Mạng lưới đường bộ đang mở rộng trên toàn thế giới với tốc độ chưa từng có. Mặc dù các con đường có thể tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế và cải thiện phúc lợi của con người nhưng chúng cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến quần thể động vật hoang dã với việc làm trầm trọng thêm sự phân mảnh môi trường sống của chúng.
Theo một phân tích mới được công bố trên tạp chí Science Advances, qua đánh giá mạng lưới đường bộ trong phạm vi 1.165.000 km2 thuộc 13 quốc gia châu Á, có tới 134.000 km đã được xây dựng xuyên qua môi trường sống của hổ khiến quần thể loài này và con mồi giảm tới 20%. Đặc biệt, dự kiến có gần 24.000 km đường mới được tiếp tục xây dựng trong các khu sinh cảnh của hổ vào năm 2050 thông qua các dự án cơ sở hạ tầng lớn như Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc.
Nghiên cứu do các nhà sinh thái học thuộc Đại học Michigan thực hiện bằng việc xem xét các các bộ dữ liệu và dự báo đường bộ toàn cầu về cơ sở hạ tầng cần xây mới cũng như ảnh hưởng của các dự án phát triển này tới các quần thể loài. Hiện chỉ còn khoảng 4.000 cá thể hổ trong tự nhiên, hầu hết sống ở Nam Á – nơi áp lực phát triển và dân số đang tăng nhanh.
Trái với hầu hết các nghiên cứu trước đây chỉ tập trung đánh giá ở quy mô cấp địa phương về thiết kế các dự án đường bộ liên quan đến tỷ lệ tử vong hoặc hành vi của hổ, nghiên cứu mới ước tính tác động của con đường đến động vật hoang dã ở quy mô rộng. Đây là nghiên cứu đầu tiên bao gồm các chỉ số cơ bản về mối đe dọa từ các con đường hiện tại và tương lai trong sinh cảnh của loài động vật hoang dã.
Các nhà khoa học phát hiện ra rằng 43% hoạt động chăn nuôi xảy ra trong vòng 5 km của một con đường; 57% diện tích đất trong sinh cảnh được bảo vệ của hổ cũng nằm trong phạm vi này. Ngoài ra, mật độ xây dựng đường ở những khu vực không có bất kỳ sự bảo vệ động vật hoang dã nào cao hơn 34% so với các khu bảo tồn – điều này cho thấy các nỗ lực bảo tồn hợp pháp là rất quan trọng để cứu hổ, con mồi và sinh cảnh của chúng.
Những cá thể hổ còn lại trên thế giới tập trung ở một số quần thể nguồn tại những khu vực đã được xác nhận có sự hiện diện và bằng chứng sinh sản của hổ. Ngay cả việc xây dựng đường sá với số lượng không nhiều cũng có thể gây ra tác động nghiêm trọng đến sự phục hồi của hổ bằng cách cô lập vĩnh viễn quần thể hổ, tạo ra “đảo” hổ.
Bảo vệ hổ là một ưu tiên bảo tồn toàn cầu, ví dụ như sáng kiến quốc tế TX2 với mục tiêu tăng gấp đôi số lượng hổ toàn cầu trong khoảng thời gian từ 2010 đến 2022. Và hổ được coi là một loài hàng đầu cần bảo tồn, một loài động vật có sức lôi cuốn mang tính biểu tượng và là điểm tập hợp để khuyến khích nhận thức và hành động bảo tồn.
“Nghiên cứu mới mở ra cánh cửa xây dựng quan hệ đối tác ở quy mô khu vực để giảm thiểu tốt hơn tác động từ những con đường hiện có và phát triển các thiết kế đường sá xanh hơn cho phát triển cơ sở hạ tầng ở thế kỷ tới”, theo Adam Ford, nhà sinh thái học động vật hoang dã thuộc Đại học British Columbia.
“Hổ phải đối mặt với một mối đe dọa phổ biến và ngày càng tăng từ các mạng lưới đường bộ trên hầu hết phạm vi 13 quốc gia chúng sống”, Neil Carter, nhà sinh thái học tại Đại học Michigan kiêm tác giả chính của nghiên cứu chia sẻ. “Sinh cảnh của hổ đã giảm 40% kể từ năm 2006 – điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì các khu vực không có đường cũng như nói không với sự mở rộng đường sá ở những nơi hổ vẫn còn tồn tại trước khi quá muộn”.
Nhật Anh (Theo Science Advance)
