Nhiều tháng qua, lợi dụng việc giao đất, giao rừng cho người dân sản xuất, rất đông người dân xã vùng cao Phú Mỡ, huyện miền núi Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên đã tự ý vào rừng chặt phá, đốt rẫy để chiếm đất, kể cả rừng quy hoạch sản xuất và rừng phòng hộ.
Tại hiện trường, nhiều tiểu khu bị người dân chặt phá ồ ạt.
Phá rừng ồ ạt trên diện rộng
Những ngày cuối tháng 8, dọc hai bên đường vào trung tâm xã Phú Mỡ, ai cũng có thể bắt gặp trên các sườn núi loang lổ những mảnh rừng đã được dọn sạch, chờ xuống giống các loại cây trồng.
Cách trung tâm xã khoảng 4km đến tiểu khu 75, nhóm phóng viên bắt gặp nhiều khu vực rừng bị chặt phá, có nơi đã được người dân trồng sắn, chuối. Trên đỉnh núi, hàng loạt cây rừng tự nhiên bị chặt hạ nằm ngổn ngang có đường kính từ 10 đến hơn 20cm.
“Trước đây, khu vực này bị “lâm tặc” chặt hạ hết các cây gỗ lớn. Qua thời gian dài, rừng đang tái sinh trở lại, nhưng tiếp tục bị tàn phá”, một người dân tiết lộ.
Trao đổi với phóng viên Nhân Dân điện tử, ông La O Hóa, Chủ tịch UBND xã Phú Mỡ cho hay, rừng bị chặt hạ để lấn chiếm đất sản xuất từ đầu tháng 7 đến nay. Trước đó, địa phương đã họp, bình xét cấp đất sản xuất cho 86 hộ với tổng diện tích 308ha tại các tiểu khu 74, 75, V2.2.
Khi biết chủ trương giao đất lâm nghiệp, không ít hộ dân đã tự ý vào rừng phát trắng, lấn chiếm đất, trong đó có cả rừng phòng hộ.
“Chúng tôi đã phối hợp lực lượng kiểm lâm đo, đếm từng tiểu khu từ ngày 6-7, nhưng đến nay vẫn chưa xong hoàn toàn do diện tích phá lớn, địa hình lại phức tạp”, ông Hóa phân trần.
Việc phát rừng này đã được UBND huyện Đồng Xuân yêu cầu xã Phú Mỡ khẩn trương triển khai các biện pháp ngăn chặn, đình chỉ tất cả mọi hoạt động tác động đến rừng; thành lập các tổ tuyên truyền, vận động người dân dừng ngay việc phá rừng.
Đồng thời, giao Hạt Kiểm lâm huyện, chậm nhất đến ngày 15-9, phải thống kê đầy đủ diện tích rừng, đất rừng bị phá. Sau đó, tổ chức khoanh vùng, phân loại theo quy hoạch rừng phòng hộ, rừng sản xuất, đưa ra giải pháp quản lý, bảo vệ chặt chẽ.
Theo thống kê sơ bộ của Chi cục Kiểm lâm tỉnh Phú Yên, ít nhất 50ha rừng đã bị chặt phá; trong đó khoảng 40ha tại các tiểu khu 67, 74, 75 được quy hoạch là rừng sản xuất; 10ha thuộc tiểu khu 59, 72, 73 quy hoạch rừng phòng hộ. Riêng các tiểu khu 83 và V.2.2 đang được kiểm tra, đo đếm.
Điều đáng nói ở đây là rừng bị phá trên quy mô lớn, dàn trải trên diện rộng, không phải chỉ những hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo thiếu đất sản xuất, mà cả những người hiểu biết pháp luật nhưng vẫn cố tình vi phạm.
Theo báo cáo mới nhất của Hạt Kiểm lâm huyện Đồng Xuân, trong vụ việc này, có tới 13 cán bộ, đảng viên tham gia phát dọn, lấn chiếm đất lâm nghiệp. Và trước đây (năm 2015), cũng tại xã Phú Mỡ đã xảy ra tình trạng phá rừng chiếm đất, khiến nhiều cán bộ, đảng viên, kể cả cấp huyện bị xử lý kỷ luật.
Nguyên nhân và giải pháp xử lý
Phú Mỡ là xã vùng cao, xa nhất tỉnh Phú Yên. Người dân chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống và luôn xem rừng là nguồn sinh kế từ bao đời nay. Trên thực tế, nhiều hộ nghèo, thiếu đất sản xuất đã được bình xét công khai để bố trí đất, phát triển kinh tế. Cũng không ít người lý giải, họ thuộc hộ nghèo, thiếu đất nên lấn chiếm rừng để sản xuất, hoặc rừng này trước đây của cha ông canh tác, nay lấy lại để làm.
Trao đổi với phóng viên về thực trạng trên, ông Phạm Trung Chánh, Phó Chủ tịch UBND huyện Đồng Xuân nói: “Qua đối thoại, một số hộ dân cho rằng đất rừng là đất ông bà từ ngày xưa nên họ phát dọn để sản xuất. Thế nhưng, khi chính quyền thực hiện phương án giao đất tại một số tiểu khu cho các hộ dân sản xuất, cụ thể là ở các thôn Phú Tiến, Phú Giang, Phú Đồng, thì có hiện tượng người dân lợi dụng, muốn xâm lấn thêm để mở rộng diện tích”.
Ở góc độ khác cùng sự việc, ông Lê Văn Bé, Chi cục trưởng Kiểm lâm tỉnh Phú Yên cho rằng, công tác giao đất cho người dân để phát triển rừng trong thời gian qua còn nhiều tồn tại. Việc giao đất, giao rừng chưa thể hiện được vị trí rừng sản xuất, rừng phòng hộ trên thực địa. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến người dân dễ lấn chiếm đất.
Trong một tình tiết khác liên quan, năm 2017, tỉnh Phú Yên đã rà soát và quy hoạch lại ba loại rừng là rừng đặc dụng (hơn 19.000ha), rừng phòng hộ (hơn 102.000ha) và rừng sản xuất (hơn 153.000ha). Trong đó, huyện Đồng Xuân là địa phương có diện tích rừng phòng hộ lớn nhất với 32.600ha, tập trung chủ yếu ở xã Phú Mỡ, địa bàn được xem là nếu mất rừng diện tích lớn, vùng hạ du sẽ chịu hậu quả tàn khốc. Minh chứng là cơn lũ lịch sử cuối năm 2009, toàn huyện có 35 người chết, 11 người bị thương.
Theo ông Tôn Thất Thịnh, Giám đốc Trung tâm Quy hoạch và Thiết kế rừng, Sở NN-PTNT tỉnh Phú Yên, mặc dù đã có quy hoạch ba loại rừng, nhưng chưa đồng bộ với quy hoạch sử dụng đất. Có khi đất được quy hoạch mục đích là sản xuất, nhưng rừng lại là phòng hộ. Để tránh tình trạng kế hoạch sử dụng đất của xã không phù hợp huyện và quy hoạch chung phát triển rừng, cần có tính đồng bộ giữa quy hoạch đất với quy hoạch rừng.
Thiết nghĩ, chủ trương quy hoạch các loại rừng là vô cùng cần thiết để phát triển lâm nghiệp bền vững, giúp người dân vừa phát triển kinh tế, vừa bảo vệ tài nguyên rừng. Nhưng sự thiếu đồng bộ tạo “kẽ hở”, dẫn đến người dân phá rừng cũng phải nói đến trách nhiệm của các ngành liên quan và các cấp chính quyền tỉnh Phú Yên.
Theo ông La O Hóa, Chủ tịch UBND xã Phú Mỡ, hiện nay, một số tiểu khu, khoảnh, chức năng rừng còn hạn chế, nhưng lại quy hoạch là rừng phòng hộ. Khi người dân canh tác gần kề, dễ dàng xâm chiếm đất rừng trái phép. Trong khi đó, Ban quản lý Rừng phòng hộ huyện Đông Xuân đã bàn giao cho xã quản lý 21 tiểu khu, tổng diện tích khoảng 15.000ha, chủ yếu là rừng phòng hộ. Diện tích này là quá lớn, vượt quá sức của địa phương quản lý, vì xã chỉ có một người kiêm nhiệm phụ trách mảng lâm nghiệp.
Với vai trò là người đứng đầu chính quyền địa phương, ông Hóa kiến nghị: “Các cơ quan có thẩm quyền cần quy hoạch rõ các loại rừng. Rừng nào gần khu dân cư, trạng thái không phải rừng phòng hộ thì chuyển đổi sang rừng sản xuất. Bên cạnh đó, có việc một số đối tượng đứng đằng sau xúi giục các hộ đồng bào dân tộc thiểu số phá rừng, lấn chiếm đất rừng để mua bán trái phép.
Còn theo ông Lê Văn Bé, Chi cục trưởng Kiểm lâm tỉnh Phú Yên, phần lớn diện tích đất rừng phòng hộ bị phá ở xã Phú Mỡ chủ yếu là cây tái sinh có đường kính không lớn. Một số diện tích rừng là đất trống (DT2 – đất trống có cây gỗ tái sinh).
Để có cơ sở xử lý vi phạm, phải xác định lại toàn bộ hiện trạng, diện tích, khối lượng. Nếu đủ tiêu chí là rừng thì xử lý theo quy định của Luật Lâm nghiệp; nếu chỉ là đất rừng thì xử lý theo quy định của Luật Đất đai.
