Một nghiên cứu mới đây của Liên Hợp Quốc (LHQ) cho thấy, hoạt động của con người là tác nhân chủ yếu gây nên biến đổi khí hậu và các thảm họa khí hậu như lốc xoáy, lũ lụt và hạn hán… xảy ra cùng lúc ở nhiều nơi trên thế giới nhưng lại có mối liên hệ đáng kể với nhau.
Đây là phát hiện mới nhất của Đại học LHQ, chi nhánh học thuật và nghiên cứu của LHQ khi nghiên cứu, xem xét 10 thảm họa khác nhau xảy ra vào năm 2020 và 2021.
Hệ quả từ ảnh hưởng của con người
Nghiên cứu được xây dựng dựa trên đánh giá đột phá của Ủy ban Liên Chính phủ về Biến đổi khí hậu (IPCC) được công bố vào ngày 9/8 và dựa trên dữ liệu cải thiện về sự nóng lên trong lịch sử. Qua đó cho thấy, ảnh hưởng của con người đã làm khí hậu ấm lên với tốc độ chưa từng có trong ít nhất 2.000 năm qua. Ông António Guterres, Tổng Thư ký LHQ gọi đánh giá của IPCC là “mã màu đỏ cho nhân loại”.
Giai đoạn 2020 – 2021, một số thảm họa lớn đã xảy ra, bao gồm đại dịch Covid-19; một đợt lạnh làm tê liệt bang Texas của Mỹ; cháy rừng đã phá hủy gần 5 triệu mẫu rừng nhiệt đới Amazon và 9 cơn bão lớn ở Việt Nam – chỉ trong vòng 7 tuần.
Mặc dù những thảm họa này xảy ra cách nhau hàng nghìn dặm, nhưng nghiên cứu cho thấy, chúng có liên quan với nhau và có thể gây ra hậu quả cho những người sống ở những nơi xa thảm họa.
Một ví dụ điển hình cho điều này là đợt nắng nóng gần đây ở Bắc Cực và đợt lạnh ở Texas (Mỹ). Vào năm 2020, Bắc Cực trải qua nhiệt độ không khí cao bất thường và lượng băng biển bao phủ thấp thứ hai trong kỷ lục. Nhiệt độ này đã làm mất ổn định vùng xoáy cực, một khối không khí lạnh quay xung quanh Bắc Cực, cho phép không khí lạnh hơn di chuyển xuống phía Nam vào Bắc Mỹ, khiến cho nhiệt độ ở mức dưới 0 độ C ở Texas, trong đó lưới điện bị đóng băng và 210 người thiệt mạng.
Nghiên cứu cũng đưa ra một ví dụ khác về mối liên hệ giữa các thảm họa và đại dịch Covid-19, trong đó có cơn bão Amphan đổ bộ khu vực biên giới của Ấn Độ và Bangladesh.
Tại một khu vực có gần 50% dân số sống dưới mức nghèo khổ, đại dịch Covid-19 và các đợt phong tỏa liên tiếp đã khiến nhiều người không còn cách nào để kiếm sống. Trong số đó, có những người là lao động nhập cư buộc phải trở về quê nhà của họ và cách ly trong những nơi trú ẩn vốn được sử dụng để tránh bão.
Khi bão Amphan đổ vào khu vực này, nhiều người lo ngại khu vực trú bão đang dùng để cách ly và vệ sinh môi trường nên đã không đến các nơi trú ẩn và quyết định tránh bão ở những địa điểm không an toàn.
Hậu quả là số ca nhiễm Covid-19 tăng đột biến. Trong khi đó, 100 trường hợp tử vong do bão Ampha trực tiếp gây ra, 4,9 triệu người phải di tản và thiệt hại kinh tế ước tính hơn 13 tỷ USD.
Nguyên nhân sâu xa
Sau nghiên cứu trên, LHQ đã đưa ra Báo cáo chỉ rõ 3 nguyên nhân cốt lõi ảnh hưởng đến hầu hết các thảm họa trong phân tích, đó là: phát thải khí nhà kính do con người gây ra, quản lý rủi ro thiên tai còn yếu kém và đánh giá thấp chi phí và lợi ích môi trường trong quá trình ra quyết định.
Nguyên nhân đầu tiên trong số này là khí thải nhà kính do con người gây ra, được xác định là một trong những nguyên nhân khiến Texas trải qua nhiệt độ đóng băng, đồng thời lượng khí thải này cũng là nguyên nhân hình thành các siêu bão lốc xoáy như bão Amphan, ở một nơi khác trên thế giới.
Báo cáo nhấn mạnh rằng việc quản lý rủi ro thiên tai còn hạn chế là một trong những lý do tại sao Texas phải chịu thiệt hại lớn về người và cơ sở hạ tầng trong thời kỳ giá rét.
Báo cáo cũng cho thấy tốc độ phá rừng kỷ lục ở Amazon có liên quan đến nhu cầu tiêu thụ thịt cao trên toàn cầu. Nhu cầu này đã dẫn đến sự gia tăng nhu cầu về đậu nành, được sử dụng làm thức ăn gia súc cho gia cầm. Kết quả là, các khu rừng đang bị chặt phá.
“Những gì chúng ta có thể nhận thấy từ nghiên cứu này là các thảm họa đang xảy ra trên khắp thế giới có mối liên hệ với nhau nhiều hơn những gì chúng ta có thể nhận ra và chúng cũng liên quan đến hành vi cá nhân. Hành động của chúng ta mang lại hậu quả cho tất cả mọi người trên thế giới”, Jack OConnor, nhà khoa học thuộc Đại học LHQ, một trong những tác giả của nghiên cứu nhấn mạnh.
Ông OConnor cho rằng, các giải pháp cũng có mối quan hệ với nhau, tương tự như mối liên hệ giữa các thảm họa trên. Theo báo cáo, việc cắt giảm phát thải khí nhà kính có hại có thể tác động tích cực đến kết quả của nhiều loại thiên tai khác nhau, ngăn chặn sự gia tăng hơn nữa tần suất và mức độ nghiêm trọng của các mối nguy, đồng thời bảo vệ đa dạng sinh học và hệ sinh thái.
