Như vậy, sau nhiều tháng “im hơi lặng tiếng” và phải đến khi cơ quan quản lý nhắc nhở và sự lên tiếng của dư luận, tỉnh Hà Giang đã tổ chức cuộc họp xin ý kiến chuyên gia trên nhiều lĩnh vực về phương án cải tạo công trình sai phạm Panorama trên đèo Mã Pì Lèng.
Theo đó, phương án được thống nhất sẽ là không phá dỡ toàn bộ công trình, tuy nhiên Panorama sẽ phải được cải tạo thành điểm dừng chân và không có dịch vụ lưu trú qua đêm.
Ba tiêu chí cải tạo
Ba tiêu chí được đặt ra với chủ đầu tư khi cải tạo gồm: Đảm bảo theo kiến trúc truyền thống văn hóa của đồng bào dân tộc trên cao nguyên đá Đồng Văn. Thứ hai đảm bảo an toàn, thứ ba là về vệ sinh. Đây là một phần nội dung tại cuộc họp xin ý kiến chuyên gia về cải tạo tổ hợp nhà hàng, nhà nghỉ Panorama (huyện Mèo Vạc, Hà Giang), công trình xây dựng trái phép ngay trên hẻm vực Tu Sản, đoạn đèo Mã Pì Lèng đã làm dậy sóng dư luận hồi năm ngoái.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Giang Trần Đức Quý chủ trì cuộc họp; tham gia tư vấn có chuyên gia của Hội Di sản văn hóa Việt Nam; Hội Kiến trúc sư Việt Nam; Viện Bảo tồn di tích; Cục Di sản văn hóa; Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam… Bà Vũ Thị Ngọc Ánh, chủ đầu tư Panorama Mã Pì Lèng đã nhờ đơn vị tư vấn để đưa ra phương án cải tạo, chỉnh trang công trình thành điểm dừng chân ngắm cảnh. Báo cáo việc này, bà Ánh trình bày phương án sửa chữa kiến trúc sử dụng các họa tiết, chi tiết dùng trang trí của các dân tộc vào hoàn hiện công trình, tạo cảnh quan gần gũi với môi trường, đồng thời cũng là nơi giới thiệu văn hóa, đặc sản địa phương với du khách…
Về kết cấu công trình, chủ đầu tư nêu, phần công trình trên cốt mặt đường nên giữ lại toàn bộ kết cấu, chỉ thay đổi vật liệu hoàn thiện cho phù hợp như tiêu chí của Bộ VHTTDL đã nêu. Lý do giữ lại là phần nổi này chính là đối trọng neo giữ toàn bộ công trình, vì toàn bộ công trình nằm trên một triền dốc đứng, nếu đập bỏ sẽ làm nhẹ phần đối trọng, có thể gây trượt, nguy hiểm cho toàn bộ công trình. Phần cuối phía dưới của công trình nếu đập bỏ cũng sẽ làm mất đối trọng phần chân công trình khi chịu lực bên trên dồn xuống. Phần này như chốt chặn để công trình được ổn định và giữ cân bằng vị trí. Toàn bộ kết cấu trên được liên kết chặt chẽ, tạo sự ổn định cho công trình. Chủ đầu tư cho biết, đã được các kỹ sư và chuyên gia kết cấu thiết kế và hướng dẫn chi tiết đảm bảo an toàn và bền vững của công trình. Mặt khác, sẽ tôn tạo và bổ sung cảnh quan xung quanh công trình bằng việc trồng cây và hoa, đảm bảo cảnh quan công trình hài hòa với thiên nhiên.
Các phương án được đưa ra với mong muốn công trình sẽ được cải tạo thành điểm dừng chân cho du khách, thay vì bị đập bỏ. Cụ thể, khối nhà hàng ăn uống và giải khát 2 tầng sẽ được thiết kế tường ốp vật liệu giả gỗ mô phỏng nhà truyền thống dân tộc, làm thêm ngói âm dương theo truyền thống nhà của người Mông. Với khối nhà nghỉ ngơi 1 tầng với diện tích khoảng 207m2, tường và lan can sân trời được ốp vật liệu gỗ mô phỏng nhà truyền thống của người Mông. Các trụ cột sắt đỡ sân trời được bọc lại bằng vật liệu cây trúc. Bên dưới những lan can sân trời trồng cây rủ lá mô phỏng như thác nước chảy trên vách đá. Bậc thang được ốp đá tự nhiên đan xen những khóm hoa…
Tuy nhiên, trong 4 phương án cải tạo được chủ đầu tư đưa ra, các chuyên gia cho rằng, từ phương án 1 đến phương án 3 có đưa ra giải pháp trồng cây xanh xung quanh, cho cây xanh bò lên tường để che bớt công trình, hòa nhập với thiên nhiên… Nhưng giải pháp này gượng ép và giả tạo. Phương án 4, tầng 1 sẽ chỉnh sửa, đưa ngói âm dương của dân tộc Mông vào; gia tăng thêm chất liệu ốp tường, ốp cột bên ngoài cho gần gũi với thiên nhiên và văn hóa của người Mông. Các kiến trúc sư tham dự đánh giá phương án này có thể xem là một xu hướng, dẫu vậy phương án kiến trúc chưa đạt yêu cầu, vẫn cần chỉnh sửa. Đại diện Hội Kiến trúc sư Việt Nam ủng hộ việc chọn phương án chỉnh sửa đáp ứng nguyên tắc công trình phải thân thiện với cảnh quan.
Cần đánh giá tác động môi trường
Tại cuộc họp, phương án “chốt” được các chuyên gia và tỉnh Hà Giang thống nhất là không phá dỡ toàn bộ công trình, nhưng biến Panorama thành điểm dừng chân và không có dịch vụ lưu trú qua đêm. PGS.TS Đặng Văn Bài, Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hóa nêu quan điểm về phương án cải tạo Panorama Mã Pì Lèng thành điểm dừng chân là nhằm đáp ứng nhu cầu tiếp cận di sản, tạo nguồn sinh kế mới cho đồng bào địa phương. Tuy nhiên cần lưu ý về dự án cải tạo. “Phải có sự nghiên cứu thấu đáo để sáng tạo ra hình thức kiến trúc phù hợp”, ông nhấn mạnh.
Nhận xét về dự án cải tạo, PGS.TS Đặng Văn Bài cho rằng, cấu trúc của bản thuyết minh dự án còn thiếu hai nội dung quan trọng là đánh giá tác động môi trường và giải pháp khắc phục những tác động xấu có thể xảy ra. Ông cho biết, đặc biệt quan tâm tới phương pháp xử lý chất thải trong quá trình vận hành công trình, bởi trong vùng lõi di sản, việc xử lý rác thải và ô nhiễm môi trường cần được đặt ra nghiêm túc.
Mặt khác, Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hóa nêu, các phương án cụ thể do nhóm thiết kế đưa ra chưa hoàn toàn tương thích hoặc đáp ứng đầy đủ các yêu cầu đặt ra. Ông đề nghị, về tổng thể dự án cải tạo kiến trúc điểm dừng chân nên đi theo hướng kiến trúc xanh hay kiến trúc sinh thái, thiết lập lối sống gần gũi với thiên nhiên, tiết kiệm nguồn năng lượng và bảo vệ môi trường trong lành, sạch đẹp theo tiêu chí phát triển bền vững. “Trong tương lai, khu Công viên địa chất và danh thắng Mã Pì Lèng có thể còn xây dựng thêm các công trình kiến trúc mới đáp ứng các nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội cũng như du lịch ở Hà Giang. Vì thế, dù là dự án cải tạo một công trình sai phạm, chúng ta vẫn nên tạo ra một “công trình mẫu” về thái độ ứng xử với môi trường, triết lý môi trường hay “đạo đức môi trường”…”, PGS.TS Đặng Văn Bài nói.
Ngoài các phương án đã nêu, PGS.TS Bài cho rằng, đơn vị tư vấn nên có thêm phương án mới tích hợp những ưu điểm đã có trong các phương án đã đề ra, để thể hiện rõ tính mới, tính sáng tạo, khác biệt hoặc đột phá trong tư duy về kiến trúc xanh, tạo nên công trình kiến trúc kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, có bản sắc địa phương để tương lai nó sẽ được bảo vệ như là một “di sản”. Ông thẳng thắn: “Tôi có cảm tưởng nhóm tư vấn còn quá lệ thuộc hoặc hầu như sao chép yếu tố kiến trúc truyền thống của người Mông mà chưa có yếu tố sáng tạo để nâng tầm mới. Nếu mạnh dạn sáng tạo ở điểm dừng này một “ốc đảo xanh” thực sự với hạng mục kiến trúc độc đáo thì mới mang tính khả thi. Bởi vì hình vẽ phối cảnh dự án bao giờ cũng thơ mộng, lãng mạn hơn rất nhiều so với công trình được thực thi trên thực địa…”.
Trao đổi với báo chí, ông Trần Đình Thành, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa cũng cho biết, phương án cải tạo công trình Panorama thành điểm dừng chân ngắm cảnh và không có dịch vụ lưu trú qua đêm có thể nói là phù hợp với Quy hoạch Cao nguyên đá Đồng Văn được Thủ tướng phê duyệt, cũng như sự tư vấn của chuyên gia UNESCO trước đó. Tuy nhiên, phương án cải tạo vẫn cần tiếp tục chỉnh sửa theo góp ý của chuyên gia. Theo đó, các kiến trúc sư được mời tham vấn ý kiến nhấn mạnh tới yếu tố tổng thể kiến trúc công trình phải thân thiện với cảnh quan, không lấn át cảnh quan, kiến trúc đại diện cho khu vực của đồng bào Mông sinh sống.
Được biết, Hà Giang yêu cầu chủ đầu tư và đơn vị tư vấn tiếp tục chỉnh sửa bản thiết kế, sau đó sẽ gửi lên Hội Kiến trúc sư Việt Nam, Trường Đại học Kiến trúc, Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam, Cục Di sản văn hóa để xin ý kiến.
| Tôi có cảm tưởng nhóm tư vấn còn quá lệ thuộc hoặc hầu như sao chép yếu tố kiến trúc truyền thống của người Mông mà chưa có yếu tố sáng tạo để nâng tầm mới. Nếu mạnh dạn sáng tạo ở điểm dừng này một “ốc đảo xanh” thực sự với hạng mục kiến trúc độc đáo thì mới mang tính khả thi.
(Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hóa Việt Nam Đặng Văn Bài) |
