Đề tài khoa học công nghệ cấp cơ sở “Thử nghiệm phương pháp cấy trầm sinh học trên cây dó bầu tại Khánh Hòa” (giai đoạn 2020-2022) do Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh triển khai vừa được nghiệm thu, đem lại nhiều triển vọng về kỹ thuật cấy trầm.
Xây dựng 3 mô hình cấy trầm
Theo các tài liệu ghi chép, dó bầu Khánh Hòa rất nổi tiếng cả về số lượng và chất lượng. Do giá trị kinh tế cao nên nhiều năm qua, cây dó bầu đã bị săn lùng để khai thác trầm hương với mức độ hủy diệt. Theo Công ước CITES, dó bầu nằm trong danh sách các loài đang bị đe dọa, có nguy cơ tuyệt chủng.
Vấn đề trồng cây dó bầu đã được đặt ra, cùng với các phương thức cấy trầm nhân tạo. Tuy việc nhân giống và gây trồng cây dó bầu không quá khó, nhưng chọn nguồn giống và phương pháp tác động phù hợp để tạo trầm đạt chất lượng là vấn đề còn nhiều tranh luận, chưa được giải đáp thỏa đáng. Theo Hội Trầm hương Việt Nam, để phát triển phương pháp cấy tạo trầm hương cần phải xác định giống dó bầu cho từng vùng sinh thái, nghiên cứu kỹ thuật tạo trầm phù hợp để tạo ra năng suất và chất lượng tối ưu. Mục tiêu chủ yếu của đề tài là xác định phương pháp và chế phẩm sinh học phù hợp để tạo trầm trên cây dó bầu, hướng đến việc bảo tồn và phát triển nguồn gen cây dó bầu bản địa.
Đề tài “Thử nghiệm phương pháp cấy trầm sinh học trên cây dó bầu tại Khánh Hòa” do Kỹ sư Trần Giỏi – Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Khánh Hòa làm chủ nhiệm. Đề tài triển khai tại 3 địa điểm thuộc 3 huyện: Vạn Ninh, Khánh Vĩnh và Cam Lâm với 3 mô hình. Các nơi này có điều kiện sinh thái và lập địa phù hợp với cây dó bầu đã trồng thành công từ nhiều năm trước đây. Mỗi mô hình chọn 30 cây đủ tiêu chuẩn, theo từng nghiệm thức với 3 loại chế phẩm khác nhau. Quá trình thử nghiệm thành công sẽ là động lực giúp phục hồi vùng nguyên liệu và danh xưng “Xứ Trầm hương”.
Đề xuất thêm thời gian nghiên cứu
Việc thử nghiệm cấy tạo trầm bắt đầu từ tháng 5-2020. Sau 18 tháng đã hình thành các vệt trầm có màu đen sậm, nhìncấy rất rõ nét, khi đốt có mùi thơm đặc trưng của trầm hương. Đề tài đã tiến hành khai thác 15 cây/mô hình (50% số cây). Kết quả bất ngờ hơn mong đợi. Sản phẩm chính thu được gồm: Trầm cảnh, trầm miếng, trầm tok. Ngoài ra, còn khá nhiều trầm vụn và trầm nhang (hơn 10kg). Bình quân sản phẩm 1kg/cây. Khác biệt về khối lượng sản phẩm giữa 3 nghiệm thức không đáng kể, màu sắc và mùi hương giữa các mô hình và nghiệm thức đều tương đồng. Các chuyên gia và người có kinh nghiệm về trầm đều thống nhất nhận định, các sản phẩm đều đạt yêu cầu về màu sắc và hương thơm đặc trưng của trầm hương. Các chế phẩm sinh học sử dụng trong các mô hình đều đảm bảo kích trầm thành công, nhưng chưa thể so sánh và đánh giá loại nào tốt hơn.
Theo đánh giá của Hội đồng nghiệm thu, đề tài bảo đảm về tiến độ, nội dung, kết quả; đồng thời tổ chức tập huấn quy trình cấy tạo trầm cho 40 người và hội thảo về kết quả thử nghiệm. Hiện nay, với phương pháp kích tạo trầm bằng sinh học xuất hiện nhiều chế phẩm sinh học ngày càng phổ biến, cho hiệu quả cao. Đề tài đã thực hiện thành công 3 mô hình tại các xã: Vạn Phước (Vạn Ninh), Khánh Trung (Khánh Vĩnh) và Suối Tân (Cam Lâm). Kết quả tạo trầm 84/90 cây, đạt 93,3%, trong đó mô hình ở Vạn Phước đạt 96,7%. Kết quả cũng góp phần hoàn thiện quy trình cấy tạo trầm sinh học phù hợp với điều kiện Khánh Hòa, cung cấp thêm dữ liệu về nghiên cứu ứng dụng các chế phẩm cấy tạo trầm.
Hội đồng nghiệm thu đề xuất, UBND tỉnh, Sở Khoa học và Công nghệ tạo điều kiện cho đề tài được tiếp tục theo dõi các mô hình thêm 2-3 năm. Các mô hình này cần được hỗ trợ thêm về công nghệ đối với việc truy xuất nguồn gốc các cây dó đã tạo trầm. Đây cũng là xu hướng quản lý nguồn gốc và chất lượng sản phẩm, đặc biệt đối với trầm hương, nhằm giúp cho người mua biết được thông tin cần thiết về sản phẩm…
