Do sống trong môi trường tự nhiên nên các loài động vật hoang dã thường có xu hướng mang trong mình nhiều loại virus, ký sinh trùng gây hại, dễ lây lan cho người. Tuy nhiên, nhiều quan điểm cho rằng không chỉ động vật hoang dã mà ngay cả các loài động vật nuôi cũng có nguy cơ truyền bệnh cho người.
Theo một nghiên cứu đã công bố, 3/4 bệnh dịch ở người bắt nguồn từ động vật. Ví dụ như virus bệnh viêm não Nhật Bản được truyền bởi tác nhân là muỗi. Lợn và chim chính là ổ chứa và là nguồn bệnh. Bệnh dại cũng là một trong những bệnh truyền nhiễm từ động vật sang người phổ biến ở nước ta. Nước bọt mang virus của các súc vật bị dại lây sang vật chủ qua vết cắn hoặc vết cào. Ngoài ra, còn các bệnh truyền nhiễm khác như dịch hạch, bệnh than, liên cầu lợn ở người…
Theo các nhà khoa học, trên thân các loài khỉ, mèo rừng có chứa các virus, ký sinh trùng như ve, bọ chét. Các loài ký sinh trùng này có thể truyền sang vật nuôi, thậm chí là truyền sang người. Gây nuôi động vật hoang dã, nhất là buôn bán quốc tế, là một trong những tác nhân lây lan bệnh dịch từ nguồn gốc hoang dã sang động vật nuôi và người do có sự thay đổi nhanh chóng và đa dạng của vật chủ.
Bệnh sốt vàng: Con người lây virus gây bệnh này từ vượn dạng người ở Trung Phi. Muỗi là vật truyền bệnh. Những ca bệnh sốt vàng đầu tiên đã có gần 400 năm trước. Loại vắc-xin chống bệnh sốt vàng đã điều chế từ 60 năm nay.
Bệnh sốt Tây sông Nil: Con người bị nhiễm virus gây bệnh này từ chim và thông qua muỗi. Bệnh sốt này nguy hiểm vì tỷ lệ tử vong cao. Những trường hợp mắc bệnh đã được ghi nhận không chỉ ở riêng châu Phi mà cả ở châu Á, châu Âu, Bắc Mỹ.
Bệnh sốt rét: Tác nhân truyền bệnh sốt rét cho con người là muỗi anophen. Mỗi năm có gần 300 triệu người mắc bệnh, 1 triệu người trong số đó tử vong.
Bệnh Laima: Con người nhiễm vi khuẩn gây bệnh qua hươu và chuột. Các triệu chứng của bệnh giống như cúm, nhưng bệnh diễn ra ở thể trầm trọng hơn và gây viêm khớp. Trong những năm 1970, lần đầu tiên bệnh xảy ra ở thành phố cùng tên tại Mỹ, vì thế nó được mang tên đó.
Bệnh đậu mùa: Con người lây bệnh từ lạc đà. Căn bệnh này nổi tiếng từ 3.000 năm trước và trong một thời gian dài là nguyên nhân chính làm trẻ tử vong. Nhiều nhân vật lịch sử nổi tiếng cũng là nạn nhân của bệnh đậu mùa, chẳng hạn như Pie Đại đế của Nga và vua Pháp Ludowic 15. Theo đánh giá của các nhà lịch sử học, vào cuối thể kỷ XIX mỗi năm có gần 50 triệu người bị mắc bệnh đậu mùa. Tỷ lệ tử vong do bệnh đậu mùa vượt quá 30% tổng số người mắc. Trường hợp cuối cùng mắc bệnh đậu mùa diễn ra vào năm 1977.
Bệnh dịch hạch: Con người bị lây bệnh này từ chuột cống và những loài gặm nhấm khác. Tác nhân gây bệnh được truyền qua vết cắn. Bệnh dịch đầu tiên được nổ ra ở thế kỷ thứ 6 và ở Vizantia: Trong 50 năm, gần 100 triệu người bị chết. Vào thế kỷ XIV, bệnh dịch hạch phương Đông đã cướp đi sinh mạng của chừng 1/3 dân số châu Á và châu Âu. Vào cuối thế kỷ XIX đã xảy ra đợt dịch hạch toàn cầu thứ 3 đánh vào trên 100 cảng trên thế giới. Năm 1999 nó lại bùng phát ở 14 nước, chủ yếu ở châu Phi, trên 2,6 nghìn người mắc bệnh, 212 người trong số đó tử vong.
Bệnh nhũn não: (thường được biết đến với bệnh bò điên). Con người lây bệnh này từ bò. Trên thế giới lẻ tẻ có vài trường hợp chết người vì ăn phải loại thịt bò có chứa tác nhân gây bệnh đánh vào não. Những trường hợp bị bệnh bò điên xảy ra ở những nước khác nhau. Căn bệnh này gây hại cho nông nghiệp châu Âu chừng 60-120 tỷ đô-la.
Bệnh viêm não: Con người nhận được tác nhân gây bệnh viêm não từ loài gặm nhấm và chim. Muỗi và bọ cũng là vật trung gian mang virus. Mỗi năm có 100-200 nghìn người mắc các bệnh viêm não khác nhau, 10-15 nghìn người đã chết.
Bệnh do khuẩn Salmonella: Con người bị lây bệnh này từ bò, lợn, dê, vịt và ngỗng, khi trứng và thức ăn có khuẩn Salmonella sống. Cũng có những trường hợp tử vong vì bệnh khuẩn này.
Bệnh AIDS: Con người nhiễm HIV từ những loài vượn dạng người sống ở Trung Phi. Hiện đã có gần hàng triệu người chết vì bệnh này.
Sốt Ebola: Có giả thuyết cho rằng con người bị nhiễm loại virus này từ vượn dạng người. Tác nhân gây bệnh được truyền qua việc tiếp xúc trực tiếp với máu và bài tiết của người bệnh. Trong những năm 1970, bệnh Ebola nổ ra ở Xu-đăng cướp đi sinh mạng của 90% số người bị nhiễm.
Viêm hô hấp cấp do virus Corona: Năm 2002 – 2003, con người đã lây bệnh này từ loài cầy hương. Dịch bệnh đã tấn công hàng chục nghìn người. Gần 10% trong số đó đã tử vong.
BS. Hồng Quang
