Ứng phó với BĐKH: Cần ghi nhận vai trò tác nhân tạo thay đổi của phụ nữ

Nhóm Công tác về Biến đổi Khí hậu (CCWG) đề xuất Chính phủ Việt Nam đẩy mạnh đưa bình đẳng giới vào trong các chính sách ứng phó với biến đổi khí hậu, trong đó cần ghi nhận vai trò của phụ nữ là tác nhân tạo thay đổi trong ứng phó với biến đổi khí hậu thay vì chỉ coi họ là đối tượng dễ bị tổn thương như hiện nay.

CCWG đề xuất vấn đề bình đẳng giới được lồng ghép vào quá trình rà soát và cập nhật báo cáo Đóng góp do Quốc gia tự Quyết định (NDC) dự kiến sẽ được hoàn thiện vào năm 2020. Những đề xuất này được đưa ra tại theo hội thảo quốc tế Sẵn sàng cho COP25: Hướng tới thực hiện NDC một cách toàn diện được tổ chức ngày 8/10/2019 tại Hà Nội.

Nhóm hoạt động về biến đổi khí hậu ở Việt nam (CCWG) được thành lập đầu năm 2008. Nhóm hoạt động dưới sự bảo trợ của VUFO – Trung tâm Dữ liệu NGO.

Nhóm tập hợp các tổ chức phi chính phủ quốc tế và trong nước, các cơ quan phát triển và các cơ quan chuyên môn khác. Sứ mệnh của mạng lưới là đóng góp vào mục tiêu giảm tình trạng dễ bị tổn thương của những người nghèo tại Việt Nam trước những tác động của biến đổi khí hậu thông qua các hoạt động điều phối giữa các tổ chức phi chính phủ, các hoạt động vận động chính sách và nâng cao năng lực hướng tới các giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu, bình đẳng về môi trường, kinh tế và xã hội.

NDC là báo cáo thể hiện cam kết và chính sách của chính phủ các nước thành viên Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu năm 2015 trong cắt giảm khí thải nhà kính, ứng phó với biến đổi khí hậu.

CCWG cho biết bình đẳng giới chưa được xem xét toàn diện trong NDC mà Việt Nam công bố năm 2016, do đó cần cân nhắc lồng ghép vấn đề này vào NDC giai đoạn hai, hiện đang trong quá trình rà soát và cập nhật.

Theo CCWG, đây là việc làm cần thiết bởi vì tuy cùng chịu những tác động của biến đổi khí hậu nhưng phụ nữ thường là đối tượng chịu nhiều tác động bất lợi hơn nam giới. Ví dụ, do đảm nhiệm nhiều vai trò khác nhau trong lĩnh vực nông nghiệp và trong gia đình, phụ nữ thường chịu nhiều gánh nặng hơn nam giới từ các đợt hạn hán, lũ lụt và các loại hình thiên tai khác. Hơn nữa, mặc dù nhiều phụ nữ rất tích cực tham gia vào các hoạt động ứng phó với biến đổi khí hậu nhưng nói chung tiếng nói và tầm ảnh hưởng của họ đối với các quyết định liên quan đến quản lý rủi ro thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu còn nhiều hạn chế.

“Các nỗ lực giảm nhẹ và thích ứng với biến đổi khí hậu sẽ không hiệu quả hoặc thiếu tính bền vững nếu các vấn đề giới và xã hội không được quan tâm và coi trọng”, CCWG cho biết.

Bà Yvonne Blos, Giám đốc dự án khí hậu Viện Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) của Đức tại Việt Nam, phát biểu: “Chúng tôi thấy một hiện tượng rất thú vị tại Việt Nam: Nhiều phụ nữ rất tích cực trong chống biến đổi khí hậu, vận động thực hiện các giải pháp năng lượng bền vững và bảo vệ môi trường, tham gia và thậm chí lãnh đạo các tổ chức xã hội nhằm đạt được các mục tiêu đó. Do đó, điều quan trọng là chúng ta cần làm cho tiếng nói của họ được lắng nghe và hỗ trợ họ tham gia vào các cuộc thảo luận với các nhà hoạch định chính sách ở các cấp”.

Tại hội nghị, CCWG đã đưa ra một số khuyến nghị quan trọng nhằm thúc đẩy việc lồng ghép vấn đề bình đẳng giới vào trong chính sách ứng phó với biến đổi khí hậu của Việt Nam, nhất là bản cập nhật NDC lần này.

Theo đó, CCWG cho rằng cần đưa vấn đề bình đẳng giới vào trong tất cả các công việc liên quan đến biến đổi khí hậu, các cam kết cấp cao (bao gồm phân bổ ngân sách cần thiết); bổ nhiệm đầu mối của cơ quan chuyên trách về sự bình đẳng giới của Công ước khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu (UNFCCC) tham gia các bộ phận liên quan đến biến đổi khí hậu, chẳng hạn như Bộ Lao động Thương binh và Xã hội và Bộ Tài nguyên Môi trường; tăng cường chuyên môn về giới trong nội bộ các đơn vị liên quan, có sự tham gia bình đẳng giữa nam và nữ trong các quyết định liên quan đến ứng phó với biến đổi khí hậu.

CCWG đề nghị cần công nhận kiến ​​thức và kinh nghiệm của phụ nữ và người dân tộc thiểu số địa phương, coi họ là tác nhân tạo nên sự thay đổi, chứ không chỉ là đối tượng chịu tác động của biến đổi khí hậu.

Bên cạnh đó, cần nâng cao năng lực của phụ nữ và người dân tộc thiểu số tại các khu vực liên quan đến biến đổi khí hậu, bao gồm thích ứng, đa dạng hóa sinh kế và khởi nghiệp; cung cấp hỗ trợ, bao gồm tập huấn và đào tạo, hỗ trợ phụ nữ trong các mô hình sinh kế bền vững của cộng đồng địa phương, kể cả trong nông nghiệp bền vững, thủy sản, lĩnh vực năng lượng và chất thải, giao thông và du lịch.

Đảm bảo phụ nữ và nhóm dân tộc thiểu số tiếp cận với thông tin liên quan đến khí hậu, tài chính cho ứng phó với khí hậu, công nghệ sạch và bền vững, đất đai và các nguồn lực sản xuất khác; đồng thời tận dụng các đồng lợi ích của hành động khí hậu cho bình đẳng giới và công bằng xã hội, đặc biệt đối với các nhóm chịu thiệt thòi như người di cư và hộ gia đình do phụ nữ làm chủ.

CCWG đề xuất quá trình tổng hợp, lập kế hoạch, theo dõi và đánh giá cần có sự tham gia, cũng như tham khảo ý kiến ​​của phụ nữ.

Đồng thời, cần hợp tác với các tổ chức và nhóm chuyên gia, bao gồm các nhóm phụ nữ địa phương, Hội Phụ nữ, CCWG, các tổ chức phi chính phủ quốc tế (như CARE, SNV v.v), các tổ chức phát triển như Cơ quan Phụ nữ Liên Hợp Quốc (UN Women), Tổ chức hợp tác phát triển Đức (GIZ), các nhà tài trợ, viện nghiên cứu và các tổ chức xã hội khác trong quá trình ra quyết định liên quan đến biến đổi khí hậu.

Ngoài ra, CCWG cũng đề nghị tiến hành các nghiên cứu cần thiết về giới, làm căn cứ để đưa ra các chính sách phù hợp, xây dựng và triển khai kế hoạch hành động giới và ứng phó với biến đổi khí hậu tại Việt Nam.