Án lạ: Ra tòa vì gây ô nhiễm môi trường

Nhiều vướng mắc xung quanh việc xét xử vụ án hình sự gây ô nhiễm môi trường như việc khắc phục hậu quả và buộc khôi phục hiện trạng ban đầu.

Chiều 5-4, TAND huyện Bình Chánh (TP.HCM) xét xử sơ thẩm ba bị cáo Vũ Anh Vũ, Bùi Chí Công và Tống Viết Mười về tội gây ô nhiễm môi trường. Đây là một tội mới được quy định tại Điều 235 BLHS 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và đến nay khá hiếm người bị xét xử.

Sau khi khai mạc phiên tòa, HĐXX đã quyết định hoãn xử do 2/3 bị cáo vắng mặt dù đã được tòa triệu tập hợp lệ (ba bị cáo tại ngoại). HĐXX ấn định thời gian mở lại phiên tòa là 8 giờ sáng 14-4.

Chôn lấp trái phép gần 4.400 tấn chất thải rắn

Theo cáo trạng, bị cáo Vũ nhận chuyển nhượng lại công việc san lấp hai thửa đất ở ấp 2, xã Phong Phú, huyện Bình Chánh. Ngày 9-5-2018, Vũ thuê người chạy xe tải đến khu vực đường Cao Lỗ, quận 8 chở xà bần, đất, cát từ các công trình xây dựng đem về đổ tại hai khu đất để san lấp.

Đến tháng 7-2018, một người tự xưng là quản lý bãi tập kết phương tiện Công ty TNHH Kỹ thuật môi trường Bắc Nam thuê chở xà bần. Xà bần được đổ tại khu đất của công ty với giá 1,1 triệu đồng/xe tải 10 tấn và chở rác thải đang chứa trong bãi đem đi nơi khác đổ với giá 500.000 đồng/xe tải 10 tấn.

Vũ thuê người đến chở rác thải tại bãi của công ty này về đổ tại khu đất để làm đường vào chống lún xe. Nhận thấy rác thải này có thể dùng để san lấp nên Vũ tiếp tục yêu cầu các tài xế chở về khu đất. Vũ còn thuê người múc đất lấp lên rác thải để tránh bị phát hiện. Vũ nhận được 750 triệu đồng từ việc nhận lại hợp đồng san lấp đất.

Vật liệu dùng để san lấp hai khu đất nêu trên là chất thải rắn gồm bao bì nhựa phế liệu thải, sợi nylon thải, vải vụn thải, bao bì sợi nylon, bao bì nhựa, vải giả da, bao bì giấy thải, cao su, mút xốp. Tổng khối lượng chất thải gần 4.400 tấn.

Tháng 4-2019, Công an TP.HCM khởi tố Vũ và chuyển hồ sơ cho Công an huyện Bình Chánh. Sau đó, công an huyện khởi tố thêm tài xế Công. Sau khi nghiên cứu hồ sơ, tòa đã trả hồ sơ đề nghị truy tố thêm tài xế Mười.

Vũ được xác định là chủ mưu, hai tài xế là người trực tiếp thực hiện tội phạm. Cáo trạng xác định ba bị cáo đã chôn, lấp, đổ, thải ra môi trường trái pháp luật chất thải rắn thông thường 500.000 kg trở lên. Hành vi này có thể bị phạt tiền 1-3 tỉ đồng hoặc phạt tù 3-7 năm.

Tòa nói có vướng mắc

Đây có thể coi là vụ gây ô nhiễm môi trường đầu tiên bị xử lý hình sự ở TP.HCM.

Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, thẩm phán chủ tọa phiên tòa cho biết có nhiều vấn đề còn vướng mắc xung quanh việc giải quyết loại án này. Cụ thể là khối lượng mà các bị cáo đã san lấp gần 4.400 tấn chất thải xuống môi trường thì việc khắc phục hậu quả rất nan giải. Hiện tại chưa có cơ quan nào đứng ra đại diện để yêu cầu khắc phục hậu quả tham gia tố tụng trong vụ án.

BLHS có quy định về trách nhiệm khắc phục hậu quả, khôi phục hiện trạng ban đầu đối với pháp nhân. Tuy nhiên, vụ án này chỉ truy tố ba cá nhân và luật chưa có biện pháp nào buộc cá nhân vi phạm khắc phục hậu quả.

Do đó, vị thẩm phán cũng nêu kiến nghị rằng BLHS nên có quy định cơ quan quản lý về môi trường địa phương là đơn vị xác định mức độ ô nhiễm môi trường để cơ quan này xác định thiệt hại nhằm có cơ sở để tòa buộc các bị cáo bồi thường.

Tại phiên xử chiều qua, bị cáo Vũ chia sẻ: “Tôi không có biết rác độc hại, chỉ nghĩ là rác thông thường. Một xe rác tôi chỉ có 5 tấn thôi, khi chính quyền mời tôi lên thì tôi mới biết cái này là rác độc hại. Tôi mà biết đây là rác độc hại thì tôi sao dám chở”.

Bị cáo Vũ bày tỏ nguyện vọng được khắc phục những sai phạm mà mình đã gây ra. Bị cáo nói: “Giờ tôi chỉ muốn xin thương lượng để nhanh chóng khắc phục hậu quả nhưng chi phí thì quá nhiều nên cho tôi thêm thời gian. Hậu quả thì không ai muốn nên mong hai bên thỏa thuận để khắc phục, tôi cũng đang xin tòa nói với chủ đất để hỗ trợ thêm. Sau sự việc này, tôi cũng rút kinh nghiệm và sẽ không bao giờ tái phạm. Hiện tôi cũng bỏ nghề luôn rồi, xe cộ không còn nữa”.