Một nghiên cứu quốc tế mới được công bố trên tạp chí Science cho thấy thương mại toàn cầu về động vật hoang dã thậm chí còn có phạm vi lớn hơn và gây hại cho đa dạng sinh học hơn mức những nhà bảo tồn nhận thấy trước kia.
Các nhà nghiên cứu đã phân tích tất cả các loài sống trên cạn từ cơ sở dữ liệu động vật hoang dã của CITES và IUCN, tìm kiếm bất kỳ bằng chứng nào về giao dịch.
Phân tích dữ liệu của tất cả 31.745 loài động vật có xương sống trên cạn, các nhà nghiên cứu tại các trường đại học Sheffield và Florida phát hiện ra rằng 5.579 loài động vật có vú, chim, bò sát và lưỡng cư (18% tổng số) bị buôn bán hợp pháp hoặc bất hợp pháp trên thị trường thế giới. Con số này cao hơn khoảng 50% ước tính trước đó.
Dự án cũng xác định thêm 3.196 loài động vật chưa được xác định bị buôn bán nhưng có những đặc điểm dễ khiến chúng bị giao dịch trong tương lai để làm thú cưng hoặc lấy thịt, da, làm thuốc, hoặc lấy sừng, răng hoặc vảy.
Giám đốc bảo tồn thuộc Hiệp hội Động vật học London Andrew Terry, người không tham gia vào nghiên cứu, nhận xét: “Các tác giả đã làm được một điều thực sự quan trọng khi chỉ ra rằng thương mại là một yếu tố quan trọng trong sự suy giảm của nhiều loài. Họ đã chứng minh sự đa dạng tuyệt đối của động vật hoang dã bị buôn bán trên khắp thế giới. Khi mà y học cổ truyền nghìn năm kết hợp với internet và công nghệ toàn cầu, buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp có thể lan rộng rất nhanh”.
David Edwards, Giáo sư khoa học bảo tồn thuộc Đại học Sheffield và là người đứng đầu dự án, chỉ rõ: “Buôn bán động vật hoang dã là một mối đe dọa tuyệt chủng lớn đối với hàng ngàn loài chim, động vật có vú, động vật lưỡng cư và bò sát” trên quy mô tương tự như thay đổi mục đích sử dụng đất, xâm lấn của con người và biến đổi khí hậu.
“Không gấp rút tập trung vào việc làm thế nào để ngăn chặn cả cung và cầu đối với các loài bị bắt từ tự nhiên, mối nguy hiểm thực sự là chúng ta sẽ mất nhiều loài hiện đang được buôn bán”.
WWF ước tính buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp trị giá khoảng 20 tỷ USD mỗi năm và là hoạt động bất hợp pháp có lợi nhuận đứng thứ tư sau ma túy, buôn người và làm hàng giả.
Nghiên cứu đã xác định các điểm nóng nơi động vật bị bắt và buôn bán khắp các vùng nhiệt đới trên thế giới, nơi động vật hoang dã đa dạng và phong phú nhất, đặc biệt là ở châu Phi và Đông Nam Á (động vật có vú), Nam Mỹ và châu Phi (chim), Nam Mỹ (động vật lưỡng cư) và Úc (bò sát).
Đông Á là nơi có nhiều người mua nhất.
“Động vật có giá trị trên thị trường vì chúng có cái gì đó đặc biệt, ví dụ như những con chim có màu sắc rực rỡ đang được ưa chuộng, cũng như những động vật là nguồn cung cấp ngà. Khi một loài bị buôn bán đến cạn kiệt, những loài có đặc điểm tương tự sẽ trở thành mục tiêu của thương mại”, theo Brett Scheffers thuộc Đại học Florida.
Một loài có thể nhanh chóng bị đe dọa nghiêm trọng nếu nhu cầu tăng đột ngột. Điều này đã xảy ra trong thập kỷ qua đối với Hồng hoàng mũ cát và tê tê Sunda. Khi tê tê châu Á suy giảm, chúng được thay thế bằng tê tê châu Phi.
Nhóm tác giả nghiên cứu nhấn mạnh rằng “thương mại tuân theo mô hình phản hồi giá trị theo độ hiếm, độ hiếm tăng lên sẽ thúc đẩy cả nhu cầu cao hơn và giá cao hơn”.
Các tác giả hy vọng những phát hiện từ nghiên cứu sẽ giúp các cơ quan chống săn trộm và bảo tồn tập trung nỗ lực bảo vệ động vật dễ bị tổn thương nhất trước nạn buôn bán bất hợp pháp hiện tại và trong tương lai. Ví dụ, các loài chim được xác định là có nguy cơ cao sẽ bị buôn bán trong tương lai như để làm thú cưng bao gồm các loài chim nhiều màu sắc thuộc chi Tangara và chim hoàng yến.
Nhật Anh (Theo Financial Times)
