Có thể nói với việc công bố tiêu chuẩn quốc gia về tro xỉ nhiệt điện đốt than làm vật liệu san lấp và chỉ dẫn kỹ thuật sử dụng tro xỉ nhiệt điện đốt than vào san lấp công trình đã góp phần gỡ bỏ những “rào cản” trong việc tiêu thụ tro xỉ phát sinh từ quá trình sản xuất của các nhà máy nhiệt điện.
Thêm chỉ dẫn kỹ thuật trong tiêu thụ tro xỉ nhiệt điện than
Chỉ một thời gian ngắn sau khi Bộ Khoa học và Công nghệ công bố tiêu chuẩn quốc gia về tro xỉ nhiệt điện đốt than làm vật liệu san lấp – TCVN 12249:2018, ngày 28/3 vừa qua, Bộ Xây dựng đã ban hành chỉ dẫn kỹ thuật “Sử dụng tro xỉ nhiệt điện đốt than vào san lấp”.
Theo đó, chỉ dẫn kỹ thuật này áp dụng đối với việc sử dụng tro xỉ nhiệt điện đốt than thay thế cho vật liệu truyền thống trong san lấp công trình. Đồng thời, tro xỉ nhiệt điện đốt than sử dụng trong chỉ dẫn này phải thỏa mãn các quy định trong TCVN 122249:2018 đối với tro xỉ nhiệt điện đốt than làm vật liệu san lấp và các quy định an toàn khác liên quan.
Chỉ dẫn kỹ thuật này đưa ra tiêu chuẩn công trình san lấp bằng tro xỉ nhiệt điện phải thỏa mãn các điều kiện về môi trường.
Chỉ dẫn kỹ thuật cũng yêu cầu trước khi san lấp phải tiến hành phân tích nước và phóng xạ của khu vực san lấp và thu thập các tài liệu liên quan, nước rỉ từ khối san lấp trước khi thoát khỏi ra ngoài môi trường phải bảo đảm yêu cầu đối với tiêu chuẩn nước thải tương ứng…
Ông Phạm Văn Bắc, Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) cho rằng đây là những bước đi nhằm triển khai và cụ thể hóa Quyết định số 1696/ QĐ-TTg năm 2014 của Thủ tướng Chính phủ về một số giải pháp thực hiện xử lý tro, xỉ thạch cao của các nhà máy nhiệt điện nhà máy hóa chất phân bón để làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và Đề án đẩy mạnh xử lý tro, xỉ thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, nhà máy hóa chất, phân bón làm nguyên liệu sản xuất vật liệu trong các công trình xây dựng.
Đây là những tín hiệu đáng mừng từ phía các cơ quan quản lý nhà nước trong việc dỡ bỏ những rào cản với những chỉ dẫn kỹ thuật cụ thể nhằm giúp các nhà máy nhiệt điện than có căn cứ, cơ sở pháp lý để thúc đẩy tiêu thụ tro xỉ phát sinh trong quá trình sản xuất, góp phần giảm thiểu ô nhiễm, bảo vệ môi trường – một vấn đề nóng đang thu hút sự quan tâm của dư luận.
Tiêu thụ tro xỉ nhiệt điện – những con số biết nói
Thống kê từ Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho thấy, tổng hợp số liệu từ 23 nhà máy nhiệt điện than, lượng tro xỉ phát sinh trong quá trình sản xuất hằng năm khoảng 12,2 triệu tấn. Trong đó tập trung chủ yếu tại khu vực miền Bắc, chiếm khoảng 60%, miền Trung 21% và miền Nam 19%. Tuy nhiên, trong năm 2017 chỉ có khoảng 30% lượng tro xỉ này được tiêu thụ.
Hiện nay, các nhà máy nhiệt điện than thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam mỗi năm thải ra khoảng 8,1 triệu tấn tro xỉ trong quá trình sản xuất, chiếm gần 67% lượng tro xỉ phát sinh của các nhà máy nhiệt điện than trong cả nước.
Mục tiêu mà EVN đang quyết liệt tập trung thực hiện là phấn đấu tiêu thụ hết lượng tro xỉ tại các nhà máy nhiệt điện trực thuộc Tập đoàn.
Trong thực tế, tình hình tiêu thụ tro xỉ tại các nhà máy nhiệt điện trực thuộc EVN khu vực phía bắc tương đối tốt, hầu hết đã ký được hợp đồng bao tiêu lượng tro xỉ phát sinh trong quá trình sản xuất. Tiêu biểu như các nhà máy nhiệt điện: Phả Lại, Uông Bí, Ninh Bình, Thái Bình. Trong khi đó, lượng tro xỉ tiêu thụ tại các nhà máy nhiệt điện phía nam còn khiêm tốn hơn.
Cập nhật số liệu mới nhất, tình hình tiêu thụ tro xỉ của các nhà máy nhiệt điện than trực thuộc Tổng công ty Phát điện 1 (GENCO1) trong quý I/2019 cho thấy: các nhà máy nhiệt điện thuộc Tổng công ty nhiệt điện Uông Bí, nhiệt điện Nghi Sơn 1, nhiệt điện Quảng Ninh, Duyên Hải 1 và Duyên Hải 3 đã tiêu thụ trên 492.000 m3/ 833.671m3 tro xỉ phát sinh trong quá trình sản xuất của quý I/2019.
Trong số này có trên 108.000 m3 xỉ đáy lò và trên 484.000 m3 tro bay. Khối lượng tro xỉ được lưu giữ tại các bãi tro xỉ chiếm khoảng trên 341.000 m3.
Như vậy lượng tiêu thụ tro xỉ tại các nhà máy nhiệt điện này chủ yếu vẫn là tro bay, hỗn hợp tro xỉ lưu trữ tại bãi xỉ tập trung tiêu thụ chậm hoặc không tiêu thụ được. Theo đại diện các nhà máy nhiệt điện này, mặc dù chỉ dẫn kỹ thuật sử dụng tro xỉ nhiệt điện đốt than vào san lấp đã được ban hành nhưng để thúc đẩy việc tiêu thụ lượng tiêu thụ tro xỉ tồn đọng tại các bãi xỉ cần phải có thêm nhiều thời gian.
Cùng với đó đối với các công trình đã được phê duyệt thiết kế có thể phải xin phê duyệt lại hoặc bổ sung cũng làm việc sử dụng tro xỉ phục vụ san lấp mặt bằng các công trình xây dựng trên thực tế còn chậm so với kỳ vọng.
Từ thực tế này, để khuyến khích phát triển thị trường tiêu thụ tro xỉ tại Việt Nam, EVN đã đề xuất bổ sung các quy định bắt buộc đối với cơ quan quản lý Nhà nước trung ương và địa phương phải ưu tiên sử dụng sản phẩm sản xuất từ tro, xỉ trong các công trình xây dựng, san lấp nhất là tại các địa phương có nhà máy nhiệt điện than.
Đại diện EVN cũng kiến nghị cần có lộ trình ban hành quy định hạn chế và tiến tới cấm sản xuất vật liệu nung như kinh nghiệm của các nước đồng thời xây dựng các cơ chế khuyến khích các tổ chức, cá nhân thuộc các thành phần kinh tế khác sử dụng các sản phẩm sản xuất từ tro, xỉ.
