Lượng rác thải nhựa khổng lồ được thải ra môi trường sẽ mất từ 400 năm đến 1.000 năm để có thể phân huỷ hoàn toàn, thực sự là mối đe doạ tới môi trường cũng như sức khỏe của con người trên khắp hành tinh. Những cảnh báo về ô nhiễm rác thải nhựa liên tục được nâng lên mức cao hơn, dù các quốc gia đã và đang nỗ lực giải quyết vấn đề từ rác thải nhựa và tái chế.
Thảm họa ô nhiễm rác thải nhựa
Mới đây, các nhà hoạt động môi trường đã cảnh báo rằng, rác thải nhựa có thể nhiều hơn cá trên các đại dương vào năm 2050.
Chỉ tính riêng năm 2018, các nhà sản xuất trên thế giới đã sản xuất ra 360 triệu tấn nhựa. Trong 50 năm qua, lượng nhựa được tiêu dùng đã tăng gấp 20 lần và dự kiến sẽ còn tăng gấp đôi con số hiện tại trong 20 năm tới.
Hiện thế giới đang phải đối mặt với khoảng hơn 9,1 tỉ tấn rác thải nhựa tích tụ trên trái đất. Chất thải nhựa ngay cả khi được thu gom và chôn lấp lẫn vào đất vẫn tồn tại hàng trăm năm, làm thay đổi tính chất vật lý của đất, gây xói mòn đất, làm cho đất không giữ được nước, dinh dưỡng, ngăn cản oxy đi qua đất làm ảnh hưởng đến sinh trưởng của cây trồng… Bên cạnh đó, 13 triệu tấn chất thải nhựa đã đổ ra đại dương, gây tổn thương hệ san hô, đe dọa môi trường sống của các loài động, thực vật biển khiến 1,5 triệu động vật trên đại dương chết vì ngộ độc chất thải nhựa mỗi năm.
Trước đó, Liên hợp quốc đã công bố một báo cáo về môi trường với những con số khiến không ít người choáng váng. Rất nhiều người sẽ không thể ngờ về thực tế là hiện có tới 5.000 tỉ chiếc túi nhựa đã được sử dụng trên thế giới mỗi năm. Nếu xếp chúng cạnh nhau có thể bao trùm một khu vực rộng gấp đôi diện tích nước Pháp.
Cứ mỗi phút trôi qua, toàn cầu tiêu thụ 1 triệu chai nhựa. Ðổi lại sự tiện dụng này là khoảng 300 triệu tấn rác thải nhựa được thải ra mỗi năm, gần tương đương với trọng lượng của toàn bộ dân số toàn cầu.
Các nhà khoa học cũng cảnh báo rằng, do quá trình phân hủy nhựa diễn ra từ từ, các hạt vi nhựa sẽ xâm nhập vào chuỗi thức ăn và kết tụ ở con người. Giới khoa học đã trích dẫn những nghiên cứu mới đây cho thấy dấu vết độc hại của nhựa trong chất thải của con người ở cả châu Âu và châu Á.
Nguy hiểm hơn, ước tính chỉ có 9% số rác thải nhựa được tái chế, khoảng 12% được đốt cháy, còn lại 79% vẫn đang tồn đọng trong các bãi chôn lấp, bãi rác và trong môi trường tự nhiên.
Không những thế, đại dương đang là nơi hứng chịu lượng rác thải nhựa khổng lồ. Ước tính lượng rác thải nhựa đổ xuống biển đến năm 2050 sẽ nhiều hơn lượng cá (tính theo trọng lượng), đe dọa nghiêm trọng đến hệ sinh thái và môi trường đại dương. Những “đại dương ngập rác” sẽ giết chết những sinh vật biển bởi chưa có giải pháp nào xử lý được, trong khi phải mất rất nhiều thời gian để tự huỷ một cách tự nhiên.
Việt Nam xả rác thải nhựa ra biển biều thứ 4 thế giới
Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), trong 50 năm qua, lượng nhựa được tiêu dùng không ngừng tăng lên, hiện đã tăng gấp 20 lần và dự kiến sẽ tăng gấp đôi trong 20 năm tới.
Ðáng buồn là Việt Nam được đánh giá là 1 trong 5 quốc gia xả rác thải nhựa nhiều nhất, với khoảng 1,8 triệu tấn ra môi trường mỗi năm. Chỉ số tiêu thụ nhựa trên đầu người cũng tăng nhanh chóng từ 3,8kg/năm/người năm 1990 lên 41kg/năm/người vào năm 2015. Ðáng nói, việc nhập khẩu phế liệu nhựa vẫn tăng theo cấp số nhân, cụ thể: năm 2016 nhập 18.548 tấn, năm 2017 là 90.839 tấn và 9 tháng năm 2018 là 175.000 tấn.
Thống kê của Bộ TN&MT cho thấy mỗi hộ gia đình tại Việt Nam sử dụng khoảng 1kg túi nilon mỗi tháng. Chỉ tính riêng Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh đã thải ra môi trường khoảng 80 tấn nhựa và túi nilon. Riêng Hà Nội, thải ra 4.000 – 5.000 tấn rác mỗi ngày, trong đó rác thải nilon chiếm 7 – 8%.
Thực tế, rác thải nhựa đang gây ra những tác động nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe của người dân.
Những giải pháp giảm thiểu rác thải nhựa trên thế giới
Châu Âu được xem là khu vực đi đầu trong nỗ lực giảm thiểu rác thải nhựa khi Liên minh châu Âu (EU) ngày 28/5/2018 đã đề xuất cấm các sản phẩm bằng nhựa dùng một lần, đồng thời kêu gọi thu gom hầu hết các loại chai nhựa vào năm 2025.
Nhiều nước phương Tây cũng đã có những động thái cụ thể. Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern đã tuyên bố từ năm 2019 nước này sẽ cấm sử dụng túi nilon dùng một lần để giảm ô nhiễm môi trường. Chính phủ Cộng hòa Séc cũng đã thông qua một điều luật sửa đổi nhằm hạn chế việc sử dụng túi nilon của người dân, đáp ứng những tiêu chuẩn của Liên minh châu Âu (EU).
Ðiều đáng mừng là một số quốc gia châu Phi dù điều kiện kinh tế còn khó khăn nhưng cũng đã, đang tích cực có những động thái quyết liệt với túi nilon và rác thải nhựa. Tanzania là quốc gia mới nhất ở châu Phi bắt đầu áp dụng lệnh cấm túi nilon từ ngày 1/6/2019.
Indonesia là quốc gia xếp thứ 2 trong số 5 quốc gia xả rác nhựa ra biển nhiều nhất, chỉ sau Trung Quốc. Ngoài ra, Indonesia cũng là quốc gia có nhiều hòn đảo đang là điểm nóng về rác thải nhựa trên thế giới.
Indonesia đã cam kết giảm 70% rác nhựa thải xuống biển vào năm 2025 bằng cách tăng cường tái chế, nâng cao nhận thức cộng đồng và hạn chế dùng đồ nhựa, nhất là túi nilon.
Mới đây, Tổng cục Thuế và Hải Quan thuộc Bộ Tài chính Indonesia thông báo, cơ quan này sẽ áp mức thuế 200 rupiah (hơn 300 đồng Việt Nam) đối với mỗi chiếc túi nhựa.
Ngoài ra, để giảm bớt rác thải nhựa, Chính phủ nước này đã có nhiều giải pháp can thiệp. Trong đó, giải pháp đổi chai nhựa lấy vé xe buýt gây tiếng vang lớn ở Surabaya, thành phố 2,9 triệu dân ở phía đông đảo Java, miền bắc Indonesia. Có tới gần 16.000 người tới đổi rác nhựa lấy vé xe buýt mỗi tuần.
Cộng đồng chung tay “nói không với rác thải nhựa”
Những giải pháp để chống lại ô nhiễm rác thải nhựa đã có, nhưng cần sự chung tay quyết liệt hơn nữa của tất cả các quốc gia, các châu lục. Ðồ nhựa đem lại sự tiện lợi nhanh chóng nhưng con người và cả hành tinh phải đối mặt với thảm hoạ rác thải nhựa vô cùng nghiêm trọng.
Do vậy, Liên Hợp Quốc kêu gọi các quốc gia nên xem xét cấm hoặc đánh thuế các loại túi nilon, nhựa dùng một lần nhằm giảm gánh nặng ô nhiễm đối với môi trường tự nhiên, động vật hoang dã và sức khỏe của chính chúng ta.
Ngay từ bây giờ, mỗi người dân cần phải thay đổi thói quen trong sinh hoạt hàng ngày là hạn chế sản phẩm nhựa dùng một lần.
“Nếu bạn không thể tái sử dụng chúng, hãy từ chối chúng”, ông Erik Solheim, người đứng đầu của cơ quan môi trường Liên Hợp Quốc kêu gọi người dân trên toàn thế giới.
