2 triệu con gà bị tiêu hủy. Giờ đây, nó không chỉ chuyển sang các loài chim hoang dã mà còn cả các loài động vật có vú. Trong khi căn bệnh này thường chỉ giới hạn ở các loài chim nước, thì chủng H5N1 lần này đã tấn công quạ, giẻ cùi, mòng biển, chim ăn thịt và thậm chí cả cáo non.
Hoa Kỳ đang phải chịu đựng đợt bùng phát dịch cúm gia cầm tồi tệ nhất từ trước đến nay. Cho đến nay, hơn 37 triệu con gà và gà tây đã bị tiêu hủy. Nếu chỉ cần một con gia cầm có kết quả dương tính thì người nuôi phải tiêu hủy toàn bộ đàn gia cầm.
Virus này hiếm khi ảnh hưởng đến con người, nhưng có xảy ra, chẳng hạn ở những công nhân nông trại, những người đã tiếp xúc gần và lâu dài với những con chim thuần hóa bị nhiễm bệnh. Từ năm 2003 đến năm 2021, gần 500 người trên thế giới đã chết sau khi nhiễm virus.
Rõ ràng, dịch cúm gia cầm là điều chúng ta cần phải xem xét một cách nghiêm túc. Nhưng Stronach lo ngại rằng hệ thống giám sát và theo dõi hiện tại được thiết kế để bảo vệ các công ty kinh doanh gia cầm thương mại và không thực sự phù hợp để theo dõi các quần thể chim hoang dã. Ông nói: “Chúng ta cần nghiên cứu khẩn cấp để tìm ra những loài khác mà virus đã lây nhiễm, và quan trọng là cơ chế lây lan của nó.”
Ông đặc biệt lo ngại rằng nếu những con chim chết không được thu gom sau khi bùng phát, chúng có thể bị chim ó, diều đỏ, mòng biển và chồn hôi ăn xác, do đó dịch bệnh còn lây lan nhanh hơn.
Nguồn: https://www.theguardian.com/environment/2022/jun/02/geese-skuas-cranes-foxes-avian-flu-takes-growing-toll-on-wildlife-aoe
