Vườn quốc gia Cát Bà – khu rừng đặc dụng của Việt Nam, khu dự trữ sinh quyển thế giới đang bị “băm nát” bởi nhiều công trình du lịch xây dựng trái phép. Các công trình này gây bức xúc trong dư luận vì tồn tại trong một thời gian dài mà chưa bị xử lý dứt điểm.
Những công trình “nhiều không”
Vườn quốc gia (VQG) Cát Bà đã được UNESCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới năm 2004. Ðây là một trong số ít các khu rừng hội tụ đầy đủ cả rừng mưa nhiệt đới trên đảo đá vôi, rừng ngập mặn, các rạn san hô, thảm rong và nhất là hệ thống hang động. Tổng diện tích khu dự trữ sinh quyển Cát Bà rộng hơn 26.000 ha. Tuy nhiên, từ năm 2009 đến nay, VQG Cát Bà đã để Trung tâm Dịch vụ du lịch và Giáo dục môi trường – đơn vị trực thuộc ký hợp đồng liên doanh, liên kết với bảy doanh nghiệp khi chưa được cấp có thẩm quyền chấp thuận, gồm: Công ty TNHH Ðảo Cát (Công ty Ðảo Cát), Công ty cổ phần Dịch vụ du lịch Ðảo Cát Dứa (Công ty Ðảo Cát Dứa), Công ty TNHH Du lịch dịch vụ thủy sản thương mại Thùy Trang (Công ty Thùy Trang), Công ty cổ phần Thương mại Thanh Bình (Công ty Thanh Bình), Công ty cổ phần Thương mại Tùng Long (Công ty Tùng Long), Công ty cổ phần Khu du lịch Ðảo Cát Bà (Công ty Ðảo Cát Bà), Công ty cổ phần đầu tư thương mại và Dịch vụ Ðông Kinh (Công ty Ðông Kinh).
Các doanh nghiệp đã tự ý xây dựng nhiều công trình khi chưa được cấp có thẩm quyền chấp thuận đầu tư dự án. Trong đó, Công ty Thùy Trang xây dựng công trình hơn 7.000 m2 tại khu vực Nam Cát; Công ty Tùng Long xây dựng hơn 4.000 m2 công trình tại khu vực hòn Ba Cát Bằng và bãi Tháp Nghiêng; Công ty Ðảo Cát Dứa xây dựng hơn 9.700 m2 ở khu vực Cát Dứa 2; Công ty Ðảo Cát Bà xây dựng hơn 5.000 m2 tại khu vực đảo Cát Dứa 1; Công ty Ðảo Cát xây dựng hơn 2.200 m2 tại khu vực bãi Tai Kéo; Công ty Ðông Kinh xây dựng gần 3.000 m2 tại khu bãi tắm Vạn Bội; Công ty Thanh Bình xây dựng hơn 7.600 m2 tại trung tâm VQG Cát Bà. Các công trình đều không có hồ sơ pháp lý về đầu tư xây dựng; không có giấy phép xây dựng và cũng không đủ điều kiện để cấp phép xây dựng; không lập, trình phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường; không có các thủ tục về phòng cháy chữa cháy; không có giấy phép kinh doanh dịch vụ du lịch lữ hành, dịch vụ lưu trú…
Theo UBND thành phố Hải Phòng, từ cuối năm 2016, thành phố đã có bảy văn bản chỉ đạo VQG Cát Bà chấm dứt các hoạt động liên doanh, liên kết với các doanh nghiệp. Cục Cảnh sát Phòng chống tội phạm về môi trường (Bộ Công an) cũng đã vào cuộc điều tra, xác minh vụ việc và tháng 10-2017 đã chuyển hồ sơ vi phạm về xây dựng không phép của ba công ty: Thùy Trang, Tùng Long và Ðảo Cát Dứa cho Công an TP Hải Phòng điều tra, xử lý.
Cho đến cuối năm 2018 và đầu năm 2019, Trung tâm Dịch vụ du lịch và Giáo dục môi trường (VQG Cát Bà) mới có thông báo gửi từng doanh nghiệp về việc dừng liên kết, liên doanh. Tuy nhiên, các doanh nghiệp không thực hiện, vẫn tiếp tục kinh doanh, dịch vụ tại các địa điểm nêu trên. Tháng 8-2018, UBND thành phố Hải Phòng thành lập đoàn thanh tra liên ngành để thanh tra việc chấp hành các quy định của pháp luật liên quan hoạt động liên doanh, liên kết tại VQG Cát Bà. Ðoàn đã thanh tra bốn công ty, gồm: Ðảo Cát Bà, Ðảo Cát, Ðông Kinh và Thanh Bình. Kết quả xác định bốn doanh nghiệp có sai phạm tương tự như ba doanh nghiệp mà Cục Cảnh sát Phòng chống tội phạm về môi trường đã xác định. UBND thành phố Hải Phòng đã chỉ đạo chuyển Cơ quan Cảnh sát điều tra (Công an TP Hải Phòng) để xử lý theo quy định.
Ngày 23-8-2019, Cơ quan Cảnh sát điều tra (Công an TP Hải Phòng) đã khởi tố vụ án lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ xảy ra tại VQG Cát Bà. Ðồng thời, UBND thành phố Hải Phòng xem xét, không bổ nhiệm lại đối với ông Hoàng Văn Thập, Giám đốc VQG Cát Bà (cuối năm 2019) và ông Nguyễn Văn Thương, Phó Giám đốc VQG Cát Bà kiêm Giám đốc Trung tâm Dịch vụ du lịch và Giáo dục môi trường (đầu năm 2020) và bố trí công tác khác để phục vụ công tác điều tra. Ðồng thời, ngày 18-2-2020, UBND thành phố Hải Phòng ban hành Văn bản số 59/UBND-NC1 chỉ đạo VQG Cát Bà chủ trì, phối hợp các cơ quan, đơn vị, địa phương khẩn trương tháo dỡ các công trình xây dựng trái phép theo quy định. Sau đó, tiếp tục có nhiều văn bản chỉ đạo, đôn đốc thực hiện, nhưng vẫn không được thực hiện…
Cần xử lý kiên quyết, dứt điểm
Những vi phạm trong xây dựng tại VQG Cát Bà đã rõ và kéo dài. Trong đó, những năm từ 2009 đến 2016, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP Hải Phòng, UBND huyện Cát Hải, VQG Cát Bà đã kiểm tra việc đầu tư xây dựng và tổ chức kinh doanh du lịch tại các điểm liên doanh, liên kết nêu trên. Tuy nhiên, các cơ quan này đã không kiên quyết trong việc xử lý vi phạm, không báo cáo UBND thành phố để xử lý các sai phạm, dẫn đến các doanh nghiệp vẫn hoạt động kinh doanh du lịch tại các địa điểm này.
Ngày 4-9-2020, Chủ tịch UBND thành phố Hải Phòng Nguyễn Văn Tùng đã cùng lãnh đạo các sở, ngành, địa phương kiểm tra bảy địa điểm vi phạm và có Thông báo số 309/TB-UBND ngày 7-9 chỉ đạo các sở, ngành, đơn vị chức năng thực hiện việc tháo dỡ các công trình vi phạm theo quy định.
Chủ tịch UBND thành phố Hải Phòng Nguyễn Văn Tùng cho biết, việc đầu tư xây dựng các công trình để kinh doanh du lịch tại VQG Cát Bà là vi phạm quy định pháp luật và không phù hợp với quy hoạch. Những sai phạm này đã được Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng xác định là vụ việc phức tạp và giao TP Hải Phòng chỉ đạo xử lý dứt điểm vụ việc, điều tra, khởi tố vụ án theo quy định. Thành phố sẽ kiên quyết xử lý, tháo dỡ các công trình vi phạm và tổ chức trồng cây, trả lại diện tích rừng tự nhiên, môi trường sinh thái và bảo tồn đa dạng sinh học cho VQG Cát Bà.
Ðồng thời, thành phố đang chỉ đạo làm rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan công tác quản lý và các đoàn kiểm tra trước đây, sẽ xử lý nghiêm theo quy định pháp luật. Trong đó, yêu cầu Công an TP Hải Phòng khẩn trương hoàn thiện hồ sơ khởi tố bị can trong vụ án lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ xảy ra tại VQG Cát Bà. UBND thành phố sẽ xem xét, chỉ đạo xử lý các cán bộ có liên quan sai phạm nêu trên đối với các trường hợp chưa đến mức phải xử lý trách nhiệm hình sự. Thành phố cũng yêu cầu Thanh tra Sở Xây dựng, UBND huyện Cát Hải và các cơ quan, đơn vị liên quan khẩn trương hoàn thiện các thủ tục theo quy định để thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả đối với hành vi xây dựng công trình không có giấy phép nêu trên, yêu cầu doanh nghiệp tự tháo dỡ công trình. Trường hợp các doanh nghiệp không tự tháo dỡ thì tổ chức cưỡng chế buộc thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả, tháo dỡ công trình vi phạm để khôi phục lại tình trạng ban đầu.
