Rà soát của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho thấy Dự thảo Luật sở hữu trí tuệ (SHTT) còn một số các quy định dường như vượt quá mức cam kết yêu cầu.
VCCI khẳng định, không ít các cam kết trong CPTPP có nội dung khá chung, với lời văn chứa nhiều không gian lựa chọn khi chuyển hóa vào pháp luật nội địa. Tuy nhiên, một số quy định trong Dự thảo lại không tận dụng được các không gian này, thậm chí còn quy định cứng ở mức cao hơn mức CPTPP yêu cầu, có thể gây thiệt hại cho các lợi ích ở Việt Nam.
Ví dụ cụ thể, VCCI cho biết, về dự kiến sửa đổi khoản 1 Điều 80 Luật SHTT, Dự thảo dự kiến sửa quy định để làm rõ hơn về trường hợp không bảo hộ chỉ dẫn địa lý do chỉ dẫn địa lý đã trở thành “tên gọi chung” như sau: “Tên gọi, chỉ dẫn địa lý đã trở thành tên gọi chung của hàng hóa theo nhận thức của người tiêu dùng có liên quan ở Việt Nam”.
Trong khi đó, cam kết CPTPP đối với trường hợp này là: “Trong việc xác định liệu một thuật ngữ có phải là thuật ngữ thông thường trong ngôn ngữ phổ thông có nghĩa là tên gọi chung của hàng hóa tương ứng trong phạm vi lãnh thổ của một Bên hay không, cơ quan có thẩm quyền của Bên đó phải có thẩm quyền xem xét xem người tiêu dùng hiểu thuật ngữ đó trong lãnh thổ của Bên đó như thế nào”.
Cách quy định tại Dự thảo làm hẹp phạm vi đối tượng được xem xét (từ “người tiêu dùng trên lãnh thổ Việt Nam” thành “người tiêu dùng liên quan trên lãnh thổ Việt Nam), do đó làm gia tăng khả năng một thuật ngữ có thể bị coi là “tên gọi chung” và từ đó tăng khả năng từ chối bảo hộ chỉ dẫn địa lý có chứa tên gọi chung.
“Từ góc độ mục tiêu tăng cường lợi ích của người sử dụng tài sản SHTT, VCCI cho rằng đây là cách lựa chọn phù hợp. Mặc dù vậy, với riêng trường hợp chỉ dẫn địa lý, chủ thể quyền trong trường hợp này là các cộng đồng dân cư, đặc biệt là các cộng đồng dân cư ở Việt Nam sản xuất các đặc sản (nông lâm thủy sản, thực phẩm từ nông lâm thủy sản địa phương…).
Do đó, cách tiếp cận này dường như là “cao hơn cam kết” và chưa phù hợp với lợi ích chung của các cộng đồng này ở Việt Nam”, VCCI khẳng định.
Hơn nữa, theo VCCI cần chú ý rằng cam kết này tương đối rõ ràng, và vì vậy việc quy định khác với cam kết có thể là một rủi ro cho Việt Nam.
Vì vậy, VCCI đề nghị Ban soạn thảo điều chỉnh quy định theo hướng “Tên gọi, chỉ dẫn địa lý đã trở thành tên gọi chung của hàng hóa theo nhận thức của người tiêu dùng trên lãnh thổ Việt Nam”
Đồng thời, Dự thảo dự kiến sửa đổi 01 căn cứ từ chối bảo hộ với danh nghĩa chỉ dẫn địa lý như sau: “Điều 80-Các đối tượng sau đây không được bảo hộ với danh nghĩa chỉ dẫn địa lý:…3. Chỉ dẫn địa lý trùng hoặc tương tự với một nhãn hiệu đang được bảo hộ, nếu việc sử dụng chỉ dẫn địa lý đó được thực hiện thì có khả năng gây nhầm lẫn về nguồn gốc của sản phẩm” (Luật hiện hành thì trường hợp này chỉ không được bảo hộ nếu “sẽ gây nhầm lẫn”).
Theo kết cấu của Dự thảo như trên thì có thể hiểu ở trường hợp này, việc từ chối bảo hộ là tự động (cứ rơi vào trường hợp này là tự động bị từ chối).
Trong khi đó, cam kết CPTPP tại Điều 18.32.b lại như sau “phải quy định các thủ tục cho phép những người có lợi ích liên quan phản đối việc bảo hộ hoặc việc công nhận một chỉ dẫn địa lý, và cho phép bất kỳ việc bảo hộ hoặc việc công nhận nào đều có thể bị từ chối hoặc không chấp nhận, ít nhất trên các cơ sở dưới đây…(b) chỉ dẫn địa lý đó có khả năng gây nhầm lẫn với nhãn hiệu có trước mà quyền đối với đối tượng đó đã đạt được theo pháp luật của Bên đó”.
Theo nội dung cam kết như trên thì Việt Nam chỉ có nghĩa vụ quy định về thủ tục để cho phép phản đối và từ chối, không chấp nhận bảo hộ chỉ dẫn địa lý trong trường hợp có khả năng gây nhầm lẫn với nhãn hiệu đã được bảo hộ.
Như vậy, VCCI cho rằng việc Dự thảo quy định đây là căn cứ để tự động từ chối bảo hộ là vượt quá mức cam kết, qua đó gia tăng cơ hội cho chủ sở hữu nhãn hiệu và gây bất lợi cho cộng đồng dân cư sở hữu chỉ dẫn địa lý.
“Tất nhiên, cách quy định như Dự thảo sẽ dễ quy định và dễ thực thi hơn. Tuy nhiên, trong cân nhắc với lợi ích của các cộng đồng dân cư có thể bị ảnh hưởng bởi quy định này, việc lựa chọn phần “dễ” cho cơ quan thực thi, đẩy phần bất lợi cho các cộng đồng dân cư có lẽ không phải lựa chọn thích hợp”, VCCI giải thích.
Vì vậy, VCCI đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc phương án khác thích hợp hơn, ví dụ:
Bổ sung Điều 80a riêng cho trường hợp này; hoặc sửa đổi tên và lời dẫn của Điều 80 để biến các căn cứ tự động từ chối bảo hộ này thành các trường hợp “có thể” không được bảo hộ.
