Thanh tra Chính phủ vừa có Thông báo kết luận về công tác bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản; việc quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc từ nông lâm trường tại tỉnh Ninh Bình, thời kỳ 2011-2018. Qua đó, chỉ rõ nhiều sai phạm.
Buông lỏng quản lý
Theo kết luận thanh tra, việc thẩm định, phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường và Đề án cải tạo phục hồi môi trường Công tác thẩm định, phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường và Đề án cải tạo phục hồi môi trường đối với một số dự án chưa chặt chẽ.
Cụ thể, dự án cải tạo phục hồi môi trường của Dự án khai thác khoáng sản tại mỏ đá Hang nước II do Công ty Cổ phần xi măng Hướng Dương làm chủ đầu tư chưa được cấp có thẩm quyền ban hành quyết định phê duyệt, nhưng Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường đã ký xác nhận vào hồ sơ dự án và doanh nghiệp vẫn khai thác trong nhiều năm liền là vi phạm Luật bảo vệ môi trường.
Thêm vào đó, giai đoạn từ năm 2012 đến tháng 4/2017, UBND tỉnh Ninh Bình không ban hành văn bản quy định hệ số quy đổi từ khoáng sản thành phẩm sang khoáng sản nguyên khai để tính phí bảo vệ môi trường, do đó các doanh nghiệp vẫn nộp phí bảo vệ môi trường theo khối lượng khoáng sản thành phẩm là vi phạm quy định về phí bảo vệ môi trường.
Cũng theo TTCP, UBND tỉnh Ninh Bình ban hành Quyết định số 226/QĐ-UBND ngày 05/4/2012, quy định hệ số quy đổi từ “tấn” ra “m3”, tuy nhiên tại quyết định này có nhầm lẫn về khái niệm đá nguyên khai, dẫn đến một số doanh nghiệp khai thác đá sản xuất xi măng đã áp dụng hệ số quy đổi 2,74 tấn/m3 (giai đoạn từ năm 2012 đến tháng 4 năm 2017) để tính thuế tài nguyên.
Ngày 10/11/2016, UBND tỉnh Ninh Bình đã có Văn bản số 432/UBND-VP5 hướng dẫn các doanh nghiệp khai thác khoáng sản thực hiện việc quy đổi theo hệ số 1,6 tấn/m3 và chỉ đạo Cơ quan Thuế kiểm tra và truy thu đối với các doanh nghiệp đã quy đổi theo hệ số 2,74 tấn/m3, nhưng đến thời điểm thanh tra vẫn còn 03/05 doanh nghiệp khai thác đá sản xuất xi măng chưa thực hiện đầy đủ việc nộp phi bảo vệ môi trường bổ sung đối với khối lượng khoáng sản khai thác trước khi Quyết định số 09/2017/QĐ-UBND ngày 04/4/2017 của UBND tỉnh có hiệu lực, gồm: Công ty Cổ phần xi măng Hệ Dưỡng, Công ty Cổ phần xi măng Hướng Dương và Công ty TNHH Duyên Hà.
Về công tác quản lý nguồn thu từ hoạt động khai thác khoáng sản, nhiều doanh nghiệp đã kê khai, quy đổi khối lượng để tính phí bảo vệ môi trường, thuế tài nguyên không đúng quy định của pháp luật và quy định của UBND tỉnh Ninh Bình (quy đổi không đúng hệ số, không nhân với hệ số khai thác lộ thiên), gây thất thu ngân sách nhà nước. Đặc biệt, đến thời điểm thanh tra, Công ty Cổ phần xi măng Hướng Dương vẫn kê khai và nộp phí bảo vệ môi trường theo hệ số 1,8 (UBND tỉnh quy định là 1,6 tấn/m3).
Gây thất thu cho ngân sách Nhà nước hơn 30 tỷ đồng
Qua kiểm tra 20 dự án khai thác khoáng sản, có 12 dự án của 10 chủ đầu tư chưa được cấp Giấy chứng nhận hoàn thành công trình bảo vệ môi trường phục vụ giai đoạn vận chuyển.
Có nhiều dự án đã khai thác khoáng sản trong thời gian dài nhưng chưa thực hiện đầy đủ các biện pháp, công trình bảo vệ môi trường theo yêu cầu của Báo cáo đánh giá tác động môi trường được phê duyệt, như: hệ thống tưới nước, phun sương tại khu vực khai thác, chế biến chưa đảm bảo được việc ngăn ngừa, giảm thiểu bụi; xây dựng hồ lắng thu gom nước mưa chảy tràn chưa đúng về thể tích, quy cách; việc quản lý và báo cáo quản lý chất thải nguy hại của nguồn chủ thải định kỳ hằng năm chưa thực hiện đầy đủ…
Có 18/20 dự án chưa có trạm cân tại khu vực khai thác, dẫn đến không quản lý được khối lượng khoáng sản khai thác thực tế, không quản lý được trọng tải của xe vận chuyển khoáng sản khi ra khỏi khu vực mỏ như yêu cầu của Báo cáo đánh giá tác động môi trường được phê duyệt.
Công tác đảm bảo an toàn lao động tại một số dự án khai thác khoáng sản chưa được các chủ đầu tư quan tâm đúng mức, tại một số mỏ khai thác không đúng thiết kế dẫn đến tiềm ẩn nguy cơ về tai nạn lao động.
Đặc biệt, qua thanh tra 20 dự án cho thấy có một số chủ đầu tư dự án khai thác khoáng sản thực hiện việc quy đổi, kê khai khối lượng để tính phí bảo vệ môi trường không đúng quy định.
Cụ thể như: Không quy đổi từ “tấn” ra “m3” hoặc có quy đổi nhưng hệ số thấp hơn hệ số do UBND tỉnh quy định, không nhân với hệ số khai thác lộ thiên (K), gây thất thu ngân sách nhà nước. Thanh tra Chính phủ tạm tính số tiền phí bảo vệ môi trường phải nộp bổ sung của 05 doanh nghiệp 1.467.331.000 đồng.
Về thuế tài nguyên: còn 03/05 chủ đầu tư dự án khai thác khoáng sản để sản xuất xi măng, gồm: Công ty Cổ phần xi măng Hướng Dương, Công ty TNHH Duyên Hà, Công ty Cổ phần xi măng Hệ Dưỡng đã nộp thuế tài nguyên theo hệ số quy đổi 2,74 tấn/m3, chưa thực hiện việc quy đổi theo hệ số 1,6 tấn/m3 theo yêu cầu của UBND tỉnh Ninh Bình để nộp thuế tài nguyên bổ sung đối với khối lượng khoáng sản khai thác từ tháng 4/2017 trở về trước.
Sau khi UBND tỉnh ban hành Quyết định số 09/2017/QĐ-UBND ngày 04/4/2017 quy định hệ số quy đổi 1,6 tấn/m, nhưng Công ty Cổ phần xi măng Hướng Dương vẫn quy đổi theo hệ số 1,8 tấn/m3 để nộp thuế tài nguyên (đến thời điểm thanh tra vẫn không thực hiện theo quy định của UBND tỉnh); việc làm trên của Công ty đã được Kiểm toán Nhà nước kiến nghị truy thu, cơ quan Thuế đôn đốc nộp, nhưng doanh nghiệp không thực hiện.
Thanh tra Chính phủ áp dụng hệ số quy đổi 1,6 tấn/m3 để tạm tính số tiền thuế tài nguyên của 03 đơn vị nêu trên còn thiếu là 32.542.948.000 đồng.
Qua đó, TTCP đề nghị UBND tỉnh Ninh Bình chỉ đạo tiến hành kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị và cá nhân có liên quan.
Giao Thanh tra tỉnh chủ trì, phối hợp với cơ quan Thuế tiến hành kiểm tra, rà soát lại việc áp dụng hệ số quy đổi khối lượng của tất cả các doanh nghiệp khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh để truy thu phí bảo vệ môi trường, thuế tài nguyên đối với các doanh nghiệp thực hiện quy đổi chưa đúng quy định, chưa nhân với hệ số khai thác lộ thiên (trong đó có một số doanh nghiệp đã được Thanh tra Chính phủ tạm tính còn thiếu 34.010.279.653 đồng); đảm bảo thống nhất về hệ số quy đổi khối lượng tính thuế, phí theo đúng quy định, tạo công bằng giữa các doanh nghiệp khai thác khoáng sản, đặc biệt là các doanh nghiệp khai thác đá để sản xuất xi măng.
