Nga siết chặt kiểm soát nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia của Ukraina kể từ khi chiếm hôm 4.3. Nga có thể đã tấn công một lò phản ứng hạt nhân ở Kharkiv – thành phố lớn thứ 2 Ukraina.
Người đứng đầu Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cho biết ngày 6.3, cơ quan quản lý hạt nhân của Ukraina đã thông báo rằng nhân viên tại nhà máy hạt nhân lớn nhất Ukraina Zaporizhzhia hiện phải xin phép lực lượng Nga cho bất kỳ hoạt động nào, trong đó có bảo trì.
Nga cũng đã tắt một số mạng di động và Internet tại nhà máy, cản trở khả năng nhận được thông tin đáng tin cậy từ địa điểm thông qua các kênh liên lạc thông thường, ông nói.
“Tôi vô cùng lo ngại về những diễn biến đã được báo cáo cho tôi hôm nay” – Reuters dẫn lời Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi.
Ông Grossi nói thêm: “Để có thể vận hành nhà máy một cách an toàn và bảo mật, ban quản lý và nhân viên phải được phép thực hiện các nhiệm vụ quan trọng trong điều kiện ổn định mà không có sự can thiệp hoặc sức ép quá mức từ bên ngoài”.
Cơ quan Liên Hợp Quốc được thông báo rằng, kể từ 6.3, đường dây điện thoại – cũng như email và fax – của nhà máy điện hạt nhân lớn nhất Ukraina đã không hoạt động. Liên lạc với nhà máy Zaporizhzhia có thể qua di động nhưng chất lượng kém.
“Tình hình ngày càng xấu đi liên quan đến thông tin liên lạc quan trọng giữa cơ quan quản lý và Zaporizhzhia NPP (nhà máy điện hạt nhân) cũng là một nguyên nhân gây lo ngại sâu sắc, đặc biệt là trong một cuộc xung đột vũ trang có thể gây nguy hiểm cho các cơ sở hạt nhân của đất nước bất cứ lúc nào” – ông Grossi nói.
Trong bối cảnh chiến sự Ukraina, IAEA khẳng định, phóng xạ tại nhà máy Zaporizhzhia vẫn ở mức bình thường.
Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia bị Nga kiểm soát sau 9 ngày phát động chiến dịch quân sự tại Ukraina. Cuộc pháo kích của Nga đã gây ra hỏa hoạn tại một tòa nhà thuộc cơ sở hạt nhân này trước khi Nga chính thức chiếm nhà máy. Hiện các nhân viên Ukraina của nhà máy Zaporizhzhia đang kiểm soát lò phản ứng, nhưng quân đội Nga kiểm soát tổng thể địa điểm. Chỉ có 1 trong 6 lò phản ứng của nhà máy điện hạt nhân lớn nhất Ukraina đang hoạt động với khoảng 60% công suất.
Ukraina là nơi có Chernobyl, một nhà máy hạt nhân đã phát nổ năm 1986, gây ra thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất trong lịch sử. Chernobyl bị lực lượng Nga kiểm soát ngay ngày thứ 2 của chiến dịch ở Ukraina.
Ngày 6.3, cơ quan quản lý hạt nhân của Ukraina cũng thông báo cho IAEA về khó khăn trong liên lạc với nhân viên tại nhà máy Chernobyl. Hơn 200 nhân viên tại Chernobyl đã không thể luân chuyển kể từ khi Nga kiểm soát địa điểm này.
Cũng về tình hình Ukraina, trong diễn biến liên quan khác, IAEA nêu trong báo cáo ngày 6.3 rằng “thông tin liên lạc cũng bị mất với tất cả các doanh nghiệp và tổ chức ở thành phố cảng Mariupol sử dụng nguồn bức xạ loại 1-3 và không có thông tin về tình trạng của họ”.
Tổng giám đốc IAEA Grossi khẳng định sẵn sàng tới Ukraina để thiết lập một khuôn khổ cho việc bảo vệ các cơ sở hạt nhân trên khắp đất nước trong cuộc xung đột.
Trong diễn biến liên quan tới các nhà máy hạt nhân Ukraina, New York Times ngày 6.3 đưa tin, Nga có thể đã bắn phá vào một tòa nhà ở Kharkiv, nơi có một lò phản ứng hạt nhân nhỏ.
Các lực lượng Nga đã thực hiện một cuộc tấn công vào Viện Vật lý và Công nghệ, cơ quan tình báo nội địa của Ukraina thông tin ngày 6.3. Viện này có một cơ sở hạt nhân để nghiên cứu khoa học và sản xuất các chất đồng vị y tế.
Edwin Lyman, một chuyên gia về lò phản ứng tại nhóm Union of Concerned Scientists ở Cambridge, Massachusetts, Mỹ, cho hay, nguy cơ phát tán các hạt phóng xạ từ cơ sở hạt nhân ở Ukraina vào môi trường là rất khó đánh giá do thiếu thông tin chi tiết về mức độ nghiêm trọng của vụ tấn công mà Nga thực hiện nhưng khả năng là mức độ nghiêm trọng thấp.
