Dù Trung Quốc thắt chặt biên giới và bao phủ vaccine cho gần 90% dân số, biến chủng Omicron đã xuất hiện ở hàng loạt tỉnh, thành phố lớn, bao gồm cả thủ đô Bắc Kinh.
Tình trạng gián đoạn tại các bến cảng và việc phong tỏa toàn thành phố ngày càng xuất hiện nhiều. Hôm 17/1, chính phủ cho biết đang chuẩn bị để ban hành thêm nhiều biện pháp nghiêm ngặt hơn. Ngân hàng Trung ương cắt giảm lãi suất cơ bản sau khi nền kinh tế ghi nhận quý tăng trưởng thấp nhất kể từ đầu dịch.
Cái giá phải trả cho mạng sống của con người cũng xuất hiện. Tại Thiên An, ít nhất hai người chết và hai phụ nữ bị sẩy thai do hạn chế thăm khám vì lệnh phong tỏa bắt đầu ngay trước Giáng sinh năm 2021. Trong khi đó, ca mắc hàng ngày chỉ dừng ở mức 2 con số và không có ca tử vong.
“Tôi hiểu họ thực hiện những biện pháp này để giữ an toàn cho mọi người”, He Kun – 55 tuổi, Tổng giám đốc một công ty xe điện ở ngoại ô Tây An – nói trên Bloomberg. “Nếu nó chỉ kéo dài một tháng hoặc lâu hơn thì tôi thấy ổn. Nhưng nếu nó đã kéo dài nửa năm, mọi người sẽ mất việc và các công ty thì đóng cửa”.
Rủi ro từ chính thành công của mình
Theo nghĩa đen, Trung Quốc không còn duy trì được “không ca Covid-19″ trong nhiều tháng. Trong danh sách những rủi ro chính trị toàn cầu hàng đầu vào năm 2022, Eurasia Group đã đưa sự thất bại trong chiến lược chống dịch của Trung Quốc lên vị trí số 1.
Báo cáo dự đoán nước này sẽ không thể ngăn chặn hoàn toàn Omicron và các biến chủng tiếp theo. Họ sẽ tiếp tục phải phong tỏa nhiều hơn và chuỗi cung ứng liên tục gián đoạn.
“Tăng trưởng thấp, lạm phát cao và bất bình đẳng tăng lên sẽ khiến người dân ngày càng thất vọng với chính phủ, gây ảnh hưởng đến chính trị ở mức độ chưa từng thấy kể từ những năm 1990”, báo cáo cho biết.
Goldman Sachs và Nomura dự đoán Trung Quốc sẽ đi đúng hướng đến cuối năm 2022 – sau khi ông Tập Cận Bình dự kiến tiếp tục nắm quyền trong nhiệm kỳ thứ ba – và có thể vào mùa xuân năm 2023.
Vào thời điểm nhạy cảm về mặt chính trị như vậy, ông Tập không hề dao động trước chiến lược mà theo tính toán của Bắc Kinh là có hiệu quả.
Biến chủng Delta đã len lỏi vào bên trong biên giới Trung Quốc hồi tháng 5/2021 và bùng phát sau đó. Tuy nhiên, số ca hàng ngày vẫn chỉ dừng ở mức dưới 200 người. Trong hai năm qua, Trung Quốc báo cáo dưới 5.000 trường hợp tử vong vì Covid-19, so với 831.000 trường hợp ở Mỹ – quốc gia có diện tích bằng 1/4.
Do đó, dân số Trung Quốc gần như không có khả năng miễn dịch tự nhiên, khiến cho người dân phụ thuộc lớn vào vaccine. Biến chủng Omicron gây ra triệu chứng ít nghiêm trọng hơn, nhưng cũng dễ lây lan hơn nhiều. Các đợt bùng phát dịch lớn cũng có thể đe dọa hệ thống miễn dịch của cả nước.
Trong khi đó, chính phủ đã chỉ trích các nhà hoạch định chính sách ở những khu vực khác, cho rằng họ “ưu tiên tính bình thường của cuộc sống hơn mạng sống người dân”.
Một bài xã luận gần đây trên tờ China Daily đã chỉ trích các quốc gia “lấy quan niệm sống còn của những người khỏe mạnh nhất để biện minh cho sự thiếu kiên trì và thất bại trong cách quản lý”.
“Trung Quốc giữ vững niềm tin mỗi mạng sống đều có giá trị”, bài báo kết luận. “Đất nước này sẽ làm tất cả những gì có thể để đảm bảo không ai phải tự bảo vệ mình hoặc không ai bị bỏ lại phía sau trong cuộc chiến chống virus”.
“Mỗi lần phong tỏa là một lần tổn hại”
Trải qua 18 tháng đầu tiên kể từ khi đại dịch xuất hiện, các biện pháp “Zero Covid-19” đã cho phép người dân Trung Quốc trở lại cuộc sống trước đại dịch.
Trong khi phần còn lại của thế giới thiếu hụt hoặc mất việc, Trung Quốc đã có sự phục hồi nhanh chóng và đáng ghen tị. Ngay cả khi nhà máy đóng cửa đột ngột, các công ty vẫn lập kỷ lục về xuất khẩu trong 10 tháng đầu năm 2021, với lượng xuất xưởng tăng 31% về giá trị so với cùng kỳ năm trước.
Chiến lược này trở nên khó khăn hơn khi biến chủng Delta xuất hiện hồi tháng 5/2021. Thị trấn Thụy Lệ – giáp với Myanmar – thậm chí còn lắp đặt dây sắt có gai tại hàng rào biên giới để ngăn chặn người vượt biên.
Tuy nhiên, Covid-19 vẫn khiến thành phố phong tỏa 4 lần trong 7 tháng và nhiều doanh nghiệp nhỏ phải đóng cửa. Các cư dân thường xuyên xét nghiệm và không có ngoại lệ. Một đứa trẻ 2 tuổi thậm chí còn xét nghiệm đến 74 lần.
Thụy Lệ tự hào về tỷ lệ bao phủ vaccine khoảng 97% và không có trường hợp tử vong nào vì Covid-19 vào năm 2021.
“Mỗi lần phong tỏa là một lần tổn thất nặng nề về tinh thần và vật chất”, Dai Rongli – cựu Phó thị trưởng – viết trên mạng xã hội.
Nhân viên chính phủ và tình nguyện viên chuẩn bị cung cấp nhu yếu phẩm hàng ngày cho những người cách ly tại nhà ở Tây An vào ngày 12/1 (Ảnh: Xinhua)
Đến giữa tháng 10/2021, chuỗi ngày không có ca bệnh nào ở quốc gia này đã biến mất và những nỗ lực ngăn chặn sự lây lan của virus ngày càng trở nên nghiêm ngặt.
Vào ngày Halloween, Disneyland Thượng Hải “nhốt” 34.000 người để xét nghiệm hàng loạt sau khi một khách tham quan có kết quả dương tính. Một quận nhỏ ở miền Đông Trung Quốc đối phó với một trường hợp duy nhất bằng cách chuyển tất cả đèn giao thông thành màu đỏ để hạn chế người di chuyển.
Khi một giáo viên và học sinh ở Bắc Kinh có kết quả dương tính vào tháng 11/2021, chính phủ ra lệnh phong tỏa chớp nhoáng với hàng trăm học sinh và nhân viên. Phụ huynh lo lắng chờ đợi bên ngoài trường học suốt đêm. Một số người cuối cùng đã mang theo gối và chăn để cách ly với con cái.
Vào tháng 12/2021, biến chủng Delta tấn công Tây An – thành phố lớn thứ 10 của Trung Quốc. Phản ứng chống dịch lần này đã gây ra cơn thịnh nộ mới. Nhà chức trách cấm người dân mua sắm hàng tạp hóa, sau đó không giao đồ ăn cho người dân.
Một số người bắt đầu buôn bán với hàng xóm, đổi thuốc lá lấy mì gói và các loại thực phẩm còn hạn sử dụng. Một người phụ nữ khóc thảm thiết đăng video lên mạng xã hội và cầu xin người quản lý cho mình đi mua đồ dùng.
Hai phụ nữ bị sẩy thai sau khi bệnh viện từ chối tiếp nhận với lý do cần tuân thủ quy trình phòng dịch. Một người đàn ông ở độ tuổi 60 đã chết sau khi lên cơn đau tim. Một số bệnh viện từ chối điều trị vì ông chưa xét nghiệm Covid-19.
Khi nhận được kết quả xét nghiệm âm tính thì mọi thứ đã quá muộn.
Tất cả biện pháp nghiêm ngặt này là trước cả khi Omicron xuất hiện. Biến chủng mới ghi nhận lần đầu ở Thiên Tân, sau đó là Bắc Kinh, rồi tới An Dương và cuối cùng là ở Đại Liên. Chính quyền Thiên Tân ra lệnh xét nghiệm toàn thành phố và đóng cửa các công ty, văn phòng chính phủ trong nửa ngày.
Toyota và Volkswagen tạm dừng sản xuất tại các nhà máy trong thành phố. Airbus, công ty có trung tâm lắp ráp máy bay tại thành phố, cũng cảnh báo về tác động của Omicron đối với sản xuất và nhu cầu của hãng tại Trung Quốc.
Hiện các trường hợp nhiễm Omicron mới được báo cáo ở Bắc Kinh, Thượng Hải và Thâm Quyến. Chỉ hơn tuần nữa là tới kỳ nghỉ Tết Nguyên đán – mùa du lịch lớn nhất của Trung Quốc – và chính quyền cảnh báo người dân nếu họ về quê, các biện pháp phòng dịch có thể ngăn cản họ quay lại làm việc.
Dịch vụ vận chuyển bị đình chỉ ở những nơi xuất hiện ca Covid-19. Xét nghiệm là việc bắt buộc. Hàng dài người xếp hàng xét nghiệm trong tiết trời mùa đông khắc nghiệt.
Ban đầu, Trung Quốc dẫn đầu thế giới trong cuộc chạy đua về vaccine Covid-19. Vào đầu năm 2020, công ty dược phẩm Sinovac và Sinopharm thử nghiệm các mũi tiêm bất hoạt. Trung Quốc là nước đầu tiên chấp thuận vaccine này cho nhân viên tuyến đầu.
Cuối năm đó, Trung Quốc bắt đầu vận chuyển hàng trăm triệu liều trên khắp thế giới. Nhiều quốc gia như Indonesia, Chile, Brazil, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) dựa chủ yếu vào loại vaccine này.
Vaccine bất hoạt cung cấp bảo vệ chống lại bệnh nặng và tử vong. Điều quan trọng là vaccine Trung Quốc là loại vaccine chính cho quốc gia đang phát triển, vào thời điểm Mỹ và châu Âu đang nghiên cứu vaccine mRNA.
Trong khi đó, hiệu quả của vaccine Trung Quốc tới những biến chủng mới hiện vẫn chưa có câu trả lời chắc chắn.
Nghiên cứu từ Đại học Hong Kong kết luận ngay cả ba liều Sinovac cũng không tạo ra đủ kháng thể để ngăn ngừa nhiễm biến chủng mới. Một nghiên cứu tại Chile – nơi sử dụng chủ yếu là vaccine Trung Quốc – phát hiện Sinovac vẫn bảo vệ khỏi bệnh nặng do Omicron gây ra.
Như Australia và Singapore, quá trình thoát khỏi chiến lược “Zero Covid-19” rất khó khăn. Không có con đường rõ ràng cho Trung Quốc. Theo ước tính, chiến lược này giúp Trung Quốc tránh được một triệu ca tử vong và 50 triệu ca mắc. Dù độc lực không mạnh, virus lây lan mạnh vẫn đủ khiến bệnh viện chịu áp lực.
Có nhiều ý kiến trái chiều về việc Trung Quốc nên làm thế nào tiếp theo. Có người muốn tiếp tục thắt chặt, trong khi người khác muốn thay đổi chiến lược.
Về mặt dược phẩm, Trung Quốc không có nhiều lựa chọn. Trung Quốc có thể tiêm liều thứ 3, thậm chí thứ 4 mũi vaccine bất hoạt.
Vaccine mRNA cũng được xem xét. Nhưng về mặt chính trị, việc cung cấp vaccine phương Tây chẳng khác gì tự nói rằng loại vaccine nội địa không hiệu quả.
Công dân Trung Quốc đang ngày càng thất vọng, nhưng hiện tại, họ không thể làm gì hơn ngoài việc chờ đợi.
