Trong những năm gần đây, các công nghệ mới và mới nổi đã tạo ra một cuộc cách mạng trong công tác bảo tồn. Đi đầu trong quá trình chuyển đổi này là EarthRanger, một phần mềm quản lý khu bảo tồn được Vulcan Inc phát triển vào năm 2017 và hiện đang được sử dụng tại một số khu bảo tồn trên thế giới.
EarthRanger thu thập và chia sẻ thông tin trên một nền tảng trực tuyến duy nhất giúp các nhà bảo tồn bảo vệ động vật hoang dã hiệu quả hơn, đồng thời nắm bắt được những thay đổi sinh thái, chống lại xung đột giữa con người và động vật hoang dã, ngăn chặn săn trộm và các mối đe dọa khác như phá rừng.
Jes Lefcourt, giám đốc cao cấp về công nghệ bảo tồn tại Vulcan cho biết EarthRanger là hệ thống tổng hợp và trực quan hóa dữ liệu tích hợp nhiều nguồn đầu vào dữ liệu khác nhau bao gồm kiểm lâm, xe cộ, máy bay, các sự kiện trên thực địa và các thiết bị theo dõi động vật hoang dã cũng như nhiều loại cảm biến khác. Sau đó, chương trình kết hợp tất cả thông tin với nhau trong một giao diện dễ sử dụng, cho phép các nhà bảo tồn hoạt động theo cả cách phản ứng và chủ động.
Tập trung vào ba lĩnh vực chính gồm an ninh, quản lý sinh thái và xung đột giữa con người và động vật hoang dã, EarthRanger đang được sử dụng bởi các nhà bảo tồn tại 170 tổ chức khác nhau hoạt động tại 40 quốc gia trên khắp năm châu lục.
Công nghệ bảo tồn giống như nhiều loại công nghệ từ xa khác đã được chứng minh là đặc biệt hữu ích trong bối cảnh Covid-19, theo một cuộc khảo sát do Vulcan thực hiện.
Kết quả khảo sát cho thấy trong 18 tháng qua, 67% người sử dụng công nghệ bảo tồn cho biết khả năng tham gia điều tra thực địa của họ đã kém đi và 54% cho biết ngân sách của họ đã trở nên tồi tệ hơn. Bên cạnh đó, suy thoái kinh tế do ảnh hưởng của đại dịch đã thúc đẩy sự gia tăng các hoạt động động vật hoang dã bất hợp pháp, chẳng hạn như buôn bán, săn trộm và đánh bắt bất hợp pháp. Cuộc khảo sát cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của công nghệ trong việc giải quyết những thách thức này với 81% người trả lời đồng ý rằng công nghệ đã giúp họ thích ứng hoặc ứng phó với các tác động của đại dịch tại các khu bảo tồn.
Một trong những cách EarthRanger hỗ trợ các nhà bảo tồn là thông báo cho các nhóm quản lý khi các mối đe dọa được phát hiện bởi các cảm biến trên mặt đất. Jake Wall, giám đốc nghiên cứu và bảo tồn Dự án Voi Mara (MEP) ở Kenya và là một trong những kiến trúc sư ban đầu của EarthRanger thường xuyên sử dụng dữ liệu thời gian thực từ các thiết bị theo dõi để xác định vị trí của những cá thể voi trong khu vực (Loxodonta africana). Thông tin này dễ dàng được tìm thấy dưới một nền tảng, cùng với dữ liệu về tốc độ và hướng di chuyển của những cá thể voi cũng như khoảng cách của chúng với ranh giới vườn quốc gia. Nếu những cá thể voi đi đến gần khu định cư của con người, EarthRanger sẽ gửi cảnh báo đến các nhân viên kiểm lâm, giúp họ kịp phản ứng trước khi sự cố xảy ra.
“Chúng tôi cũng gặp một số tình huống, trong đó thiết bị báo động voi di chuyển với tốc độ chậm hơn so với bình thường. Điều này có nghĩa là một cá thể voi có thể bị thương và cần được điều trị. Vì voi dễ dàng được xác định vị trí thông qua hệ thống giám sát nên đội kiểm lâm gần nhất có thể được cảnh báo ngay lập tức”, Wall cho biết.
Dù có một số ưu việt, song giống như bất kỳ công nghệ nào đang được triển khai trong lĩnh vực này, EarthRanger cũng có những thách thức và hạn chế. Ví dụ, EarthRanger đòi hỏi cơ sở hạ tầng tốt và tính khả dụng của internet. Để phần mềm có thể chạy, mỗi trang web cần một số công cụ nhất định, chẳng hạn như thiết bị theo dõi và cảm biến để thu thập và truy cập dữ liệu. Tuy nhiên, trong môi trường rừng, việc sử dụng các hệ thống này khó khăn hơn nhiều do tán cây rậm rạp. Địa hình gồ ghề cũng có thể khiến các khu vực khó tiếp cận hơn, làm chậm tốc độ phản hồi đáng kể.
EarthRanger cũng thử phát triển một số ứng dụng đáp ứng các nhu cầu cụ thể hơn. Năm 2013, Vulcan thiết kế ứng dụng Save the Voi (STE) giúp hiểu rõ hơn hành vi của từng cá thể voi. Nhưng một lần nữa, các giải pháp này vẫn yêu cầu một số lượng lớn các công cụ hỗ trợ, chẳng hạn như thiết bị theo dõi và bẫy ảnh. STE hiện đang theo dõi khoảng 30 cá thể voi trong một khu vực là nơi sinh sống của khoảng 17.000 cá thể voi. Ở những khu vực voi ít được theo dõi, tổ chức này sử dụng máy bay để thu thập dữ liệu.
Một số tổ chức đã thành lập quỹ để đảm bảo quyền truy cập nhiều hơn vào các thiết bị cần thiết nhằm sử dụng EarthRanger một cách hiệu quả. STE hợp tác với Mạng lưới Bảo tồn Động vật Hoang dã và Quỹ Leonardo DiCaprio để thành lập Quỹ Elephant Crisis Fund (ECF), qua đó giúp quyên góp tiền để hỗ trợ các dự án trên khắp châu Phi và thế giới. “Chúng tôi hỗ trợ triển khai việc đeo vòng cổ trên voi, thiết bị theo dõi cho lực lượng kiểm lâm và tích hợp EarthRanger để họ cũng có thể hưởng lợi từ những công cụ này”, Frank Pope, giám đốc điều hành của STE cho biết.
Một vấn đề khác là thách thức về quản lý. Việc sử dụng EarthRanger đòi hỏi phải được đào tạo và hiểu biết về dữ liệu nhất định, do đó, yêu cầu tuyển kiểm lâm có phần khắt khe hơn.
Tuy nhiên, công nghệ đã mang lại những kết quả tích cực ngoài công việc bảo tồn, hỗ trợ các vấn đề nhân đạo như góp phần tiêu diệt dịch bệnh châu chấu ở Ethiopia vào năm ngoái. Vulcan hợp tác với FAO tạo ra một cấu hình tùy chỉnh để phân tích thông tin từ một công cụ thu thập dữ liệu về hành vi và chuyển động của châu chấu, qua đó giúp xác định vị trí và tiêu diệt châu chấu.
Thảo Linh (Theo Mongabay)
