Sáng 11/6, tiếp tục chương trình của Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XIV, các đại biểu Quốc hội tham gia thảo luận tổ về dự án Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi).
Tham gia thảo luận, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định, ô nhiễm môi trường đe doạ cuộc sống, là vấn đề lớn luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm đặt ra. Do đó, việc hoàn thiện các quy định pháp luật là rất quan trọng để góp phần thay đổi về nhận thức, tư duy, đảm bảo phát triển bền vững của đất nước.
“Môi trường là vấn đề lớn, mang tầm quốc tế, các nước cũng tranh luận rất nhiều. Hiện nay chúng ta đặt ra vấn đề sửa đổi, xây dựng, hoàn thiện pháp luật về môi trường là đúng đắn, cần thiết” – Thủ tướng nói.
“Hơn lúc nào hết phải cương quyết bảo vệ cuộc sống bình yên cho người dân, trong đó phải quán triệt bảo vệ môi trường, nếu coi trọng phát triển kinh tế mà xem nhẹ bảo vệ môi trường là sai lầm. Sự cương quyết đó phải thể hiện qua đường lối, chính sách, luật pháp, ứng xử và tư duy.” – Thủ tướng nói.
Ngoài ra, Thủ tướng cũng khẳng định: “Chưa nhận thức đúng mức, chưa cương quyết nên việc này lặp đi lặp lại nhiều nơi nhức nhối. Sự vô trách nhiệm của một bộ phận dân cư cần phải được giáo dục. Nghị quyết của từng chi bộ phải quán triệt, đừng nói chuyện trên trời mà không bàn vấn đề sát sườn là bảo vệ môi trường nơi mình sinh sống.” và đặt câu hỏi “Vai trò của Đoàn thanh niên, Hội Phụ nữ ở đâu trong việc này?”
“Nói thì dễ nhưng làm rất khó. Nên từng chi bộ, cộng đồng dân cư, từng gia đình phải làm việc này. Do chúng ta chưa cương quyết, chưa quyết liệt để thay đổi nhận thức nên mới xảy ra nhiều vấn đề ở nhiều nơi. Sông Đáy, sông Nhuệ…, nhiều nơi ô nhiễm nặng. Dọc các bờ sông, các bãi biển còn bẩn lắm, nhiều người có thói quen cứ có rác là xả, ném thẳng xuống sông, xuống biển” – Thủ tướng nêu rõ.
Dẫn chứng hiệu quả từ Luật Phòng chống tác hại của rượu bia và Nghị định 100 cụ thể hoá các quy định của luật, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đặt câu hỏi, nên chăng cần có một nghị định tương tự với chế tài nghiêm khắc bên cạnh công tác tư tưởng, vận động, tuyên truyền giáo dục cũng như khuyến khích áp dụng công nghệ trong sản xuất, xử lý rác thải để bảo vệ môi trường. “Thời gian qua tình trạng tai nạn giao thông có nguyên nhân từ bia rượu giảm hẳn. Các bà, các chị phấn khởi lắm. Bây giờ đổ rác thải không đúng quy định cũng phạt nặng thì sẽ có hiệu quả” – Thủ tướng nói.
Thủ tướng cũng cho rằng: “Ông phải rút ví bỏ ra hàng chục triệu đồng nộp phạt thì mới nâng cao ý thức. Chúng ta không có chế tài nghiêm thì nói mãi cũng nhờn”.
Đề cập trách nhiệm của các cơ quan chức năng, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đề nghị luật phải làm rõ hơn vai trò quản lý nhà nước cũng như chức năng của các bộ, ngành, không thể một Bộ “vừa đá bóng vừa thổi còi”.
Nhấn mạnh tại buổi thảo luận, Thủ tướng chỉ rõ: “Bộ máy đông nhưng yếu, không ai chịu trách nhiệm trước Đảng, trước Nhân dân về vấn đề này. Đây là khuyết điểm. Sửa luật để có người bị xử lý kỷ luật Đảng, xử lý hành chính và cao hơn nữa về trách nhiệm của mình trước dân. Bộ máy phải mạnh, chống tiêu cực, tham nhũng, lợi ích nhóm, có kiến thức, phương tiện, công cụ kiểm tra”.
Thủ tướng cũng cho biết Chính phủ sẽ tiếp thu để có hành động mạnh mẽ hơn nữa, tránh “biết rồi nói mãi” về vấn đề ô nhiễm môi trường.
Phát biểu tại tổ, dẫn chứng về việc đi thăm quan mô hình xử lý rác thải tại Hải Dương, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị cần nhân rộng các mô hình, cách làm hay trong xử lý rác thải, bảo vệ môi trường.
“Ấn tượng nhất là đứng cạnh đồi rác nhiều năm nhưng không có mùi. Họ phân loại rác hữu cơ làm phân bón, vườn rau, làm hội chợ hoa để người dân vào xem. Đốt rác bằng công nghệ của Nhật Bản không có khói. Các loại nhựa được phân loại và tái chế được. Nếu công nghệ này được chuyển giao, nhân rộng, sẽ xử lý được vấn đề ô nhiễm rác thải tại nhiều nơi trên cả nước,” Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân chỉ rõ.
Tham gia thảo luận, đại biểu Trần Sỹ Thanh (Đoàn Lạng Sơn) cho rằng Luật bảo vệ môi trường cần phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội, trình độ công nghệ của Việt Nam. Khi mới có thu nhập bình quân 2.000 USD thì khác, còn quốc gia có thu nhập 10.000 USD phải khác. Nếu áp mức tiêu chuẩn cao quá sẽ ảnh hưởng đến chi phí của doanh nghiệp, của xã hội.
Cũng theo đại biểu Trần Sỹ Thanh, luật quan trọng là tính khả thi, nếu chỉ đưa ra các quy định nặng cảm tính thì không có nhiều ý nghĩa. Đưa ra dẫn chứng như phân loại rác, bây giờ nói nông thôn cũng phải phân 3, 4 loại rác như đô thị thì có khả thi không? “Cần phải tính toán cụ thể, thực hiện luật này thì chi phí của doanh nghiệp, của người dân phải tăng lên bao nhiêu, trong công nghiệp, nông nghiệp tăng lên chi phí như thế nào, có đảm bảo tính cạnh tranh không?” – đại biểu Trần Sỹ Thanh nói.
Đồng thời, đại biểu Trần Sỹ Thanh đề nghị “có danh mục khi ban hành luật này, ví dụ chỉ số bụi mịn hiện tại là như vậy, chỉ số ô nhiễm đất hiện tại là chừng này, thì thi hành luật 5 năm sau đó các chỉ số được cải thiện như thế nào.”
Đại biểu Trần Sỹ Thanh cũng nêu rõ: “Vấn đề trách nhiệm của chính quyền địa phương cũng cần quy định rõ. Đặc biệt vấn đề môi trường giáp ranh, cùng con sông đấy nhưng đầu nguồn – cuối nguồn, bên này – bên kia, mạnh ai người ấy xả là không được. Phải có chính sách tốt khuyến khích đầu tư xử lý chất thải.”
Theo đại biểu Trần Sỹ Thanh phân tích, hiện nay chính sách của chúng ta chưa thể khuyến khích được nhà đầu tư xây dựng nhà máy nước cho “tử tế”. Nhiều nhà máy rác được đầu tư thời gian ngắn đã phá sản, ngừng hoạt động. Hiện nay xử lý rác vẫn ở quy mô nhỏ cấp xã, cấp huyện.
Cũng tại buổi thảo luận, đại biểu Tôn Ngọc Hạnh (Đoàn Bình Phước) dẫn quy định là người dân không phân loại rác đúng thì từ chối thu gom và đặt vấn đề là tính khả thi của điều luật này như thế nào? Nếu người dân không thực hiện thì sao? Nếu không thu gom thì các gia đình họ sẽ vứt rác ra chỗ khác hoặc đem chôn lấp có bị xử phạt không?
Đại biểu Tôn Ngọc Hạnh đề nghị: “Bước đầu phải có vận động, các đoàn thể phải tham gia vận động, sau một thời gian thì cần có biện pháp, chế tài. Cần ứng dụng công nghệ để giám sát, tổ chức các đội phản ứng nhanh để theo dõi, xử lý.”
Đại biểu Nguyễn Tạo (Đoàn Lâm Đồng) cho rằng tham vấn trong quá trình thực hiện đánh giá tác động môi trường là hoạt động rất quan trọng.
Tuy nhiên, quy định về đối tượng tham vấn trong dự thảo Luật còn hẹp; cách thức tiến hành chưa cụ thể, khoa học nên khó phát huy được đầy đủ ý kiến tham vấn trong quá trình thực hiện đánh giá tác động môi trường.
Đại biểu Nguyễn Tạo đề nghị cần bổ sung quy định này theo hướng mở rộng đối tượng tham vấn, đặc biệt là các cơ quan chuyên môn, các viện nghiên cứu, hiệp hội khoa học kỹ thuật, đồng thời quy định cách thức tiến hành tham vấn cộng đồng dân cư có liên quan dự án trong quá trình thực hiện đánh giá tác động môi trường.
Theo đại biểu Trần Văn Huynh (Đoàn Kiên Giang), dự thảo Luật quy định tham vấn cộng đồng dân cư chịu tác động trực tiếp từ các vấn đề môi trường của dự án được tiến hành dưới hình thức họp cộng đồng dân cư do chủ dự án và Ủy ban Nhân dân cấp xã nơi thực hiện dự án đồng chủ trì, với sự tham gia của những người đại diện các hộ bị ảnh hưởng do dự án…
Tuy nhiên, thực tế, về tham vấn người dân hoàn toàn không hiểu hoặc nắm được thông tin gì về dự án đang xây dựng và tác động của dự án; cán bộ xã, Mặt trận Tổ quốc hay các tổ chức chính trị-xã hội cũng không nắm được ngoài những lời hứa của chủ đầu tư.
Vì vậy, để tăng cường tính khả thi, hiệu quả của hoạt động tham vấn của cộng đồng, các ý kiến đề nghị Ban soạn thảo bổ sung thêm các điều khoản về sự tham gia của các tổ chức phi chính phủ, các cộng đồng, nhóm công tác xã hội trong quá trình tham vấn thực thi và giám sát chính sách.
Bên cạnh đó, cần xây dựng cơ chế khác giúp người dân nắm rõ thông tin trong đánh giá tác động môi trường, bởi người dân là đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp của các dự án đầu tư, nhưng họ lại bị hạn chế khả năng tiếp cận thông tin, đặc biệt là người dân ở vùng sâu, vùng xa…
