Biến đổi khí hậu làm thay đổi môi trường sống, sự xâm hại của con người ngày càng lớn đã uy hiếp đến sự đa dạng sinh học của Vườn Quốc gia Tràm Chim.
Là khu vực nằm giữa vùng đất trũng ngập nước Đồng Tháp Mười, Vườn Quốc gia (VQG) Tràm Chim (huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp) với cảnh quan mênh mang sông nước tuyệt đẹp cùng một màu xanh của rừng tràm ngút ngàn. Đây là khu Ramsar thứ 2.000 của thế giới đang được bảo tồn đa dạng sinh học.
Cạn kiệt dần hệ động thực vật
Theo báo cáo của VQG Tràm Chim, hiện diện tích tự nhiên của vườn khoảng 7.300 ha với hơn 130 loài thực vật bậc cao, 231 loài thuộc hệ chim nước, 130 loài cá nước ngọt, 185 loài thực vật nổi, 93 loài động vật nổi, 90 loài động vật đáy…
Theo nhiều nhà khoa học, thời gian qua, tác động của biến đối khí hậu (BĐKH) đến đa dạng sinh học của VQG như lũ lụt, hạn hán, cháy rừng, xói mòn, sụt lở đất… đã làm suy thoái đa dạng sinh học, tăng nguy cơ tuyệt chủng của nhiều loài động thực vật, biến mất các nguồn gien quý hiếm. Tác động của BĐKH cũng sẽ làm thay đổi chuỗi thức ăn của các loài thủy sản.
BĐKH có xu hướng làm nhiệt độ ngày càng tăng, gây ra hạn hán, nước cạn kiệt, dễ cháy trong mùa khô… Những tác động đó làm ảnh hưởng đến điều kiện sống của một số loài chim di cư, đặc biệt là sếu đầu đỏ. Năm 1998, lượng sếu đầu đỏ về VQG Tràm Chim là 1.052 con, đến năm 2017 còn 9 con, năm 2018 và đến tháng 2-2019 đều chỉ có 11 con.
TS Dương Văn Ni, Khoa Môi trường và Tài nguyên thiên nhiên Trường ĐH Cần Thơ, cho rằng nguyên nhân chính ảnh hưởng đến đa dạng sinh học của VQG là do thay đổi hệ sinh thái, khai thác quá mức, ô nhiễm, dịch bệnh, loài ngoại lai và BĐKH…
Còn theo ông Đoàn Văn Nhanh, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn và Phát triển sinh vật VQG Tràm Chim, thời gian qua, việc sếu về vườn ít một phần là do đơn vị chủ động phòng chống cháy rừng nên giữ mực nước tương đối cao trong khu bảo tồn, vì thế cỏ năn chưa có điều kiện phát triển tốt, trong khi đây là thức ăn chính của sếu. Ngoài ra, việc tăng diện tích sản xuất nông nghiệp quanh VQG cũng khiến môi trường sống của sếu bị thu hẹp.
Tìm giải pháp bảo tồn
Nỗi lo về hệ sinh thái VQG bị tác động đang dần hiện thực. Cây cỏ năn bị ngập úng sẽ không còn củ hoặc quá khô thì không phát triển. Đặc biệt là rừng tràm, nếu bị ngập nước lâu ngày sẽ bị đổ hoặc kém phát triển. Nếu quá khô, tràm rất dễ cháy, tác động lớn đến cả vùng. BĐKH còn tác động đến tình hình thủy văn – yếu tố quyết định đến hệ sinh thái đất ngập nước Tràm Chim.
Lãnh đạo VQG Tràm Chim cho rằng để bảo tồn đa dạng sinh học của vườn, ngoài việc quản lý tốt mực nước tạo môi trường sống cho các thảm thực vật, các loài động vật, chính quyền địa phương cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tạo sinh kế hợp lý cho người dân xung quanh khu vực VQG, qua đó cùng huy động lực lượng này trong nhiệm vụ bảo vệ đa dạng sinh học của khu Ramsar. VQG sẽ tăng cường việc bảo tồn đa dạng đàn sếu, trong đó có cải tạo lại bãi ăn, bãi nghỉ. Mặt khác, đơn vị này đang đề xuất UBND tỉnh thông qua đề án bảo tồn sếu.
TS Dương Văn Ni đề nghị muốn bảo tồn đa dạng sinh học của VQG Tràm Chim thì cần xác định cụ thể đối với sinh cảnh là ưu tiên cho đồng cỏ rồi mới đến rừng tràm. Nếu giữ mực nước cao và lâu sẽ làm suy thoái đồng cỏ. Khả năng phục hồi đàn sếu tự nhiên rất thấp, phải phục hồi qua hình thức nuôi nhốt nhưng phải mất 5-10 năm.
| Bảo tồn Đồng Tháp Mười thu nhỏ
Theo Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp Nguyễn Văn Dương, VQG Tràm Chim là khu rừng đặc dụng với các cảnh quan tiêu biểu, hệ sinh thái đất ngập nước đặc thù, các loài động thực vật quý hiếm là một hệ sinh thái tiêu biểu của vùng Đồng Tháp Mười thu nhỏ. Chính vì vậy, UBND tỉnh sẽ cùng các nhà khoa học sớm nghiên cứu tạo môi trường sống tốt, bảo vệ các loài động thực vật quý hiếm như sếu, lúa trời… Bên cạnh đó, có giải pháp phát triển, điều tra, thống kê hằng năm để bảo tồn đa dạng sinh học tốt nhất. |
