Mỏ vàng Bồng Miêu, xã Tam Lãnh, huyện Phú Ninh (tỉnh Quảng Nam) đã hết hạn khai thác từ đầu năm 2016, nhưng đến nay, vẫn chưa được đóng cửa theo Luật Khoáng sản.
Việc đóng cửa mỏ không kịp thời, cùng với việc quản lý địa bàn chưa chặt chẽ để xảy ra khai thác vàng trái phép, gây ô nhiễm môi trường, chết người và mất an ninh trật tự, khiến chính quyền và người dân địa phương lo lắng.
Khu vực mỏ vàng Bồng Miêu có diện tích khoảng 360 ha do Công ty TNHH Khai thác vàng Bồng Miêu quản lý, khai thác từ năm 1992. Đến tháng 3/2016, giấy phép khai thác mỏ này đã hết hạn, nhưng từ đó đến nay, vẫn chưa thực hiện đóng cửa mỏ, cải tạo phục hồi môi trường để bàn giao cho địa phương quản lý theo đúng quy định.
Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Lê Trí Thanh cho biết, mỏ vàng Bồng Miêu được Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN & MT) phê duyệt Kế hoạch triển khai nhiệm vụ đóng cửa mỏ và giao Tổng cục Địa chất và Khoáng sản (ĐC & KS) Việt Nam chủ trì thực hiện, thay cho Công ty TNHH Khai thác vàng Bồng Miêu đã phá sản. Đề án đóng cửa mỏ đã được đơn vị tư vấn báo cáo trước Hội đồng thẩm định, với tổng mức kinh phí đóng cửa mỏ hơn 19 tỷ đồng.
Ngày 29/11/2019, HĐND tỉnh Quảng Nam đã ban hành Nghị quyết số 32/NQ-HĐND thống nhất bố trí từ ngân sách tỉnh số tiền hơn 12,6 tỷ đồng cùng với số tiền ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường do Công ty TNHH Khai thác vàng Bồng Miêu đã nộp ký quỹ 6,4 tỷ đồng để thực hiện đề án đóng cửa mỏ.
Tuy nhiên, theo ý kiến của Bộ Tài chính tại Công văn số 4515/BTC-NSNN (ngày 14/4/2020), do chưa có hướng dẫn cụ thể về quy trình cấp phát kinh phí từ ngân sách tỉnh (số tiền 12,6 tỷ đồng) về Trung ương để tổ chức thực hiện Đề án đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu. Vì vậy, ngày 28/5/2020, Bộ TN & MT đã có Văn bản số 2862/BTNMT-ĐCKS báo cáo, đề xuất Thủ tướng Chính phủ giao UBND tỉnh Quảng Nam chủ trì việc tổ chức thực hiện Đề án đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu sau khi Đề án đã được Bộ TN & MT phê duyệt.
Tiếp đó, ngày 12/8/2020, Văn phòng Chính phủ đã có Công văn số 6681/VPCP-KTTH về việc thực hiện Đề án đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu. Trong đó, nêu rõ ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng: Một là, Bộ TN & MT xem xét, quyết định việc lựa chọn tổ chức, cá nhân có đủ năng lực lập, thực hiện Đề án đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu; quy định nội dung, thủ tục phê duyệt, nghiệm thu kết quả thực hiện đề án theo thẩm quyền và đúng quy định của pháp luật. Hai là, kinh phí để lập, thực hiện Đề án đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu thực hiện theo đúng quy định tại Nghị định số 158/2016/NĐ-CP của Chính phủ.
Thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ, ngày 13/1/2021, Bộ TN & MT và UBND tỉnh Quảng Nam đã có buổi làm việc về việc đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu. Sau đó, ngày 29/1/2021, Bộ TN & MT có thông báo kết luận cuộc họp nêu rõ: Bộ TN & MT sẽ ban hành quyết định phê duyệt Đề án đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu theo quy định. Trên cơ sở đó, UBND tỉnh Quảng Nam tổ chức đấu thầu lựa chọn đơn vị thi công thực hiện đề án theo quy định của pháp luật về đấu thầu, và quy định pháp luật liên quan.
Tổ chức quản lý, kiểm tra, giám sát đơn vị thi công đề án đóng cửa mỏ theo quy định của pháp luật về đầu tư, xây dựng, pháp luật liên quan; bảo vệ khoáng sản chưa khai thác theo quy định. Đồng thời, tổ chức kiểm tra, nghiệm thu, thanh quyết toán kinh phí các hạng mục đóng cửa mỏ từ nguồn ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường của Công ty TNHH Khai thác vàng Bồng Miêu tại Kho bạc Nhà nước huyện Phú Ninh và nguồn bổ sung từ ngân sách địa phương theo quy định hiện hành; tổng hợp, báo cáo kết quả thực hiện toàn bộ đề án đóng cửa mỏ để Bộ TN & MT tổ chức nghiệm thu theo quy định.
Thông báo nêu trên cũng ghi rõ, Bộ TN & MT có trách nhiệm chỉ đạo Tổng cục ĐC & KS Việt Nam chủ trì, phối hợp với các cơ quan chuyên môn liên quan của UBND tỉnh Quảng Nam rà soát nội dung đề án, khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, trình Bộ TN & MT phê duyệt trong tháng 2/2021… Thế nhưng, đến nay, UBND tỉnh đã bảy lần làm văn bản kiến nghị Bộ TN & MT xem xét, sớm ban hành Quyết định phê duyệt Đề án đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu, lựa chọn đơn vị tổ chức thực hiện, nhưng vẫn chưa nhận được hồi âm.
Trong chuyến đi thực tế mới đây, chúng tôi nhận thấy tình hình khai thác vàng trái phép khu vực mỏ vàng Bồng Miêu còn diễn biến phức tạp và chưa được giải quyết dứt điểm. Phó Chủ tịch UBND huyện Phú Ninh Trần Quốc Danh bộc bạch: “Từ đầu năm đến nay, chính quyền địa phương đã tổ chức ba đợt truy quét; phá hủy hơn 40 lán trại, hàng chục máy phát điện, máy bơm nước và nhiều phương tiện khai thác vàng; đẩy đuổi cả trăm người ra khỏi khu vực khai thác vàng trái phép. Nhưng sau các đợt truy quét, nạn khai thác vàng trái phép tại đây lại tiếp tục diễn ra và ngày càng phức tạp làm ảnh hưởng đến môi trường, tính mạng con người và tình hình an ninh trật tự tại địa phương”.
Trao đổi với chúng tôi, Chủ tịch UBND xã Tam Lãnh Nguyễn Thế Vinh cho biết: Việc chậm đóng cửa mỏ, bàn giao đất đai đã tạo khoảng trống cho một số người sử dụng diện tích đất trồng cây lâm nghiệp tại khu vực mỏ vàng Bồng Miêu để khai thác vàng trái phép, gây ảnh hưởng đến công tác quản lý đất đai, môi trường ở địa phương.
Tỉnh Quảng Nam xác định, việc sớm phê duyệt và triển khai thực hiện Đề án đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu là nhiệm vụ cấp thiết. Do vậy, để thuận lợi cho quá trình tổ chức thực hiện đề án và thanh quyết toán kinh phí, mới đây, UBND tỉnh đã có văn bản đề nghị Bộ TN & MT chỉ đạo các đơn vị có liên quan sớm hoàn tất việc rà soát, chỉnh sửa, trình Bộ TN & MT phê duyệt Đề án đóng cửa mỏ vàng Bồng Miêu; đồng thời, đề nghị Bộ TN & MT báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, giải quyết một số vấn đề cấp thiết. Theo đó, đề nghị sau khi Bộ TN & MT phê duyệt đề án; giao UBND tỉnh Quảng Nam tổ chức thực hiện đóng cửa mỏ từ nguồn kinh phí ký quỹ và nguồn ngân sách tỉnh. Sau khi hoàn thành, Bộ TN & MT nghiệm thu, ban hành quyết định đóng cửa mỏ; UBND tỉnh Quảng Nam là cơ quan phê duyệt quyết toán công trình.
Trong thời gian chờ Bộ TN & MT phê duyệt đề án đóng cửa mỏ, cho phép UBND tỉnh tổ chức đấu thầu, lựa chọn đơn vị thực hiện trước một số hạng mục cấp bách để bảo đảm an ninh trật tự, bảo vệ tài nguyên khoáng sản, đất đai tại khu vực, kinh phí thực hiện từ nguồn ngân sách tỉnh đã được HĐND tỉnh thống nhất bổ sung tại Nghị quyết số 32/NQ-HĐND ngày 29/11/2019.
Chủ tịch UBND tỉnh Lê Trí Thanh cho biết, cùng với đề nghị sớm đóng cửa mỏ, UBND tỉnh đã giao Công an tỉnh xây dựng phương án tấn công, xử lý triệt để nạn khai thác vàng trái phép. Trước mắt, lập các chốt chặn, không cho các phương tiện vận chuyển nhu yếu phẩm và máy móc liên quan đến khai thác vàng vào khu vực mỏ vàng Bồng Miêu; đồng thời tiến hành điều tra, xử lý nghiêm các hành vi tổ chức, bao che, tiếp tay cho đối tượng khai thác vàng trái phép.
Bài và ảnh: Tấn Nguyên
