Đó là hoàn cảnh của hơn 30 hộ dân trú tại xã Lượng Minh, huyện Tương Dương (Nghệ An) bị ảnh hưởng do sạt lở khi thủy điện xả lũ từ những năm trước. Hiện, các hộ dân nơi đây đang phải sống trong những túp lều tạm bợ ven đồi, sông suối… để chờ khu tái định cư mới, trong khi mùa mưa bão đang đến gần.
Ảnh hưởng của xả lũ
Trong vài năm trở lại đây, do ảnh hưởng của việc thủy điện xả lũ, nhiều huyện miền núi như Tương Dương, Kỳ Sơn (Nghệ An) luôn trong tình trạng báo động. Cứ đến mùa lũ, người dân miền ngược lại sợ hơn vùng xuôi, bởi các đợt lũ, lụt không còn thuận theo tự nhiên mà bị ảnh hưởng tùy vào “quy trình xả lũ” của các nhà máy thủy điện. Điển hình như vào những ngày cuối tháng 8, đầu tháng 9/2018 vừa qua, sau khi thủy điện Bản Vẽ xả lũ với lưu lượng kỷ lục, hơn 34 ngôi nhà dọc sông Nậm Nơn (thuộc xã Lượng Minh, huyện Tương Dương) bị lũ cuốn trôi. Tại đây, những căn nhà kiên cố bên dòng Nậm Nơn trước kia hiện chỉ còn là những đống đổ nát, hoang tàn. May sao, trước khi thủy điện xả lũ, 34 hộ dân dọc sông Nậm Nơn ở bản Lạ, bản Minh Phương, bản Xốp Mạt (xã Lượng Minh) đã kịp di dời. Tuy nhiên, từ đó đến nay những hộ dân này với hàng trăm nhân khẩu vẫn phải sống thấp thỏm, chờ tái định cư.
Đi dọc Tỉnh lộ 534B, hệ lụy của những trận lũ năm trước vẫn còn đó, những vết sạt lở chưa thể khắc phục. Dọc theo con đường này có khá nhiều căn lều được bà con dựng dọc sông suối hay chênh vênh bên núi để sinh sống tạm bợ. Đây là hậu quả của việc thủy điện xả lũ trong 2 năm liên tiếp 2017 và 2018, khiến nhiều hộ dân ở đây rơi vào cảnh không nhà, không cửa. Cuộc sống của các hộ dân gần như phải dựa vào nguồn cứu trợ từ chính quyền địa phương.
Bà Lô Thị E trú bản Minh Phương, xã Lượng Minh chia sẻ: “Ngôi nhà của tôi bị nước cuốn trôi trong trận xả lũ của thủy điện dịp tháng 8/2018 khiến gia đình rơi vào cảnh không nhà cửa. Không còn cách nào khác, chúng tôi phải dựng căn lều ở tạm ven đường như thế này cho qua ngày và chờ tái định cư”. Cùng chung cảnh ngộ, bà Lô Thị Lân trú bản Minh Phương, xã Lượng Minh cho biết: “Nhà bị đất lở lấp rồi sập. Bà con giúp đưa lên đây ở tạm. Ở tạm thì gặp rất nhiều khó khăn, nhưng nếu bà con không giúp làm nhà như thế này thì không có chỗ đâu mà ở”.
Trong chiếc lều dựng tạm nằm cheo leo bên sườn núi là nơi che mưa, che nắng của gia đình bà Lô Thị Nhường (SN 1964) ở bản Minh Phương, xã Lượng Minh, bà Nhượng vừa dỗ dành vừa than thở: “Chú xem, sống dưới chân đập thủy điện lớn khi nào họ xã lũ là gia đình tôi phải chạy lũ. Năm nay chạy được người và di dời đồ đạc xong thì lũ về cuốn trôi mất nhà. Gần nửa năm qua cả gia đình 3 thế hệ chúng tôi phải sống cuộc sống tạm bợ”.
Cùng cảnh với bà Nhường, nhiều hộ dân đành phải dựng lán, trại ở tạm bên các sườn núi hoặc bên đường đi vì khu quy hoạch tái định cư chưa hoàn thành.
Khi nào sẽ an cư?
Được biết, theo kế hoạch, những hộ dân bị sạt lở do ảnh hưởng của xã lũ vừa qua sẽ được di dời đến khu định cư mới ở bản Xốp Mạt, nhưng kế hoạch này đang chậm. Cụ thể, ngày 31/7/2018, UBND tỉnh Nghệ An có Quyết định số 3297 về việc cho phép lập Dự án đầu tư xây dựng công trình di dời khẩn cấp 34 hộ dân ra khỏi vùng có nguy cơ sạt lở đất tại xã Lượng Minh. Dự án được đầu tư với số vốn 14,8 tỷ đồng với các hạng mục giao thông, nước sinh hoạt, nhà văn hóa cộng đồng, đường điện thắp sáng. Theo quyết định này với mục tiêu xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật khu tái định cư để đưa 34 hộ dân tại cụm bản Lạ và bản Minh Phương, xã Lượng Minh ra khỏi vùng có nguy cơ sạt lở đất, sụt lún nhà nguy hiểm, ổn định đời sống cho người dân góp phần xóa đói giảm nghèo. Theo phương án đã được thỏa thuận, để đền bù dự án cho 34 hộ dân, Nhà máy Thủy điện Nậm Nơn sẽ chi 2,5 tỷ đồng, tỉnh cấp 4,5 tỷ đồng.
Tuy nhiên đến nay, sau gần 1 năm 34 hộ dân vẫn phải sống cảnh tạm bợ và phải dài cổ chờ dự án tái định cư được triển khai. Trao đổi với chúng tôi, ông Cụt Văn Ninh – Bí thư Đảng ủy xã Lượng Minh cho biết: Riêng về vấn đề khu tái định cư cho các hộ dân ra khỏi vùng có nguy cơ sạt lở, sụt lún nhà nguy hiểm phía tỉnh và huyện thống nhất để xã vừa làm vừa thiết kế. Tuy nhiên, từ đó đến nay đã gần nửa năm qua đi, Dự án này vẫn chưa được triển khai vì thiếu kinh phí. Trong khi đó, theo UBND huyện Tương Dương, hiện huyện đang làm tờ trình đề nghị UBND tỉnh cho chủ trương di dời 34 hộ theo phương án đã lập, còn 31 hộ phát sinh sau lũ, huyện chỉ mới tạm trích ngân sách dự phòng hỗ trợ mỗi hộ 20 triệu đồng để bà con tạm ổn định cuộc sống.
Còn ông Nguyễn Văn Thắng – Trưởng phòng Kinh tế – Hạ tầng huyện Tương Dương cho biết: Hiện khu TĐC cho 34 hộ dân bị ảnh hưởng sạt lở bởi thủy điện Nậm Nơn, được quy hoạch xây dựng san nền gần 39.900 m2, cùng với hệ thống nước sinh hoạt, điện với tổng trị giá trên 13 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến nay chỉ mới giải ngân được 3/13 tỷ đồng. Đơn vị thi công đang tập trung hạng mục san nền. Khu TĐC thứ 2 ở bản Xốp Mạt, TĐC cho 17 hộ ở bản Minh Phương, xã Lượng Minh, trị giá 7 tỷ đồng, chỉ mới đạt 70% khối lượng san nền. “Hiện UBND huyện đã lựa chọn địa điểm, quy hoạch được 3 vùng TĐC. Từ đầu năm 2019, các vùng TĐC đã được triển khai thi công, tuy nhiên do thiếu kinh phí nên triển khai còn chậm” – ông Thắng cho biết thêm.
