Biến đổi khí hậu đã và đang tác động tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp của Việt Nam. Các giải pháp nhằm bảo đảm an ninh lương thực, xóa đói giảm nghèo, an toàn đê điều, chống hạn hán… trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang là những vấn đề cấp bách cần giải quyết đối với ngành Nông nghiệp hiện nay.
Tác động tiêu cực
GS.TS Trần Thục, Phó Chủ tịch Hội đồng tư vấn của Ủy ban quốc gia về Biến đổi khí hậu cho biết, biến đổi khí hậu không còn là nguy cơ mà đã hiện hữu ở Việt Nam.
Chẳng hạn, trong tháng 8 và tháng 10-2017, các tỉnh miền núi phía Bắc liên tiếp xảy ra những đợt mưa lũ, sạt lở đất kinh hoàng. Mùa mưa bão năm 2017, trên Biển Đông lần đầu tiên trong lịch sử xuất hiện 20 cơn bão, áp thấp nhiệt đới…
Mặc dù không chịu tác động của nước biển dâng nhưng từ năm 2008 đến nay trên địa bàn TP Hà Nội liên tiếp xảy ra các trận mưa lớn, diện rộng, gây ngập úng dài ngày, gây thiệt hại sản xuất nông nghiệp tại các huyện, thị xã: Sơn Tây, Ba Vì, Phúc Thọ, Thạch Thất, Quốc Oai, Chương Mỹ, Mỹ Đức, Ứng Hòa…
Theo kết quả nghiên cứu của Viện Môi trường nông nghiệp (Bộ NN&PTNT), biến đổi khí hậu làm giảm năng suất một số loại cây trồng chủ lực. Cụ thể, năng suất lúa vụ xuân sẽ giảm 0,41 tấn/ha vào năm 2030 và 0,72 tấn vào năm 2050. Năng suất cây ngô có nguy cơ giảm 0,44 tấn/ha vào năm 2030 và 0,78 tấn vào năm 2050… Viện Khoa học khí tượng và thủy văn (Bộ Tài nguyên và Môi trường) dự báo đến năm 2100, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long có nguy cơ bị ngập 89.473ha, tương ứng khu vực này sẽ mất khoảng 7,6 triệu tấn lúa/năm nếu nước biển dâng 100cm. Trong khi đó, Việt Nam có nguy cơ thiếu lương thực trầm trọng, gia tăng tỷ lệ đói nghèo…
Nỗ lực ứng phó
Trước tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, ngày 3-6-2013, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ban hành Nghị quyết số 24-NQ/TƯ về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường. Trong đó xác định mục tiêu đến năm 2020, Việt Nam sẽ giảm thiệt hại về người, tài sản do thiên tai gây ra; chủ động phòng chống, hạn chế tác động của triều cường, ngập lụt, xâm nhập mặn do nước biển dâng đối với vùng ven biển; giảm mức phát thải khí nhà kính trên đơn vị GDP từ 8% đến 10% so với năm 2010…
Thực hiện nghị quyết, Chính phủ đã giao các bộ, ngành liên quan 68 nhiệm vụ, trong đó, đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ trong giảm phát thải khí nhà kính; thích ứng với biến đổi khí hậu và xây dựng, hoàn thiện thể chế chính sách. Đây là các nhóm giải pháp được ưu tiên thực hiện trong giai đoạn 2016-2020…
Về nhóm giải pháp thể chế chính sách trong lĩnh vực nông nghiệp, ông Đinh Vũ Thanh, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và môi trường (Bộ NN& PTNT), cho biết, hiện Bộ đã xây dựng các chính sách hỗ trợ nhân dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa; bảo vệ và phát triển rừng gắn với xóa đói giảm nghèo ở các vùng đồng bào dân tộc thiểu số… Bên cạnh đó, Bộ định hướng phát triển nền nông nghiệp gắn với nâng cao chất lượng và giá trị gia tăng, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu…
Đối với nhóm giải pháp giảm phát thải khí nhà kính, Viện Môi trường nông nghiệp đang xây dựng hệ số phát thải quốc gia cho lúa và cây trồng cạn phục vụ nhiệm vụ kiểm kê khí nhà kính… Bên cạnh đó, Viện đã nghiên cứu và triển khai 24 mô hình trình diễn ứng dụng các kỹ thuật canh tác và bảo vệ đất phù hợp để giảm tác động của biến đổi khí hậu cho 5 loại cây trồng chủ lực (lúa, ngô, đậu tương, lạc, mía) tại 3 vùng: Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long, Đồng bằng và duyên hải miền Trung. Các mô hình này thành công sẽ tạo hướng đi mới trong canh tác, góp phần bảo vệ đất, ổn định năng suất, tăng thu nhập, hiệu quả kinh tế cho nông dân…
Về giải pháp thích ứng biến đổi khí hậu, Viện Môi trường nông nghiệp đã xây dựng 12 quy trình canh tác cho các cây trồng chủ lực tại mỗi vùng, bảo đảm năng suất, bảo vệ đất, có khả năng thích nghi với các điều kiện bất lợi của biến đổi khí hậu như hạn hán, ngập úng, xâm lấn mặn, rét hại…
Chung trách nhiệm giảm nhẹ biến đổi khí hậu, UBND TP Hà Nội cũng đã chủ động ban hành “Kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu” và thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện kế hoạch hành động; trong đó tập trung thực hiện nhiệm vụ “kiểm kê, đánh giá và đề xuất các giải pháp quản lý phát thải khí nhà kính trên địa bàn TP Hà Nội”, củng cố bảo đảm an toàn hệ thống đê điều, thủy lợi, phòng chống thiên tai…
Để ngành Nông nghiệp Thủ đô phát triển bền vững, ứng phó với biến đổi khí hậu, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Phạm Văn Khương cho biết đã chỉ đạo các đơn vị liên quan tiếp tục nghiên cứu, ứng dụng các mô hình tưới tiên tiến, tiết kiệm nước, tăng cường sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc hữu cơ, xử lý chất thải chăn nuôi và phụ phẩm nông nghiệp theo hướng thân thiện, bảo vệ môi trường, hạn chế phát thải khí nhà kính…
