Chương trình hợp tác với ngành công nghiệp trị giá 2 tỷ euro của EU nhằm đẩy nhanh tiến trình nghiên cứu và phát triển hydro xanh đã khởi động. Tuy nhiên, người đứng đầu Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) đã cảnh báo rằng việc khởi đầu quá sớm có thể sẽ không có lợi cho châu Âu.
“Xuất phát nhanh trong chặng đua marathon là rất tốt, về nhất trong 10km cũng rất tốt, nhưng trong trường hợp này sẽ chẳng ai trao cho bạn huy chương [vì điều đó]. Bạn sẽ nhận được huy chương nếu hoàn thành chặng đua marathon”, Fatih Birol, giám đốc điều hành của IEA ví von về sự tăng tốc trong tiến trình nghiên cứu và phát triển hydro xanh tại buổi ra mắt chương trình hợp tác trong tuần lễ hydro của EU.
Một trong những mục tiêu chính của chương trình là giúp mở rộng quy mô các máy điện phân hydro xanh, sử dụng năng lượng tái tạo để tách nước thành hydro và oxy, nâng quy mô từ megawatt lên gigawatt. Điều này sẽ giúp giảm thiểu chi phí công nghệ, từ đó nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường.
Chương trình hợp tác mới là một phần quan trọng trong chiến lược hydro được khởi động vào tháng 7/2020 của EU. Chương trình sẽ do ngành công nghiệp và chương trình nghiên cứu Horizon Europe đồng tài trợ, nó được xây dựng dựa trên chương trình hợp tác với ngành công nghiệp trước đó của Horizon 2020.
“Chúng tôi xây dựng chương trình mới này trên cơ sở nhiều năm phối hợp cùng nhau”, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho biết. “Và nó sẽ đưa mô hình mà chúng tôi đang xây dựng lên một bước tiến lớn, đó là mang công nghệ sáng tạo từ phòng thí nghiệm đến nhà máy, và cuối cùng là đến tay các doanh nghiệp và người tiêu dùng châu Âu”.
Đầu tháng này, các nhà hoạch định chính sách đã phê duyệt chương trình hợp tác về hydro như một phần của gói hợp tác công nghiệp trị giá 22 tỷ euro. Giờ đây, chương trình năm 2022 đã khởi động, với 300 triệu euro dự kiến sẽ được công bố vào quý đầu tiên của năm tới.
Hiệp hội công nghiệp hydro Hydrogen Europe có thể sẽ là đại diện cho các tổ chức trong ngành công nghiệp. Những công ty nằm trong Hiệp hội và có khả năng lớn sẽ tham gia gồm Airbus, BMW, BP và công ty tiện ích Tây Ban Nha Iberdrola.
Chuyển hướng ưu tiên
Thực chất, “Chương trình hợp tác hydro sạch” từng mang tên “Cam kết chung về pin nhiên liệu và pin hydro”. Xe hơi chạy bằng pin nhiên liệu từng được xem là tương lai của giao thông xanh, nhưng hiện tại khi xe điện ngày càng chiếm lĩnh thị trường, EU đã quyết định đổi tên chương trình hợp tác như một cách báo hiệu rằng họ đã thay đổi ưu tiên công nghệ của mình.
Gniewomir Flis, chuyên gia về hydro tại tổ chức nghiên cứu Agora Energiewende của Đức, cho biết “việc thay đổi tên gọi phản ánh sự chuyển dịch ưu tiên sang các ứng dụng ít gây tranh cãi hơn và không để lại hậu quả nào”. Hydro sạch đang được sử dụng trong công nghiệp sản xuất chất phản ứng và nguyên liệu cung cấp cho máy, hàng không đường dài, vận tải biển, dự phòng cho năng lượng tái tạo và trong các lưới sưởi quy mô lớn.
“Chỉ một thập kỷ trước, xe hơi chạy bằng pin nhiên liệu vẫn còn được xem là tương lai của ngành công nghiệp xe hơi. Hôm nay, giấc mơ đã kết thúc”, Flis cho biết. Xe hơi chạy bằng nhiên liệu hydro sẽ thay thế xe hơi chạy bằng pin nhiên liệu trở thành công nghệ của tương lai. Bên cạnh đó, ông cũng nhấn mạnh thêm rằng nhiên liệu chạy bằng hydro trong ngành vận tải biển và hàng không cũng là một công nghệ giàu tiềm năng khác với phân khúc thị trường rõ ràng.
Để mắt đến châu Phi
Trước mắt, mục tiêu của châu Âu là giảm giá hydro xuống còn 1,80 euro/kg vào năm 2030. Hiện tại giá khí đốt tự nhiên đang tăng, là cơ hội để hydro trở thành một giải pháp thay thế giá rẻ.
Để hiện thực hóa kế hoạch mà Von der Leyen đề ra, châu Âu cần hướng đến ba mục tiêu: mở rộng quy mô công nghệ, thiết lập hợp tác quốc tế, hợp tác với ngành công nghiệp và các nhà nghiên cứu.
Các nước châu Âu đang mở rộng quy mô thị trường hydro của họ. Tháng trước, Quỹ Đổi mới Sáng tạo của EU đã công bố khoản tài trợ trị giá 1 tỷ euro cho bảy dự án trình diễn năng lượng xanh, trong đó có bốn dự án đặt mục tiêu giải quyết ‘nút thắt’ về thị trường. Các quốc gia thành viên cũng đang đầu tư vào hydro thông qua việc đóng góp vào quỹ phục hồi của EU.
Mục tiêu chính là xây dựng các tổ hợp hydro, tập hợp các cơ sở hạ tầng liên quan đến hydro vào những khu vực nhất định. Ở Hà Lan có một mô hình tiêu biểu chứa đựng toàn bộ chuỗi giá trị của nước này, và hiện nay Mallorca và một vùng biên giới ở Slovenia, Ý và Áo đang cố gắng nhân rộng mô hình này.
Các hợp tác quốc tế về hydro xanh cũng đang dần hình thành. Hiện tại, Ủy ban đang quan tâm đến phía Bắc và cận Sahara của châu Phi – nơi đầy tiềm năng để sản xuất điện năng lượng mặt trời.
“Biến năng lượng sạch thành hydro là một giải pháp hợp lý để lưu trữ năng lượng, từ đó bán ra nước ngoài, cũng như cung cấp năng lượng cho ngành công nghiệp đang phát triển của châu Phi”, von der Leyen cho biết tại sự kiện ra mắt chương trình hợp tác. “Từ ý tưởng này, tôi đề xuất chúng ta nên đầu tư vào lĩnh vực hydro của châu Phi, tạo ra một thị trường hydro mới giữa hai bờ Địa Trung Hải”.
Nhận xét về ý tưởng này, ông Birol cho rằng dù châu Phi vốn đã là một đối tác khăng khít của châu Âu, nhưng châu Phi cận Sahara vẫn chưa tạo ra đủ năng lượng tái tạo để tự sử dụng chứ đừng nói đến việc xuất khẩu. Hiện tại, Bỉ sản xuất lượng điện mặt trời gấp đôi vùng cận Sahara của châu Phi – bất chấp tiềm năng rộng lớn của khu vực này. Thêm vào đó, không nên quên một sự thật rằng có 600 triệu người dân ở đó vẫn chưa có điện để sử dụng. “Nguồn điện ấy trước tiên phải dành cho những người châu Phi cần năng lượng sử dụng”.
Khi hội nghị COP26 ở Glasgow kết thúc cũng là lúc cuộc đua vào giai đoạn tăng tốc. Birol cho rằng thông điệp chính được hội nghị đưa ra là một dấu hiệu khơi gợi để nhà đầu tư có động lực nhập cuộc, mở hầu bao đầu tư lớn vào năng lượng sạch.
Chiến lược hydro của EU hiện tại chú trọng đến quá trình khử carbon trong các ngành công nghiệp nặng như sản xuất thép và hóa chất, những ngành không thể điện hóa hoàn toàn và cần nhiên liệu lỏng và khí làm nguyên liệu hoặc cho nhiệt ở nhiệt độ cao.
