Tăng trưởng xanh đã trở thành xu thế tất yếu và là mục tiêu mà mọi quốc gia đang hướng tới, đặc biệt đối với các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu.
Lựa chọn tăng trưởng xanh cũng được coi là một hướng tiếp cận mới trong tăng trưởng kinh tế nhằm đạt được thịnh vượng toàn diện cho các quốc gia. Việt Nam đang tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo chiều sâu, chất lượng và hướng tới nền kinh tế xanh để phục hồi hậu COVID-19.
Bài 1: Áp lực nội tại và xu hướng chung toàn cầu
Sự xuất hiện của đại dịch COVID-19 từ năm 2020 là một biến cố lớn của nhân loại, tạo ra một khủng hoảng trên diện rộng, làm thay đổi thế giới trên nhiều lĩnh vực. Hạn chế tác động của dịch và phục hồi sau suy thoái kinh tế là ưu tiên hàng đầu của các quốc gia. Đây cũng là cơ hội để các quốc gia đánh giá lại các mô hình phát triển kinh tế, nâng cao nhận thức cộng đồng về các mối đe doạ nghiêm trọng từ các vấn đề môi trường và sức khỏe cũng như tận dụng những thay đổi từ đại dịch.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam tiếp tục khẳng định cam kết quốc tế thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững và Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu cũng như thực hiện các mục tiêu xanh hóa nền kinh tế.
Cam kết gắn liền với hiệu quả thực thi
Biến đổi khí hậu là vấn đề toàn cầu, đang đặt ra những thách thức to lớn đối với tất cả các quốc gia trên thế giới, nhất là đối với các nước đang phát triển như Việt Nam. Đó cũng là lý do mà các lãnh đạo quốc gia đã nhóm họp thường niên Hội nghị các bên tham gia Công ước Khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP).
COP 26 lần này là hội nghị thượng đỉnh về khí hậu lớn nhất kể từ hội nghị lịch sử ở Paris năm 2015 tạo bước tiến quan trọng trong việc đặt ra các mục tiêu về khí thải trên toàn thế giới nhằm làm chậm lại quá trình trái đất ấm lên; cơ hội để giúp thế giới phục hồi sau đại dịch theo hướng thân thiện với biến đổi khí hậu…
Tham dự COP 26, Việt Nam truyền đi thông điệp về những thách thức, tác động nghiêm trọng và sự chủ động, tích cực của Việt Nam trong ứng phó với biến đổi khí hậu.
“Hành trang” được Thủ tướng Chính phủ Việt Nam mang đến Hội nghị COP 26 chính là Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 được ban hành trước Hội nghị tròn 1 tháng (1/10/2021). Chiến lược đặt ra 3 mục tiêu quan trọng là giảm phát thải, xanh hóa các ngành kinh tế, xanh hóa lối sống và thúc đẩy tiêu dùng bền vững. Điều này cho thấy quyết tâm và nỗ lực của Chính phủ Việt Nam trong việc thúc đẩy và thực thi các cam kết quốc tế, nhất là trong các vấn đề toàn cầu, đang được cộng đồng quốc tế đặc biệt quan tâm.
Phát biểu tại Hội nghị COP 26, Thủ tướng Phạm Minh Chính cam kết: “Mặc dù là nước đang phát triển mới chỉ bắt đầu tiến hành công nghiệp hóa trong hơn ba thập kỷ qua, Việt Nam sẽ xây dựng và triển khai các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ hơn nữa bằng nguồn lực của mình, cùng với sự hợp tác và hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, cả về tài chính và chuyển giao công nghệ; trong đó có thực hiện các cơ chế theo Thỏa thuận Paris, để đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050″.
Cũng tại Hội nghị COP 26, trong bản cam kết của mình, hay còn gọi là đóng góp quốc gia tự quyết định (NDC) mới nhất, Việt Nam cũng đã cam kết giảm 9% lượng phát thải bằng nội lực và 27% nếu có sự hỗ trợ của nước ngoài. Ngừng sử dụng than là yếu tố vô cùng quan trọng để đạt được các mục tiêu khí hậu đề ra trên quy mô toàn cầu.
Cùng với đó, ngày 3/11, Chính phủ Anh ra “Tuyên bố Chuyển đổi từ Than sang Điện sạch Toàn cầu”; trong đó 190 quốc gia cam kết dần loại than đá khỏi sản xuất điện và ngừng ủng hộ xây nhà máy điện than mới. Việt Nam nằm trong nhóm 23 nước lần đầu tiên cam kết từng bước từ bỏ điện than, không xây dựng hoặc đầu tư nhà máy phát điện mới.
Những cam kết mạnh mẽ của Việt Nam tại COP 26 đã nhận được những đánh giá tích cực của dư luận quốc tế. Cộng đồng quốc tế đã thấy rõ hơn chủ trương, quyết tâm, nỗ lực và cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong ứng phó với biến đổi khí hậu mặc dù là một nước đang phát triển, xuất phát điểm thấp, trải qua chiến tranh kéo dài, còn nhiều khó khăn. Trên thực tế, Việt Nam đã và đang từng bước nỗ lực vượt qua những khó khăn, trở ngại để biến quyết tâm thành hành động, cam kết gắn liền với hiệu quả thực thi.
Theo Phó Chủ tịch Mạng lưới Việt Nam – Anh, ông Paul Smith, mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 cho thấy cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc tham gia vào nỗ lực toàn cầu chống biến đổi khí hậu, đồng thời chứng tỏ vai trò dẫn dắt của Việt Nam tại khu vực Đông Nam Á và trên thế giới.
Ông Smith cho rằng, cam kết này hài hòa và phù hợp với bối cảnh của Việt Nam là một trong những nước chịu tác động nặng nề nhất của tình trạng nước biển dâng. Thêm vào đó, Việt Nam là nước mới thực hiện công nghiệp hóa trong 3 thập kỷ qua, vì vậy có lợi thế khi chuyển đổi sang nền kinh tế phát thải thấp vì không phải gánh những hậu quả từ công nghiệp hóa như các nước phát triển lâu năm.
Ông William Young, chuyên gia về an ninh môi trường của Hội đồng Địa chiến lược Anh cho rằng cam kết của Việt Nam tại COP 26 đã khiến thế giới nhìn nhận rõ vai trò lãnh đạo của Việt Nam trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu trên toàn cầu. Cam kết này đồng thời chỉ ra những cơ hội phát triển kinh tế, cơ hội tạo ra những ngành công nghiệp mới và các cơ hội đầu tư khác tại Việt Nam.
Theo Đại sứ Vương quốc Anh tại Việt Nam – ông Gareth Ward: “Việt Nam có thể đi xa hơn và đạt được nhiều hơn mục tiêu đã đặt ra. Ở Việt Nam, 70% khí phát thải đến từ công nghiệp năng lượng; trong đó hầu hết là từ việc sản xuất điện. Vì vậy, nếu Việt Nam có thể đẩy nhanh quá trình chuyển đổi từ than sang điện gió, điện mặt trời thì hoàn toàn có thể nâng mục tiêu của mình lên đáng kể, đóng góp nhiều hơn cho những nỗ lực chung của toàn cầu.
Hướng tiếp cận mới trong tăng trưởng kinh tế
Tăng trưởng xanh đã trở thành xu thế tất yếu và là mục tiêu mà mọi quốc gia đang hướng tới, đặc biệt đối với các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu. Lựa chọn tăng trưởng xanh cũng được coi là một hướng tiếp cận mới trong tăng trưởng kinh tế nhằm đạt được thịnh vượng toàn diện cho các quốc gia.
Việt Nam là một trong những quốc gia bị tác động nặng bởi biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh và gia tăng các yếu tố tác động từ bên ngoài. Mặt khác, Việt Nam đang tiếp tục đà đổi mới, đẩy mạnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo chiều sâu, chất lượng và hiệu quả, đồng thời đứng giữa ngã rẽ để phục hồi hậu COVID-19.
Không chỉ trong giai đoạn hiện nay, nhận thức về tăng trưởng xanh đã được Đảng và Nhà nước sớm xác định là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân và các cấp chính quyền, các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp và tổ chức xã hội.
Ngày 25/9/2012, Chính phủ đã ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh thời kỳ 2011-2020 và tầm nhìn đến năm 2050.
Ngày 3/6/2013, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ban hành Nghị quyết số 24/NQ-TW về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường, với nhiệm vụ trọng tâm là thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng gắn với cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.
Với những kết quả bước đầu trong Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2011-2020, ngày 1/10/2021 Chính phủ tiếp tục ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 và tầm nhìn đến năm 2050.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng, việc chuyển hướng sang kinh tế xanh và tăng trưởng xanh, cập nhật Chiến lược tăng trưởng xanh cho phù hợp định hướng phát triển mới của đất nước theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội 10 năm 2021-2030, Kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm 2021-2025 là một lựa chọn tất yếu và là cơ hội lớn để Việt Nam có thể trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về tăng trưởng xanh, phục hồi xanh, bắt kịp xu thế phát triển của thế giới.
Việt Nam phải vượt qua thách thức phục hồi trong và sau COVID-19, tiếp tục đà đổi mới, đẩy mạnh mô hình tăng trưởng theo chiều sâu, chất lượng và hiệu quả. Quan điểm của Đại hội XIII là phát triển nhanh và bền vững dựa chủ yếu vào khoa học và công nghệ, đổi mới và sáng tạo, chuyển đổi số; phát triển hài hòa giữa kinh tế với văn hóa – xã hội, bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Ông William Young, chuyên gia về an ninh môi trường của Hội đồng Địa chiến lược Anh, đánh giá quá trình chuyển đổi xanh sẽ tạo ra rất nhiều cơ hội hợp tác về thương mại, kinh doanh, xuất khẩu và các cơ hội khác cho các nước; trong đó có Việt Nam. Ông cho rằng để chống biến đổi khí hậu, Việt Nam cần trở nên giàu có thông qua phát triển kinh tế xanh, đồng thời nhấn mạnh Việt Nam có khả năng và sẽ làm được điều này bằng cách xây dựng các ngành công nghiệp mới, phát triển xuất khẩu, xây dựng năng lực chống chịu và thích ứng với tình trạng biến đổi khí hậu. Đây sẽ là cách tốt nhất để bảo vệ đất nước trước các tác động của biến đổi khí hậu, bao gồm nước biển dâng và các hiện tượng khí hậu cực đoan.
Đồng quan điểm này, Phó Chủ tịch Mạng lưới Việt Nam – Anh, ông Smith cho rằng việc chuyển đổi sang nền kinh tế phát thải carbon thấp, phát triển bền vững với công nghệ sạch sẽ tạo ra nhiều cơ hội cho Việt Nam trong sản xuất, nghiên cứu phát triển, đổi mới và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Theo ông Smith, với lực lượng lao động trẻ, có tri thức cộng với nền giáo dục dựa trên khoa học, Việt Nam là nơi lý tưởng để phát triển công nghệ. Ông cũng cho rằng, Việt Nam là quốc gia cởi mở, luôn sẵn sàng hợp tác quốc tế để phát triển đất nước. Điều này lý giải cho thành công của Việt Nam trong 20 năm qua và thành công này sẽ tiếp tục trong những năm tới.
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết, tại Hội nghị COP 26, Việt Nam đã đề nghị đưa ứng phó với biến đổi khí hậu, phục hồi tự nhiên phải trở thành ưu tiên cao nhất trong mọi quyết sách phát triển, là tiêu chuẩn đạo đức cao nhất của mọi cấp, mọi ngành, mọi doanh nghiệp và người dân. Điều đó thể hiện quyết tâm của Chính phủ về phát triển kinh tế – xã hội Việt Nam trong giai đoạn tới. Định hướng các hoạt động đầu tư phát triển trong giai đoạn tới nhằm hiện thực hoá mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045 như Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII đã đề ra. Con đường đến mục tiêu đó phải là con đường “xanh”, phù hợp xu thế phát triển chung toàn cầu.
Mặc dù vậy, để thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh, Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức do Việt Nam là một nước đang phát triển cũng như thiếu nguồn lực thực hiện.
GS Trần Thục, Chủ tịch Hội Khí tượng thủy văn Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội đồng tư vấn của Ủy ban quốc gia về Biến đổi khí hậu cho biết, ước tính, để thích ứng biến đổi khí hậu cần lượng tiền rất lớn. Tuy nhiên, nguồn lực của Nhà nước cho thích ứng mới được khoảng một phần ba so với nhu cầu thích ứng.
Về việc giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, hiện tại nền kinh tế của Việt Nam đang phát triển rất nhanh trong mấy thập niên gần đây, muốn phát triển nhanh, theo GS Trần Thục, phải có năng lượng, phải có điện mà chính vì thế Việt Nam sẽ phát thải lớn hơn và để giảm xuống, đó là một thách thức. Trong khi đó, công nghệ để giảm phát thải hiện tại khá đắt.
Để chiến thắng trong cuộc chiến toàn cầu với biến đổi khí hậu, cũng như thực hiện thành công Chiến lược tăng trưởng xanh ở Việt Nam, đoàn kết và thống nhất giữa các ngành các cấp là cách thức duy nhất để cùng bàn, cùng làm và cùng chiến thắng.
Tại COP 26, Thủ tướng cũng đã sử dụng lời kêu gọi đoàn kết của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại đó là “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết. Thành công, thành công, đại thành công” như thông điệp chung để cùng chiến thắng cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và đạt mục tiêu tăng trưởng xanh.
