Một tổ chức bảo tồn cảnh báo rằng, khi các nhà nghiên cứu đang chạy đua sử dụng dầu chiết xuất từ cá mập để sản xuất vaccine, việc phát triển vaccine Covid-19 trên quy mô toàn cầu có thể tàn phá các quần thể cá mập trên toàn thế giới.
Squalene, một hợp chất được chiết xuất từ gan cá mập, là một thành phần dưỡng ẩm phổ biến trong mỹ phẩm. Hợp chất này cũng được sử dụng trong vaccine sốt rét và cúm như một tác nhân tăng cường phản ứng của hệ thống miễn dịch.
Tổ chức phi lợi nhuận ủng hộ bảo vệ cá mập Shark Allies dự đoán, khoảng 500.000 con cá mập có thể bị giết nếu vaccine Covid-19 chứa thành phần squalene từ cá mập được chứng minh là có hiệu quả. Theo nhóm này, ước tính có khoảng 2,7 triệu con cá mập bị giết hàng năm để lấy chất squalene làm mỹ phẩm.
“Vấn đề là nếu squalene được sử dụng như một thành phần trong vaccine Covid-19, sẽ được coi là chất không thể thay thế, và khi được thử nghiệm, nó trở thành thành phần bình thường và không có chất nào khác sẽ được thử nghiệm”, Giám đốc điều hành của Shark Allies, đạo diễn Stefanie Brendl nói với NPR.
Theo dữ liệu do Tổ chức Y tế Thế giới công bố, tính đến ngày 2-10, đã có 193 vaccine Covid-19 được đánh giá lâm sàng và tiền lâm sàng. Theo tổ chức Shark Allies, ít nhất năm loại vaccine trong số đó có chứa hợp chất squalene.
Đạo diễn Brendl cho biết, có nhiều lựa chọn thay thế squalene từ cá mập bền vững hơn. Các nguồn tối thiểu chứa squalene bao gồm dầu ô liu, đường mía, mầm lúa mì, vi khuẩn và nấm men.
Theo tổ chức Shark Allies, bản chất hóa học của hợp chất squalene không có nguồn gốc từ động vật giống hệt với squalene từ cá mập, có nghĩa là không thể phân biệt được hiệu quả sử dụng trong vaccine. Tuy nhiên, chiết xuất squalene cá mập là một lựa chọn hấp dẫn hơn đối với các nhà sản xuất, vì có chi phí thấp hơn và mang lại số lượng lớn hơn so với các lựa chọn thay thế.
Bà Brendl lo lắng, sự phụ thuộc vào squalene cá mập trong các thử nghiệm vaccine Covid-19 là thiển cận và ngăn cản việc khám phá các giải pháp thay thế bền vững.
“Yêu cầu của chúng tôi là nên bắt đầu thử nghiệm các lựa chọn thay thế, bởi vì về lâu dài, chúng ta không thể dựa vào nguồn động vật hoang dã cho nhu cầu toàn cầu về bất cứ thứ gì”, bà nói.
Khi nói đến một loại vaccine có khả năng cứu sống loài người, bà Brendl không cho rằng quần thể cá mập đáng được bảo vệ hơn con người. Nhưng theo bà, việc bảo tồn các loài săn mồi hàng đầu của đại dương, trên thực tế có thể bảo tồn phần còn lại của hệ sinh thái của chúng ta, bao gồm cả con người.
“Chúng giữ cho đàn cá khỏe mạnh, giữ chuỗi thức ăn nguyên vẹn, ngăn ngừa dịch bệnh từ các quần thể động vật khác”, bà nói.
