Để bảo tồn voi hoang dã, vấn đề sống còn là duy trì sinh cảnh của chúng. Thế nhưng, những năm qua, những cánh rừng già nguyên sinh – sinh cảnh cố hữu của voi, đã và đang bị khai thác tràn lan, suy thoái về chất lượng khiến số lượng khiến voi bị suy giảm nghiêm trọng
Trong khoảng gần hơn 30 năm trở lại đây, số lượng voi ở Việt Nam suy giảm nhanh. Hiện chỉ còn khoảng 124 đến 148 cá thể voi hoang dã, 91 voi nuôi. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do môi trường sống của Voi ngày càng bị thu hẹp.
Theo PGS.TS Bảo Huy – Khoa Lâm nghiệp Trường ĐH Tây Nguyên, Trưởng nhóm nghiên cứu đề án Bảo tồn voi Đắk Lắk, trong các khu vực có voi rừng sinh sống hiện nay, chỉ vùng lõi của VQG Yok Đôn là ít bị con người tác động. Còn hàng chục ngàn ha rừng ở khu vực phía Tây Bắc huyện Ea Súp, vốn là môi trường sống lý tưởng của voi rừng, lại bị tỉnh giao cho các doanh nghiệp để trồng cao su.
Tại Tây Nguyên – thủ phủ của voi, chính quyền đã cấp phép đầu tư cho 700 dự án (trồng rừng, cải tạo, trồng cao su…) trên đất lâm nghiệp với diện tích hơn 215.720 ha. Trong đó, riêng tỉnh Đắk Lắk đã cho 90 doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh vào khảo sát, lập 104 dự án đầu tư trồng rừng, trồng cao su và một số loại cây nông lâm nghiệp khác. Theo kết quả kiểm kê rừng của Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ NN&PTNT), từ năm 2008-2014 diện tích rừng tự nhiên tại Tây nguyên mất gần 359 nghìn ha.
Không những thế một số dự án thủy điện khi đi vào hoạt động cũng ảnh hưởng không nhỏ đến đàn voi hoang dã. Sông Sêrêpôk có 6 con đập lớn tạo hồ chứa cho các nhà máy thủy điện chắn ngang dòng là Buôn Tuôr Sar, Buôn Kuôp, Hòa Phú, Đray H’ling, Sêrêpôk 3, Sêrêpôk 4. Các thủy điện trên sông Sêrêpôk làm thay đổi dòng chảy, kéo theo sự thay đổi sinh cảnh ven sông, thu hẹp không gian sinh tồn của loài voi và ảnh hưởng đến các “hố nước” vốn rất quan trọng với tập tính sinh tồn của loài voi, nhất là vào mùa khô.
Việc voi bị mất sinh cảnh, nguồn thức ăn và hành lang di chuyển là nguyên nhân đẫn đến tình trạng voi hoang dã bỏ rừng kéo về phá nương rẫy để kiếm ăn, gây nguy hại đến tài sản và tính mạng của con người. Báo cáo của Trung tâm Bảo tồn Voi Đắk Lắk cho thấy, từ tháng 6/2012 đến tháng 12/2018, voi đã làm thiệt hại khoảng 100 ha cây trồng các loại cũng như một số chòi rẫy, công cụ, dụng cụ sản xuất nông nghiệp của nhân dân và doanh nghiệp trên địa bàn. Voi rừng tấn công làm chết 01 voi nhà và làm bị thương nhiều voi nhà thả kiếm ăn trong rừng. Từ năm 2011 đến 2016, voi làm chết 1 người dân huyện Ea Hleo và 1 người dân huyện Ea Súp, làm bị thương một người dân huyện Ea Súp.
Không chỉ có voi hoang dã, voi nhà cũng cần được giúp đỡ. Voi nhà bị nuôi nhốt trong các điều kiện chật hẹp, không phù. Điều kiện sống trong môi trường nuôi nhốt tồi tệ khiến voi phải chịu nhiều đau đớn: thiếu thức ăn, nước uống, bị đánh đập, bị xích một chỗ và không được thể hiện hành vi tự nhiên, tương tác với đàn, đặc biệt là ở các khu du lịch có phục vụ cưỡi voi và ở rạp xiếc. Có tới hơn nửa số voi nhà của tỉnh Đắk Lắk bị xiềng xích và ngày ngày phải chở khách tham quan du lịch, hoặc vận chuyển hàng hóa nông sản.
Một nài voi ở Khu du lịch Buôn Đôn cho biết, trước đây voi nhà rất ít khi bị nhốt một chỗ và phải làm việc liên tục như bây giờ. Phần lớn thời gian sinh sống của voi đều được chủ thả trong rừng cùng với quần thể voi nhà khác để tự kiếm ăn, khi nào có việc cần đến voi giúp sức như chở lúa, bắp, hay kéo một vài khúc gỗ về dựng nhà… thì chủ mới gọi voi về. Hiện nay, do nhu cầu của du khách nên những chủ voi trên địa bàn xã Krông Na đều liên kết tham gia làm du lịch tại Khu du lịch sinh thái Buôn Đôn. Không được ăn uống đầy đủ, lại bị khai thác phục vụ du lịch quá sức, cộng với những mối hiểm họa từ thiên nhiên và con người, số lượng voi nhà cũng đang suy giảm nghiêm trọng.
Để ngăn đà suy giảm của quần thể voi, đã đến lúc chúng ta phải rà soát lại hệ thống rừng đặc dụng, xây dựng mới các khu bảo tồn thiên nhiên, tăng cường đầu tư, trợ giúp kỹ thuật để đảm bảo an toàn cho nơi sống của voi; xây dựng, chỉ đạo các địa phương giải quyết cụ thể những vụ xung đột voi với người; tuyên truyền bảo tồn voi trên phương tiện thông tin đại chúng…
