Vấn đề ô nhiễm chất lượng nước trên hệ thống thủy lợi Bắc Đuống ngày càng có những diễn biến bất lợi đã ảnh hưởng lớn và gây rất nhiều khó khăn trong công tác cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt.
Hệ thống thuỷ lợi Bắc Đuống là một trong các hệ thống thuỷ nông quan trọng của đồng bằng châu thổ sông Hồng được xây dựng từ năm 1962. Công trình thủy lợi (CTTL) Bắc Đuống là công trình liên tỉnh, nằm chủ yếu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, bao gồm các huyện: Quế Võ, Tiên Du, Yên Phong, thị xã Từ Sơn, TP Bắc Ninh. Và một phần của thành phố Hà Nội, bao gồm: huyện Đông Anh cùng một phần của huyện Gia Lâm.
Hiện nay, với tốc độ phát triển công nghiệp, khu đô thị, sản xuất tiểu thủ công nghiệp của các làng nghề tỷ lệ thuận với lưu lượng nước thải đổ vào hệ thống thuỷ lợi Bắc Đuống. Hệ thống đang từng ngày phải trực tiếp tiếp nhận nguồn xả thải của các cụm công nghiệp làng nghề, khu công nghiệp trong địa bàn.
Nước thải của quá trình sản xuất tại làng nghề không được thu gom xử lý mà độ trực tiếp ra hệ thống kênh mương thuỷ lợi, đặc biệt là nước thải của cụm làng nghề giấy Phong Khê, Phú Lâm, làng nghề sắt thép, đúc đồng Đa Hội với mức độ ô nhiễm cao, cùng với dòng chảy kiệt nên vào mùa khô không thể lấy nước vào kênh phục vụ tưới sản xuất nông nghiệp.
Theo Viện Nước, Tưới tiêu và Môi trường: Kết quả giám sát chất lượng nước công trình thủy lợi Bắc Đuống trong các năm qua cho thấy sông Ngũ Huyện Khê là khu vực có mức độ ô nhiễm cao nhất, nơi chịu tác động trực tiếp của nước thải làng nghề tái cũng như nước thải sinh hoạt từ các khu dân cư ven sông như: Đa Hội, Cầu Nét (Đông Thọ), Phú Lâm, Phong Khê, Khúc Xuyên, Đặng Xá… Theo không gian, chất lượng nước trên sông biến động mạnh từ cống Long Tửu đến Xuân Viên theo chiều hướng suy giảm nhanh.
Trên các tuyến kênh nhánh (kênh tưới, tiêu), các khu vực Liên Vân, Đương Xá, Vũ Ninh… tiêu chịu tác động của nguồn thải công nghiệp, chăn nuôi và dân sinh. Khu vực Văn Môn, Tam Giang, Nhân Hòa… bị ảnh hưởng bởi nước thải sinh hoạt và hoạt động chăn nuôi thủy cầm.
Bên cạnh đó, quá trình vận hành hệ thống công trình có tác động không chỉ điều tiết lưu lượng đảm bảo phục vụ tưới tiêu mà còn có tác động rất lớn đến việc điều hòa tải lượng chất ô nhiễm của dòng chảy. Vào thời kỳ mùa khô nước sông cạn hoặc khi đóng cống Long Tửu và cửa Đặng Xá, nguồn nước sông bị tù đọng và ô nhiễm đạt mức cao nhất cả về nồng độ và diện tích phát tán, nước thải không tiêu thoát lan rộng về phía thượng lưu sông Ngũ Huyện Khê. Hiện tượng này cũng gặp ở trạm bơm Trịnh Xá khi trạm bơm ngừng hoạt động, nước kênh phần lớn là nước thải chảy vào tạo thành mương chứa nước thải.
Vấn đề ô nhiễm chất lượng nước trên hệ thống thủy lợi Bắc Đuống ngày càng có những diễn biến bất lợi đã ảnh hưởng lớn và gây rất nhiều khó khăn trong công tác cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt trên hệ thống. Trước tình hình ô nhiễm nước trong hệ thống thủy lợi Bắc Đuống ngày càng gia tăng thì việc điều tra đánh giá các hiện trạng các nguồn thải trước khi xả vào hệ thống là rất cần thiết.
Việc giám sát, dự báo chất lượng nước thường xuyên sẽ giúp xây dựng bộ cơ sở dữ liệu, hiệu chỉnh mô hình dự báo chất lượng nước cho hệ thống công trình thủy lợi ngày càng hoàn thiện, giúp cho nâng cao mức độ tin cây trong dự báo diễn biến chất lượng nước theo các kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng.
Ngoài ra kết quả quan trắc còn phục vụ công tác nghiên cứu các giải pháp tổng thể giảm thiểu ô nhiễm của địa phương và kiến nghị giải pháp quản lý vận hành, cải tạo công trình trong quản lý chất lượng nước.
ThS Vũ Quốc Chính, Chủ nhiệm nhiệm vụ “Giám sát, dự báo chất lượng nước trong hệ thống công trình thủy lợi Bắc Đuống, phục vụ lấy nước sản xuất nông nghiệp” của Viện Nước, Tưới tiêu và Môi trường, cho biết: Các số liệu quan trắc, dự báo chất lượng nước trong hệ thống thủy lợi Bắc Đuống đã được dự án cung cấp kịp thời cho Tổng cục thủy lợi, Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Bắc Đuống để phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành hệ thống lấy nước phục vụ cho SXNN, quản lý các nguồn thải gây ô nhiễm, phòng tránh và giảm nhẹ thiệt hại do ô nhiễm chất lượng nước gây ra.
