Các nhà khoa học vừa tìm thấy một loại virus corona từ dơi được xác định là họ hàng gần nhất với SARS-CoV-2, điều này cung cấp thêm bằng chứng virus gây đại dịch Covid-19 phát triển tự nhiên.
Nguồn gốc của virus SARS-CoV-2 gây ra Covid-19 đến nay vẫn là chủ đề gây tranh cãi đối với các nhà hoạch định chính sách, trong khi các nhà nghiên cứu vẫn coi dơi là vật chủ tự nhiên có khả năng nhất đối với SARS-CoV-2, nhưng vẫn chưa chứng minh được rõ ràng.
Vào ngày 10-5, trên tạp chí Current Biology, các nhà nghiên cứu đã mô tả một loại virus corona từ dơi được xác định là họ hàng gần nhất với SARS-CoV-2.
Các hạt virus corona chứa bốn protein cấu trúc chính: protein spike (S), màng (M), vỏ (E) và nucleocapsid (N). Protein S gồm hai tiểu phần S1 hình cầu ở đầu và S2 là phần cuống, tạo nên cấu trúc gai đặc biệt trên bề mặt của virus và có vai trò trung gian gắn vào thụ thể chủ của tế bào vật chủ.
Cụ thể, virus corona mới phát hiện giống với SARS-CoV-2 ở một số vùng trong bộ gen và có chứa các axit amin ở vị trí nối giữa các tiểu phần S1 và S2 của protein tăng đột biến theo cách tương tự như SAR-CoV-2. Các nhà nghiên cứu cho biết, mặc dù nó không phải là tiền thân tiến hóa trực tiếp của SARS-CoV-2, nhưng loại virus mới mang tên RmYN02 này cho thấy các đoạn chèn (insertion) bất thường này có thể xảy ra một cách tự nhiên trong quá trình tiến hóa của virus corona.
Giáo sư Weifeng Shi, Giám đốc Viện Sinh học mầm bệnh tại Đại học Y khoa Sơn Đông, Trung Quốc, tác giả nghiên cứu cho biết: “Kể từ khi phát hiện ra SARS-CoV-2, đã có một số ý kiến vô căn cứ cho rằng virus này có nguồn gốc từ phòng thí nghiệm. Đặc biệt, người ta cho rằng việc chèn S1 / S2 rất bất thường và có lẽ là dấu hiệu can thiệp trong phòng thí nghiệm. Bài báo của chúng tôi cho thấy rất rõ rằng sự kiện này xảy ra tự nhiên trong động vật hoang dã. Điều này cung cấp bằng chứng mạnh mẽ chống lại quan điểm cho rằng SARS-CoV-2 là một sản phẩm từ phòng thí nghiệm”.
Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy virus RmYN02 từ một phân tích 227 mẫu dơi được thu thập ở tỉnh Vân Nam, Trung Quốc, từ tháng 5 đến tháng 10-2019. “Kể từ khi phát hiện ra dơi là ổ chứa virus corona gây bệnh SARS vào năm 2005, chúng tôi đã có sự quan tâm rất lớn đối với loài dơi gây bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là chúng mang nhiều loại virus RNA, bao gồm cả virus corona”, Giáo sư Shi nói. Các mẫu virus RNA đã được gửi đi để giải trình tự giải trình tự và phân tích DNA các thế hệ virus corona tiếp theo vào đầu tháng 1-2020, ngay sau khi phát hiện ra SARS-CoV-2.
Trước đó, họ hàng gần nhất với SARS-CoV-2 là một loại virus khác gọi là RaTG13, được xác định từ dơi ở tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Nhưng virus RmYN02 mới được phát hiện, thậm chí còn liên quan chặt chẽ hơn với SARS-CoV-2 ở một số phần của bộ gen, bao gồm cả phần mã hóa dài nhất của bộ gen có tên 1ab, nơi chúng chia sẻ 97,2% RNA của chúng. Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng, RmYN02 không giống với SAR-CoV-2 trong vùng mã hóa bộ gen liên kết với thụ thể ACE2 mà SARS-CoV-2 sử dụng để lây nhiễm tế bào chủ. Điều này có nghĩa là nó không có khả năng lây nhiễm sang các tế bào của con người.
Điểm tương đồng quan trọng giữa virus SARS-CoV-2 và RmYN02, là RmYN02 cũng chứa các axit amin chèn vào điểm mà hai tiểu phần protein S1 và S2 tăng đột biến gặp nhau. Đặc trưng của virus SARS-CoV-2 là chèn bốn axit amin tại điểm nối của S1 và S2; việc chèn này là duy nhất đối với tất cả các biến thể virus SARS-CoV-2 đã được giải trình tự cho đến nay. Các phần chèn trong virus RmYN02 không giống như các phần chèn trong SARS-CoV-2, điều này cho thấy virus corona có các kiểu chèn độc lập. Nhưng việc chèn tương tự xảy ra ở các virus corona được xác định ở loài dơi chứng minh mạnh mẽ rằng những kiểu chèn này có nguồn gốc tự nhiên.
“Phát hiện của chúng tôi cho thấy rằng những việc chèn mà ban đầu có vẻ rất bất thường, trên thực tế, có thể xảy ra một cách tự nhiên ở các phiên bản virus corona động vật”, Giáo sư Shi nói.
“Công việc của chúng tôi làm sáng tỏ hơn về tổ tiên tiến hóa của SARS-CoV-2,” ông nói thêm. “Cả RaTG13 và RmYN02 đều không phải là tổ tiên trực tiếp của SARS-CoV-2, bởi vì vẫn còn một khoảng cách tiến hóa giữa các loại virus này. SARS-CoV-2 và có lẽ cả tổ tiên trực tiếp của nó, sẽ cho chúng ta biết rất nhiều về cách loại virus này xuất hiện ở người”, Giáo sư Shi kết luận.
