Sau khi rút khỏi EU vào cuối tháng 1/2020, không còn liên quan đến chính sách trợ cấp nông nghiệp của châu Âu nên Chính phủ Anh đã đề xuất những thay đổi căn bản trong việc sử dụng số tiền 3 tỷ bảng mỗi năm cho nông nghiệp. Cụ thể số tiền này sẽ được tập trung đầu tư vào việc cải thiện các vấn đề khí hậu, hệ sinh thái và cộng đồng.
“Thật ấn tượng, nó sẽ mang tính quyết định”, Dieter Helm, nhà kinh tế thuộc Đại học Oxford, cho biết. “Đây là một cuộc cách mạng nông nghiệp”.
Theo dự luật vừa được giới thiệu trước Quốc hội và dự kiến sẽ đưa vào luật trong vòng vài tháng tới, nông dân sẽ không chỉ được trợ cấp đất đai canh tác mà còn được cung cấp một dạng “hàng hóa công” nhằm chi trả dịch vụ hệ sinh thái, bao gồm cô lập carbon (sequestering carbon) trong cây hoặc đất, sử dụng phương pháp thụ phấn lên các loài hoa thân thiện với môi trường, và nâng cao khả năng tiếp cận thông tin ở các vùng nông thôn.
Để dễ dàng chuyển đổi, các khoản trợ cấp trực tiếp sẽ được loại bỏ trong vòng 7 năm kể từ năm 2021 và những khoản thanh toán mới cho các dịch vụ môi trường sẽ được đưa vào các dự án thí điểm.
Từ sau sự tàn phá và nạn đói – hậu quả của Thế chiến II, thuế quan châu Âu đã bảo vệ người nông dân khỏi sự cạnh tranh của nước ngoài và cung cấp các khoản trợ cấp để giúp tăng năng suất. Hậu quả là “họ chỉ quan tâm đến sản lượng, còn môi trường sẽ ra sao thì không thành vấn đề”, Ian Bateman, nhà kinh tế môi trường tại Đại học Exeter nói. Việc lạm dụng phân bón và thuốc trừ sâu đã gây ô nhiễm không khí lẫn nguồn nước, môi trường sống bị hủy hoại đã gây hại cho các loài động vật thụ phấn và động vật hoang dã khác.
Giờ đây, Brexit là cách để Anh đi theo con đường riêng của mình. Theo đề án mới do một cơ quan thuộc Bộ Môi trường, Thực phẩm và Nông thôn (DEFRA) giám sát, tổng kinh phí sẽ không thay đổi nhưng một số nông dân sẽ nhận được nhiều hỗ trợ hơn những nông dân khác.
Để có lợi nhuận, các trang trại thịt bò và cừu phụ thuộc vào trợ cấp nhiều hơn các trang trại chăn nuôi bò sữa và lúa mì, nếu không có các khoản trợ cấp, những khu vực như Scotland sẽ rơi vào cảnh khó khăn. Nhưng Helm đã tìm thấy sợi dây cứu sinh cho các trang trại này: các khoản thanh toán dành cho cô lập carbon cùng các đồn điền hoặc đất than bùn phục hồi. Tài trợ cho việc khôi phục các công trình di sản hoặc cải thiện vẻ đẹp cảnh quan cũng có thể giúp duy trì các trang trại trong khi vẫn thúc đẩy du lịch. Các khoản thanh toán khác sẽ giúp nông dân thích ứng với biến đổi khí hậu hoặc giảm tác động môi trường.
Khoảng 1/8 khoản tiền trợ cấp nông nghiệp hiện tại của Anh dùng để chi trả cho các hoạt động thân thiện với môi trường như duy trì hàng rào cây và môi trường sống khác, và những nỗ lực đó sẽ tiếp tục được mở rộng. Để tăng giá trị đồng tiền, DEFRA có kế hoạch tổ chức đấu giá, trong đó nông dân hoặc các nhà quản lý đất đai khác sẽ đấu thầu giành lấy hợp đồng của chính phủ đối với các dịch vụ môi trường. Các công ty nước đã sử dụng đấu giá ngược để chọn nông dân – những người được trả tiền để sử dụng phân bón và các loại thuốc trừ sâu khác ít đi, nhằm giảm chi phí xử lý nước.
DEFRA còn muốn điều chỉnh các khoản chi trả đối với những khu vực khác nhau, nhưng vẫn cần nghiên cứu để có được hình thức thanh toán đem lại tối đa lợi ích bởi các khoản thanh toán cô lập carbon có thể gây tác dụng ngược nếu sử dụng sai địa điểm. Ví dụ, trồng cây trên đất than bùn có thể làm khô chúng, giải phóng nhiều khí nhà kính, Bateman nói.
David Harvey, nhà kinh tế nông nghiệp tại Đại học Newcastle cho biết, cần phải có các mô hình kinh tế xã hội để nghiên cứu tác động của những thay đổi chính sách đối với các trang trại và cộng đồng nông thôn vì vẫn còn nhiều điều cần làm rõ. Có phải nông dân sẽ chỉ được thanh toán nếu chất lượng không khí và nước được cải thiện? Và trong khoảng thời gian bao lâu? Ai sẽ phụ trách đo lường nó? “Các câu hỏi bị bỏ ngỏ còn nhiều hơn là câu trả lời”, Mark Sutton, một chuyên gia về nitơ tại Trung tâm Sinh thái học và Thủy văn cho biết.
