Luôn có khả năng một người đã được tiêm phòng có thể trở thành người mang virus và truyền virus sang người khác nhưng trong hầu hết các trường hợp, những người được tiêm chủng và nhiễm Covid-19 không chết, không phát triển các triệu chứng nặng và không cần nhập viện.
Lara Herrero, Trưởng nhóm nghiên cứu về virus học và bệnh truyền nhiễm, Đại học Griffith, Úc cho biết đối với những người Úc chưa được chủng ngừa trong những năm cuối đời, khả năng tử vong do Covid rất cao. Đối với những người chưa được tiêm chủng ở độ tuổi 80, khoảng 32% những người nhiễm Covid sẽ chết khi mắc bệnh. Với những người ở độ tuổi 70, tỷ lệ này là khoảng 14% và giảm còn khoảng 3% với những người ở độ tuổi 60 và dưới 1% với những người dưới 50 tuổi.
Tin tốt là cả Pfizer và AstraZeneca đều hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh nặng và tử vong do Covid-19, ngay cả với chủng Delta có độc lực cao hơn.
Dữ liệu sơ bộ từ Vương quốc Anh cho thấy sau liều tiêm đầu tiên với Pfizer hoặc AstraZeneca, khả năng mắc phải biến thể Delta thấp hơn 33% so với người chưa được tiêm chủng. Hai tuần sau liều thứ hai, con số này tăng lên 60% đối với AstraZeneca và 88% đối với Pfizer. Dữ liệu này dành cho bất kỳ dạng Covid-19 nào, từ nhẹ đến nặng.
Xét về mức độ giảm thiểu nguy cơ phát triển bệnh nặng phải nhập viện sau khi tiêm chủng thì cả Pfizer và Astrazeneca đều có hiệu lực lần lượt là 96% và 92% trong việc ngăn ngừa các trường hợp nhập viện do biến thể Delta.
Tại sao một số người vẫn bị Covid sau tiêm chủng?
Vắc-xin không phải là rào cản ma thuật. Chúng không giết virus hoặc mầm bệnh mà kích thích hệ thống miễn dịch của một người để tạo ra kháng thể. Các kháng thể này đặc hiệu chống lại virus hoặc mầm bệnh đối với vắc-xin và cho phép cơ thể chống lại sự nhiễm trùng trước khi nó tồn tại và gây ra bệnh nặng.
Tuy nhiên, một số người sẽ không có phản ứng miễn dịch đủ mạnh với vắc-xin và vẫn có thể dễ bị Covid-19 nếu tiếp xúc với virus .
Cách một người phản ứng với vắc-xin bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố vật chủ, bao gồm tuổi tác, giới tính, thuốc men, chế độ ăn uống, tập thể dục, sức khỏe và mức độ căng thẳng. Không dễ để biết ai chưa phát triển phản ứng miễn dịch đủ mạnh với vắc-xin. Việc đo lường phản ứng miễn dịch của một người đối với vắc-xin không đơn giản và cần có các xét nghiệm chi tiết trong phòng thí nghiệm.
Và trong khi các tác dụng phụ từ vắc-xin cho thấy bạn đang có phản ứng thì việc không có triệu chứng không có nghĩa là bạn đang có phản ứng yếu.
Cũng cần có thời gian để hệ thống miễn dịch phản ứng với vắc-xin và sản xuất kháng thể. Đối với hầu hết các loại vắc-xin tiêm hai mũi, mức độ kháng thể tăng lên và sau đó giảm xuống sau liều đầu tiên. Các kháng thể này sau đó được tăng cường sau lần thứ hai.
Nhưng bạn không được bảo hiểm một cách tối ưu cho đến khi mức kháng thể của bạn tăng lên sau liều thứ hai.
Khả năng truyền bệnh sau khi chủng ngừa?
Các xét nghiệm PCR mà nhóm Lara Herrero sử dụng để phát hiện SARS-CoV-2, virus gây ra Covid-19, rất nhạy cảm và có thể phát hiện trường hợp dương tính ngay cả khi bạn có mức virus thấp trong cơ thể. Điều này có nghĩa là một người có thể xét nghiệm dương tính với SARS-CoV-2 nhưng vẫn không có các triệu chứng của Covid-19.
Trong số những người được tiêm chủng đã báo cáo các triệu chứng, phần lớn là những triệu chứng nhẹ với thời gian ngắn hơn.
Luôn có khả năng một người đã được tiêm phòng có thể truyền virus sang người không được tiêm chủng mà bản thân không có các triệu chứng. Nhưng những người được tiêm chủng phát triển Covid-19 sẽ có tải lượng virus thấp hơn những người không được tiêm chủng, có nghĩa là họ ít có khả năng lây lan virus hơn.
Một nghiên cứu ước tính những người được tiêm chủng Pfizer hoặc AstraZeneca ít có khả năng lây bệnh cho người tiếp xúc trong nhà chưa được tiêm chủng hơn 50% so với những người không được tiêm chủng. Sự lây truyền này có thể sẽ giảm trở lại nếu cả hai thành viên trong gia đình đều được tiêm chủng.
Nhưng nếu bạn không tiêm phòng và nhiễm Covid-19, bạn có nhiều khả năng lây lan virus hơn.
Các biến thể Covid-19 trong tương lai?
Cho đến nay, dữ liệu sơ bộ (một số trong số đó đang được tiến hành và / hoặc chưa được đánh giá ngang hàng) cho thấy các loại vắc-xin hiện tại có hiệu quả trong việc bảo vệ chống lại các biến thể đang lưu hành. Nhưng khi virus đột biến, cơ hội đào thoát của virus ngày càng tăng. Điều này có nghĩa là có nhiều khả năng virus sẽ phát triển các đột biến khiến nó trở nên khó chống lại hoặc dễ dàng trốn tránh việc tiêm chủng hơn.
Các nhà khoa học đang theo dõi chặt chẽ để đảm bảo vắc-xin hiện tại và/hoặc tương lai của chúng có hiệu quả chống lại các chủng virus đang lưu hành.
Để hỗ trợ cuộc chiến chống lại Covid-19, điều tốt nhất chúng ta có thể làm là giảm thiểu sự lây lan của virus. Điều này có nghĩa là bạn hãy tiêm phòng khi có thể, đồng thời đảm bảo giãn cách xã hội khi được yêu cầu và đi xét nghiệm nếu có bất kỳ triệu chứng nào.
| Hiệu lực, hiệu quả và khả năng bảo vệ của vắc-xin
Vắc-xin Covid-19 đã được chứng minh là an toàn, hiệu quả và cứu sống sinh mạng. Nhưng giống như tất cả các loại vắc-xin, chúng không bảo vệ hoàn toàn cho tất cả những người đã được tiêm chủng và chúng ta chưa biết chúng có thể ngăn ngừa khả năng truyền virus hiệu quả tới đâu. Vì vậy, cũng như việc chủng ngừa, chúng ta phải tiếp tục thực hiện các biện pháp khác để chống lại đại dịch. Hiệu lực và hiệu quả của vắc-xin Tất cả vắc-xin Covid-19 được WHO phê duyệt đưa vào danh sách sử dụng khẩn cấp đều đã được thông qua các thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên để kiểm tra chất lượng, độ an toàn và hiệu quả. Để được chấp thuận, vắc-xin bắt buộc phải có tỷ lệ hiệu lực cao từ 50% trở lên. Sau khi được phê duyệt, chúng tiếp tục được theo dõi để đảm bảo an toàn và hiệu quả liên tục. Nhưng sự khác biệt giữa hiệu lực và hiệu quả là gì? Hiệu lực của vắc-xin được đo lường trong một thử nghiệm lâm sàng có kiểm soát và dựa trên số lượng người đã tiêm vắc-xin biểu hiện “kết quả mong đợi” (thường là bệnh) so với số người dùng giả dược (vắc-xin giả) có cùng kết quả. Sau khi nghiên cứu hoàn tất, số lượng người bị bệnh trong mỗi nhóm sẽ được so sánh để tính toán nguy cơ mắc bệnh tương đối tùy thuộc vào việc đối tượng có được chủng ngừa hay không. Từ đó, chúng ta có thể đánh giá được hiệu lực – thước đo mức độ giảm nguy cơ mắc bệnh của vắc-xin. Nếu một loại vắc-xin có hiệu quả cao, số người trong nhóm được tiêm vắc-xin bị bệnh sẽ ít hơn rất nhiều so với những người trong nhóm được dùng giả dược. Ví dụ, hãy tưởng tượng một loại vắc-xin có hiệu lực đã được chứng minh là 80%. Điều này có nghĩa là trong số những người trong thử nghiệm lâm sàng, những người được tiêm vắc-xin có nguy cơ phát triển bệnh thấp hơn 80% so với nhóm được sử dụng giả dược. Kết quả này được tính toán bằng cách so sánh số trường hợp mắc bệnh trong nhóm được tiêm chủng so với nhóm dùng giả dược. Hiệu lực 80% không có nghĩa là 20% nhóm tiêm chủng sẽ bị bệnh. Hiệu quả của vắc-xin là thước đo hiệu quả của vắc-xin trong thế giới thực. Các thử nghiệm lâm sàng bao gồm nhiều đối tượng (độ tuổi rộng, giới tính cả nam và nữ, dân tộc khác nhau và những người có các tình trạng y tế đã biết) nhưng chúng không thể là đại diện hoàn hảo cho toàn bộ dân số. Hiệu quả được thấy trong các thử nghiệm lâm sàng áp dụng cho các kết quả cụ thể trong thử nghiệm lâm sàng. Hiệu quả được đo lường bằng cách quan sát hiệu quả hoạt động của vắc-xin để bảo vệ cộng đồng nói chung. Hiệu quả trong thế giới thực có thể khác với hiệu quả đo được trong một thử nghiệm bởi vì chúng ta không thể dự đoán chính xác mức độ hiệu quả của việc tiêm chủng đối với một nhóm dân số lớn hơn và có nhiều thay đổi được tiêm chủng trong các điều kiện thực tế hơn. Thời gian tiêm vắc-xin Vắc-xin cung cấp sự bảo vệ mạnh mẽ nhưng sự bảo vệ đó cần có thời gian để xây dựng. Mọi người phải dùng tất cả các liều cần thiết của một loại vắc-xin để xây dựng khả năng miễn dịch đầy đủ. Đối với vắc-xin hai liều, vắc-xin chỉ bảo vệ một phần sau liều đầu tiên và liều thứ hai làm tăng khả năng bảo vệ đó. Cần có thời gian trước khi sự bảo vệ đạt đến mức tối đa vài tuần sau liều thứ hai. Đối với vắc-xin một liều, mọi người sẽ có khả năng miễn dịch tối đa chống lại Covid-19 vài tuần sau khi chủng ngừa. Khả năng lây nhiễm sau khi tiêm vắc-xin? Vắc-xin có thể ngăn hầu hết mọi người mắc Covid-19 nhưng không phải tất cả mọi người. Ngay cả sau khi ai đó dùng tất cả các liều khuyến cáo và đợi một vài tuần để hình thành khả năng miễn dịch thì vẫn có khả năng bị nhiễm bệnh. Vắc-xin không cung cấp khả năng bảo vệ đầy đủ (100%), do đó, “nhiễm trùng đột phá” (việc mọi người vẫn nhiễm virus mặc dù đã được tiêm phòng đầy đủ) sẽ xảy ra. Nếu những người được tiêm chủng bị bệnh, họ có thể có các triệu chứng nhẹ hơn, nói chung “rất hiếm” khi người được tiêm chủng bị bệnh nặng hoặc tử vong. Khả năng ngăn chặn lây nhiễm của vắc-xin Vắc-xin Covid-19 là công cụ quan trọng trong ứng phó đại dịch và chống lại tình trạng bệnh nặng và tử vong. Vắc-xin cung cấp ít nhất một số bảo vệ khỏi sự nhiễm trùng và lây nhiễm nhưng không nhiều bằng sự bảo vệ mà chúng cung cấp để chống lại bệnh nặng và tử vong. Cần có thêm bằng chứng để xác định chính xác mức độ ngăn chặn sự nhiễm trùng và lây nhiễm của chúng. Sau khi được chủng ngừa, các cá nhân nên tiếp tục thực hiện các biện pháp phòng ngừa đơn giản, chẳng hạn như: giữ khoảng cách, đeo khẩu trang, giữ phòng thông thoáng, tránh đông người, rửa tay, dùng khuỷu tay hoặc khăn giấy che miệng khi ho hoặc hắt hơi. Hãy đi xét nghiệm nếu bị bệnh, ngay cả khi đã bạn được tiêm phòng, đồng thời kiểm tra và thực hiện theo lời khuyên của cơ quan y tế tại địa phương nơi bạn sinh sống và làm việc. Làm tất cả! Các biến thể của vắc-xin Khi các ca bệnh gia tăng và tốc độ lây truyền nhanh hơn, nhiều khả năng các biến thể mới nguy hiểm và dễ lây lan hơn sẽ xuất hiện, có thể lây lan dễ dàng hơn hoặc gây ra bệnh nặng hơn. Dựa trên những gì chúng ta biết cho đến nay, vắc-xin đang chứng minh hiệu quả chống lại các biến thể hiện có, đặc biệt là ngăn ngừa bệnh nặng, nhập viện và tử vong. Tuy nhiên, một số biến thể đang có tác động nhẹ đến khả năng của vắc-xin trong việc bảo vệ chống lại bệnh nhẹ và nhiễm trùng. Vắc-xin có khả năng duy trì hiệu quả chống lại các biến thể do phản ứng miễn dịch rộng rãi mà chúng gây ra, có nghĩa là sự thay đổi hoặc đột biến của virus không có khả năng làm cho vắc-xin hoàn toàn mất tác dụng. Một trong những cách tốt nhất để bảo vệ chống lại các biến thể mới là tiếp tục áp dụng các biện pháp sức khỏe cộng đồng đã được thử nghiệm và sản xuất vắc-xin. Tất cả các vắc-xin Covid-19 được WHO phê duyệt đưa vào danh sách sử dụng khẩn cấp đều đã được thử nghiệm kỹ lưỡng và chứng minh là mang lại mức độ bảo vệ cao chống lại bệnh nặng và tử vong. Khi các biến thể virus mạnh hơn xuất hiện, điều quan trọng là bạn phải tiêm vắc-xin khi đến lượt. |
Huyền Trang (Tổng hợp từ who.int & theconversation.com)
