Nhu cầu về nguyên liệu thô được sử dụng trong sản xuất pin xe điện tăng cao, khiến cơ quan thương mại của Liên Hợp Quốc, UNCTAD, kêu gọi các tác động xã hội và môi trường của việc khai thác nguyên liệu, bao gồm vi phạm nhân quyền, cần được giải quyết khẩn cấp.
Xe điện đang ngày càng phổ biến hơn đối với người tiêu dùng và UNCTAD dự đoán sẽ có khoảng 23 triệu chiếc sẽ được bán ra thị trường trong thập kỷ tới. Theo ước tính, thị trường pin xe hơi, hiện được ước tính là 7 tỷ USD, sẽ tăng lên 58 tỷ USD vào năm 2024.
Sự chuyển đổi sang di động điện phù hợp với những nỗ lực liên tục nhằm giảm sự phụ thuộc của thế giới vào nhiên liệu hóa thạch và giảm khí thải nhà kính có hại gây ra biến đổi khí hậu, nhưng một báo cáo mới từ UNCTAD cảnh báo rằng các nguyên liệu thô được sử dụng trong pin xe điện tập trung cao độ ở một số ít quốc gia, gây ra nhiều lo ngại.
Chẳng hạn, hai phần ba tổng sản lượng coban ở Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC). Theo Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), khoảng 20% coban được cung cấp từ DRC đến từ các mỏ thủ công, nơi các vụ vi phạm nhân quyền được công bố, và có tới 40.000 trẻ em làm việc trong các điều kiện cực kỳ nguy hiểm trong các mỏ để có thu nhập ít ỏi.
Ở Chile, việc khai thác lithium sử dụng gần 65% lượng nước ở vùng Salar de Atamaca của đất nước, một trong những khu vực sa mạc khô cằn nhất trên thế giới, để bơm nước muối từ các giếng khoan. Điều này đã buộc nông dân trồng hạt diêm mạch địa phương và những người chăn gia súc phải di cư và từ bỏ các khu định cư của tổ tiên để lại. Nó cũng đã góp phần vào suy thoái môi trường, thiệt hại cảnh quan và ô nhiễm đất.
Tăng chuỗi giá trị
Đánh giá “sự gia tăng nhu cầu đối với các nguyên liệu thô chiến lược được sử dụng để sản xuất pin xe điện sẽ mở ra nhiều cơ hội thương mại hơn cho các quốc gia cung cấp các nguyên liệu này”, bà Pamela Coke-Hamilton, Giám đốc thương mại quốc tế của UNCTAD nhấn mạnh tầm quan trọng của các quốc gia này đối với việc phát triển năng lực của họ để tăng chuỗi giá trị.
Tại DRC, sự gia tăng trên đồng nghĩa với việc xây dựng các nhà máy chế biến và nhà máy lọc dầu sẽ tăng thêm giá trị. Tuy nhiên, vì nhiều lý do (bao gồm cơ sở hạ tầng hạn chế, tài chính và thiếu chính sách phù hợp), việc tinh chế diễn ra ở các quốc gia khác, chủ yếu là Bỉ, Trung Quốc, Phần Lan, Na Uy và Zambia, mang lại lợi ích kinh tế. Báo cáo khuyến nghị rằng các quốc gia như DRC nên cung cấp môi trường thuận lợi để thu hút đầu tư thành lập các mỏ mới hoặc mở rộng các mỏ hiện có.
Đa dạng hóa và phát triển mạnh
UNCTAD cũng khuyến nghị ngành sản xuất pin xe điện tìm cách giảm sự phụ thuộc vào nguyên liệu thô quan trọng. Chẳng hạn, các nhà khoa học đang nghiên cứu khả năng sử dụng silicon có sẵn rộng rãi, thay vì than chì (80% trữ lượng than chì tự nhiên ở Trung Quốc, Brazil và Thổ Nhĩ Kỳ).
Theo UNCTAD, nếu ngành sản xuất pin xe điện ít phụ thuộc hơn vào các vật liệu tập trung ở một số ít quốc gia, sẽ có nhiều khả năng giá pin sẽ giảm, dẫn đến việc mua xe điện nhiều hơn và tránh xa phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch.
Về hậu quả môi trường của pin, báo cáo khuyến nghị phát triển các kỹ thuật khai thác bền vững hơn và tái chế các nguyên liệu thô được sử dụng trong pin Lithium-Ion đã qua sử dụng, một biện pháp giúp giải quyết nhu cầu tăng dự kiến và cũng tạo ra cơ hội kinh doanh mới.
Mai Đan (Tổng hợp từ UN News)
