Mặc dù năng lượng sạch ngày càng được chú ý, song nhiên liệu hóa thạch vẫn chiếm 80% mức tiêu thụ năng lượng toàn cầu và 75% lượng phát thải khí nhà kính. Hệ thống năng lượng dựa trên nhiên liệu hóa thạch rất đắt đỏ. Nhiên liệu hóa thạch khiến kinh tế dễ bị tổn thương, các quốc gia và doanh nghiệp lệ thuộc vào giá nhiên liệu biến động, nhiều người phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng tốn kém.
Than, dầu và khí đốt cũng làm tăng tính dễ bị tổn thương của con người: Ô nhiễm không khí do đốt nhiên liệu hóa thạch giết chết 4,2 triệu người mỗi năm trên toàn cầu, theo Tổ chức Y tế Thế giới. Năng lượng tái tạo có khả năng loại bỏ những rủi ro này, mang lại nhiều cơ hội kinh tế cho các doanh nghiệp và cộng đồng.
Dưới đây là bốn cách để chuyển đổi hiệu quả từ hóa thạch sang hệ thống năng lượng sạch hơn:
Loại bỏ trợ cấp nhiên liệu hóa thạch và định giá carbon
Mặc dù trợ cấp và các hỗ trợ khác cho sản xuất và tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch đã giảm gần đây nhưng năm 2015 vẫn đạt 373 tỷ đô la/năm. Cải cách trợ cấp kết hợp với định giá carbon có thể tạo ra khoảng 2,8 nghìn tỷ đô la nguồn thu hoặc tiết kiệm hàng năm của chính phủ vào năm 2030.
Bằng chứng từ 70 các nền kinh tế quốc gia và địa phương đã hoặc sắp định giá carbon cho thấy điều này không làm chậm tăng trưởng kinh tế nhưng cung cấp một tín hiệu rõ ràng và ổn định cho doanh nghiệp, ngành công nghiệp và người tiêu dùng để chuyển đổi.
Ngay cả khi giá carbon chưa được áp dụng, các doanh nghiệp và tổ chức tài chính phát triển vẫn có thể thực hiện giá mờ của carbon (giá mờ là giá hoặc giá trị quy đổi của hàng hóa và dịch vụ khi chúng không được xác định một cách chính xác do thiếu thị trường bình thường để hình thành giá cả hoặc do có sự biến dạng của giá cả trên thị trường – ND) để hướng đầu tư ra khỏi nhiên liệu hóa thạch ngày càng rủi ro.
Những biện pháp này bộc lộ đề xuất giá trị của năng lượng tái tạo và hiệu quả năng lượng và mức độ của sân chơi đầu tư.
Đẩy mạnh đầu tư vào hiệu quả năng lượng
Tài chính sáng tạo để cải thiện hiệu quả năng lượng trong các tòa nhà cao tầng đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhưng chúng ta cần đẩy mạnh và mở rộng phạm vi chính sách để hướng đầu tư vào đúng luồng. Việc thiết lập các tiêu chuẩn cho các tòa nhà cao tầng và hiệu quả của thiết bị, mua sắm công tốt hơn kết hợp với tài chính sáng tạo và thúc đẩy quan hệ đối tác công tư đã chứng minh kết quả trên khắp thế giới.
Tại Ấn Độ, Energy E Performance Services Limited, một công ty được chính phủ hỗ trợ, đã đấu thầu để phát triển thị trường cho các thiết bị và chiếu sáng hiệu quả cao. Sự sắp xếp này mang lại hơn 35 tỷ KWh tiết kiệm năng lượng hàng năm và tiết kiệm chi phí 2,3 tỷ đô la.
Các chương trình khác cung cấp tài chính chi phí thấp cho đầu tư hiệu quả năng lượng như Chương trình Năng lượng sạch được định giá tài sản (PACE) ở Mỹ và các chương trình do KfW lĩnh xướng ở Đức đều đạt kết quả ấn tượng. Kết hợp lại, hai sáng kiến này đã tiết kiệm hàng tỷ đô la trong chưa đầy một thập kỷ hoạt động. Đầu tư vào hiệu quả năng lượng cũng tạo ra số lượng việc làm gấp ba lần so với đầu tư tương tự vào nhiên liệu hóa thạch.
Tạo điều kiện để loại bỏ than
Đa dạng hóa nền kinh tế, đặc biệt là những nền kinh tế giàu nhiên liệu hóa thạch là không dễ dàng. Mặc dù các công ty năng lượng tái tạo trên toàn thế giới sử dụng tới 10,3 triệu người vào năm 2017 và là nguồn việc làm tăng trưởng nhanh nhất ở một số quốc gia hiện nay, tuy nhiên, việc chuyển đổi sẽ có những tác động chuyển tiếp ở cấp độ khu vực và cộng đồng. Ngay cả các doanh nghiệp thực hiện việc loại bỏ than sẽ được hưởng lợi từ các sáng kiến do chính phủ khởi xướng được thiết kế để mang lại sự chuyển đổi công bằng. Khi Trung Quốc hoãn hoặc dừng hoạt động hơn 151 nhà máy điện than, họ cũng đã tạo ra một quỹ trị giá 15 tỷ đô la để đào tạo lại, tái phân bổ và nghỉ hưu sớm cho khoảng 5-6 triệu người sẽ bị sa thải do ngành than hoặc thép dư thừa.
Các doanh nghiệp cũng có thể đóng một vai trò chủ động. Công ty ENE của Ý đang chuyển đổi khỏi than song song với tạo việc làm cho các cộng đồng bị ảnh hưởng. Việc ENEL đóng cửa 23 nhà máy nhiệt điện than diễn ra theo đúng thỏa thuận với các công đoàn ngành. ENEL đảm bảo rằng sẽ không có sự dư thừa phi tự nguyện và lực lượng lao động sẽ được bố trí lại ngay trong công ty. ENEL cũng tìm kiếm các giải pháp tạo việc làm cho các cộng đồng được phục vụ bởi than, chẳng hạn như xây dựng các trung tâm năng lượng tái tạo hoặc trung tâm công nghệ.
Chính sách công bố rủi ro tài chính liên quan đến khí hậu cũng có thể dịch chuyển đầu tư tư nhân. Hơn 500 công ty đã cam kết ủng hộ các khuyến nghị của Tổ công tác về công khai tài chính liên quan đến khí hậu và một số công ty bắt đầu áp dụng. Các chính sách này cung cấp cho các nhà đầu tư thông tin cần thiết để phát triển các kế hoạch và chiến lược chuyển đổi để quản lý rủi ro, chẳng hạn như đối với các tài sản bị mắc kẹt trong ngành điện do tiếp tục đầu tư vào than.
Cải thiện khả năng tiếp cận điện và nấu nướng sạch
Đến năm 2030, tăng trưởng dân số kết hợp với các lỗ hổng chính sách và tài chính dự kiến sẽ khiến gần 700 triệu người không có điện và hơn 2 tỷ người không được nấu nướng sạch. Tiềm năng tiếp cận năng lượng sạch phổ quát để mang lại lợi ích kinh tế và sức khỏe con người là rất lớn. Bước đột phá về năng lượng mặt trời kết hợp với chiếu sáng và thiết bị hiệu quả cao đang làm giảm chi phí điện gia dụng trong khi tài chính tiêu dùng sáng tạo đang cải thiện khả năng chi trả và mở rộng thị trường cho các giải pháp phi tập trung. Theo Cơ quan năng lượng quốc tế (IEA), hàng năm, chỉ riêng việc tiếp cận nấu nướng sạch phổ quát có thể tránh được 1,8 triệu ca tử vong sớm vào năm 2030, giải phóng hàng tỷ giờ dành cho việc nấu nướng hoặc thu gom củi đốt và cải thiện sinh kế cho hàng trăm triệu phụ nữ.
Cải cách chính sách có thể khuyến khích tài chính và đầu tư tư nhân. Ngoài ra, còn có cơ hội xác định mục tiêu tốt hơn và hòa trộn với tài chính công để tăng quy mô đầu tư và thu hút khu vực tư nhân vào ranh giới tiếp theo của công nghệ tiếp cận năng lượng, nhất là lưới điện tái tạo cỡ nhỏ và nấu nướng sạch. Tài chính phát triển có thể hỗ trợ một loạt các năng lượng tái tạo, bao gồm các tùy chọn lưới điện độc lập và lưới điện nhỏ, và có thể tăng thêm chú ý đến nấu nướng sạch.
Trong các doanh nghiệp năng lượng sạch, việc đào tạo và hỗ trợ cho các doanh nhân nữ đã cho thấy kết quả đầy hứa hẹn. Ưu tiên tạo việc làm cho phụ nữ có thể thúc đẩy tăng trưởng thị trường và lợi ích hành động. Ví dụ, công ty Grameen Shakti ở Bangladesh đã đào tạo 3.000 phụ nữ làm kỹ thuật viên để lắp đặt và bảo trì hệ thống năng lượng mặt trời ở các vùng nông thôn. Kể từ năm 2003, 4,12 triệu hệ thống năng lượng mặt trời đã được lắp đặt, tăng 9-12% thu nhập bình quân đầu người, tạo ra 115.000 việc làm và giảm phát thải 160.000 tấn carbon mỗi năm.
Chuyển từ năng lượng nâu sang năng lượng xanh là hướng đi của tương lai, một hướng đi đã chín muồi với các cơ hội kinh doanh và lợi ích ngay trước mắt: không khí sạch hơn và công việc mới. Đó không phải là một lựa chọn mà là một mệnh lệnh để đạt được một nền kinh tế tốt hơn và cuộc sống tốt hơn
Nhật Anh (Theo wri.org)
