Các địa phương trong khu vực Tây Nguyên chưa xảy ra hạn hán nhưng riêng tỉnh Đắk Nông có khoảng 626 ha lúa và màu ở bị thiếu nước tưới.
Với tình hình nguồn nước hiện tại và thông tin dự báo khí tượng, thủy văn, khu vực Tây Nguyên, khả năng xảy ra hạn hán, thiếu nước ở thời gian cuối mùa khô với tổng diện tích cây trồng bị ảnh hưởng khoảng 30.000 ha.
Hiện nay, cả nước đang canh tác vụ Đông Xuân năm 2018-2019, một số khu vực đã thu hoạch như Đồng bằng sông Cửu Long, Tây Nguyên. Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, nguồn nước từ các công trình thủy lợi cơ bản đủ cung cấp cho sản xuất nông nghiệp vụ Đông Xuân. Riêng khu vực Tây Nguyên đang trong thời gian giữa mùa khô nên lượng mưa rất thấp, một số nơi không có mưa, nguy cơ xảy ra hạn hán, thiếu nước ở mức độ “hạn nhẹ”.
Mùa khô ở các tỉnh Tây Nguyên thường kéo dài từ tháng 12 năm trước đến hết tháng 4 năm sau. Diện tích được tưới từ công trình thủy lợi hiện chỉ bảo đảm cho 21% diện tích canh tác. Do vậy, tình trạng hạn hán, thiếu nước chủ yếu xảy ra ở ngoài vùng công trình thủy lợi phụ trách tưới.
Hàng năm, lượng mưa trong mùa khô khu vực Tây Nguyên cũng rất thấp, trung bình từ tháng 1-4 đạt khoảng 130 mm (tương đương 35 mm/tháng). Thực tế, lượng mưa từ tháng 1/2019 đến nay phổ biến đạt dưới 30mm, thấp hơn trung bình nhiều năm khoảng 15%. Cá biệt có những nơi không có mưa hoặc mưa không đáng kể như Đắk Tô (tỉnh Kon Tum), Pleiku (Gia Lai), Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk). Bên cạnh đó, dung tích trữ của các hồ chứa nước thủy lợi ở Tây Nguyên đạt trung bình gần 64% dung tích thiết kế, thấp hơn 9,5% so với trung bình hàng năm.
Dự báo, trong thời gian còn lại của mùa khô (tháng 3, 4), lượng mưa phổ biến ở mức thấp hơn so với trung bình nhiều năm từ 30-70%. Mùa mưa khả năng bắt đầu từ khoảng tháng 5. Với tình hình trên, theo tính toán cụ thể của các đơn vị chuyên môn thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ở khu vực Tây Nguyên, khả năng xảy ra hạn hán, thiếu nước ở thời gian cuối mùa khô với tổng diện tích cây trồng bị ảnh hưởng khoảng 30.000 ha, gồm 26.000 ha cây lâu năm và 4.000 ha lúa, màu.
Cụ thể, Kon Tum dự báo có 1.000 ha cây trồng khả năng bị hạn hán, thiếu nước; trong đó, diện tích trong vùng công trình thủy lợi phụ trách tưới khoảng 211 ha; Gia Lai có khoảng 8.000 ha; Đắk Nông có 5.000 ha, bao gồm gần 1.000 ha thuộc vùng công trình phụ trách tưới. Tỉnh Lâm Đồng có khoảng 5.000 ha, chủ yếu nằm ngoài vùng công trình thủy lợi phụ trách tưới.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhận định, tình trạng hạn hán, thiếu nước ở các tỉnh Tây Nguyên năm 2019 ở mức “hạn nhẹ”, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp không lớn. Thời điểm ảnh bị hưởng hạn cao nhất vào cuối mùa khô (từ giữa đến cuối tháng 4). Đối tượng bị ảnh hưởng chủ yếu là cây trồng lâu năm nằm ngoài vùng công trình thủy lợi phụ trách tưới. Trong khi hiện công trình thủy lợi chỉ bảo đảm tưới được gần 21% diện tích canh tác ở khu vực Tây Nguyên. Trường hợp nắng nóng xảy ra liên tiếp ở mức độ cao hơn dự báo, tình trạng hạn hán sẽ tăng cao hơn.
Tại khu vực Nam Trung bộ, lượng mưa từ đầu năm cũng ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm. Dung tích trữ các hồ thủy lợi phổ biến đạt từ 70-95% dung tích thiết kế. Nguồn nước sẽ bảo đảm cung cấp cho vụ Đông Xuân 2018-2019. Mùa khô trong khu vực còn kéo dài đến hết tháng 8, do vậy, nguy cơ xảy ra hạn hán, thiếu nước trong vụ Hè Thu 2019 ở các khu vực do các hồ chứa nhỏ phụ trách tưới.
Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy lợi Nguyễn Văn Tỉnh cho rằng, trong bối cảnh lượng nước giảm như hiện nay, ngành nông nghiệp và ngành điện cần phối hợp hiệu quả trong việc điều tiết nước; cần xả nước theo nhu cầu phía hạ du, tuy nhiên, phải tính toán hợp lý để giảm ảnh hưởng đến các công ty thủy điện. Song, khi xảy ra tình trạng cạn kiệt nước, các hồ thủy điện phải ưu tiên nước cho sinh hoạt, nông nghiệp và các ngành kinh tế khác.
Ông Nguyễn Văn Tỉnh cho rằng, các địa phương cần khoanh vùng khu vực có khả năng cao xảy ra hạn hán, trên cơ sở nguồn nước để khuyến cáo người nông dân trong việc canh tác nông nghiệp, tránh tình trạng thiệt hại do hạn hán; ưu tiên nước cho sinh hoạt, chăn nuôi, sau cùng mới đến lúa.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường cho biết, Bộ đã giao các cơ quan khoa học thuộc Bộ thực hiện việc dự báo nguồn nước và xây dựng kế hoạch sử dụng nước ở các lưu sông, vùng trên phạm vi toàn quốc. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục theo dõi sát diễn biến tình hình thời tiết, thủy văn; tiếp tục thực hiện việc dự báo nguồn nước và xây dựng kế hoạch sử dụng nước ở các vùng, lưu vực sông, kịp thời cảnh báo cho các địa phương và người dân.
Các địa phương cần sử dụng các vùng trũng, thấp để tích trữ nước, tổ chức nạo vét, đào ao, khoan giếng, ưu tiên dành nước tưới cho các giai đoạn cần thiết cho sự sinh trưởng của cây trồng và tăng cường sử dụng các biện pháp nông nghiệp để phòng, chống hạn hán. Các địa phương cũng đẩy mạnh việc chuyển đổi cơ cấu cấy trồng từ lúa sang loại cây trồng có nhu cầu nước thấp; kiểm soát chặt chẽ để hạn chế việc canh tác ngoài quy hoạch, nhất là ở vùng không chủ động cung cấp nguồn nước.
Trong sản xuất cần tăng cường áp dụng các biện pháp tưới tiên tiến, tiết kiệm cho lúa, cây trồng cạn như: sử dụng hình thức tưới nông-lộ-phơi đối với cây lúa; đối với cây công nghiệp (cà phê, tiêu..) và cây trồng cạn áp dụng biện pháp tưới phun mưa, tưới nhỏ giọt, tưới luân phiên…
