Trung Quốc từng là điểm đến của một nửa phế liệu của thế giới và vào thời điểm đỉnh điểm nhập khẩu gần 9 triệu tấn phế liệu nhựa mỗi năm.
Tuy nhiên, Trung Quốc đã đưa ra một quyết định bất ngờ khi cấm nhập khẩu 24 loại phế liệu bắt đầu từ năm 2018. Các chuyên gia cho biết rằng hơn ba tháng bị cấm, các nhà xuất khẩu chất thải vẫn đang tìm điểm đến thay thế cho Trung Quốc.
Theo các phương tiện truyền thông, Liên minh Châu Âu (EU) đang cân nhắc về thuế sử dụng nhựa plastic, Vương quốc Anh đang tìm cách chuyển hướng sang các nước Đông Nam Á và Mỹ yêu cầu Trung Quốc bãi bỏ lệnh cấm. Tuy nhiên, tất cả chủng đều không giải pháp lâu dài cho trật tự toàn cầu mới về quản lý chất thải.
Mỹ, Vương quốc Anh, EU và Nhật Bản đều xuất khẩu phần lớn rác thải của họ sang Trung Quốc. Neil Wang, phụ trách phân tích về Trung Quốc của công ty tư vấn Frost and Sullivan cho biết: “Lệnh cấm nhập khẩu chất thải của Trung Quốc có nghĩa là cắt đứt một con đường xuất khẩu chất thải của những nước này, điều này đã khiến họ bất ngờ và bị động trong một thời gian ngắn.
Ông nói thêm: “Các nước trên đã không thể đưa ra một số giải pháp hiệu quả trong một thời gian ngắn. Các nhà xuất khẩu chất thải chính vẫn đang cố gắng tìm đầu ra”.
Không còn là bãi rác của thế giới nữa
Theo Greenpeace, trước lệnh cấm, Trung Quốc là điểm đến của một nửa phế liệu của thế giới và vào thời điểm đỉnh điểm, nước này nhập khẩu gần 9 triệu tấn phế liệu nhựa mỗi năm. Trung Quốc, bây giờ là nền kinh tế lớn thứ hai trên thế giới, đang tăng cường làm sạch không khí, nước và đất đai. Dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình, Trung Quốc đã đóng cửa hàng chục ngàn nhà máy góp phần gây ô nhiễm, đẩy mạnh sử dụng năng lượng tái tạo và trở thành nước đi đầu về đầu tư cho phát triển xanh.
Từ nhiều thập niên, rác thải trở thành vấn đề nghiêm trọng đối với môi trường của Trung Quốc.
Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn cần phải nỗ lực rất nhiều. Một nghiên cứu được phát hành vào tháng 3 của Đại học Chicago cho thấy mức độ ô nhiễm không khí trên khắp Trung Quốc vẫn vượt quá tiêu chuẩn toàn cầu do Tổ chức Y tế Thế giới quy định.
Tuy nhiên, động thái cấm nhập khẩu 24 loại phế liệu, công bố vào tháng 7 năm ngoái và được thực hiện vào tháng 1.2018, đã được các nhà môi trường ca ngợi là một chiến thắng lớn đối với nỗ lực xanh toàn cầu. Họ nói rằng lệnh cấm của Trung Quốc sẽ không chỉ làm sạch đất nước, mà còn buộc các nước khác phải quản lý tốt hơn rác thải của họ.
Ông Liu Hua, nhà vận động nhựa tại Greenpeace East Asia (một tổ chức môi trường) cho biết vào tháng 12 trước khi lệnh cấm bắt đầu rằng: “Quy định này sẽ gây ra những cú sốc trên toàn thế giới, và buộc nhiều quốc gia phải thay đổi thái độ ‘không cần phải lo nghĩ về chất thải”. Ông gọi động thái của Bắc Kinh “là một lời thức tỉnh với thế giới”.
Mỹ không vui
Viện Nghiên cứu Công nghiệp Tái chế Phế liệu, có trụ sở tại Washington, đã ghi nhận rằng Trung Quốc cũng đã chặn nhập khẩu “các hàng hóa phế liệu” – nguyên liệu đã qua xử lý và thường được các nhà sản xuất sử dụng lại.
Theo ISRI, các nguyên liệu này được coi là thân thiện với môi trường hơn và tiết kiệm năng lượng. Theo ông Robin Wiener, Chủ tịch của ISRI, việc thiếu nguồn cung phế liệu này có thể khiến các nhà máy của Trung Quốc sử dụng các vật liệu có hại hơn cho môi trường.
Bà nói với CNBC rằng lệnh cấm “đang làm gián đoạn dòng sản phẩm phế liệu tiết kiệm năng lượng và giá trị mà các nhà sản xuất Trung Quốc cần”.
Theo ISRI, xuất khẩu phế liệu từ Mỹ tới Trung Quốc đạt giá trị 5,6 tỷ USD vào năm 2016. Vào tháng trước, Mỹ đã yêu cầu Trung Quốc ngừng ngay lệnh cấm này. Washington lập luận rằng động thái của Bắc Kinh có thể có tác động ngược lại với dự định của họ.
Trước những quan ngại của Mỹ, Trung Quốc nói rằng họ sẽ “điều chỉnh thêm các loại rác thải nhập khẩu” nhưng không có ý định hoãn lệnh cấm, theo thông tin từ tờ Hoàn Cầu thời báo.
Theo dữ liệu hải quan Trung Quốc, lượng nhập khẩu chất thải rắn của nước này, bao gồm nhựa, giấy và kim loại, đã giảm 54% trong quý I/ 2018 sau lệnh cấm tháng 1.
Trong cùng thời kỳ, một số nước Ðông Nam Á như Việt Nam, Malaysia và Thái Lan báo cáo mức tăng nhập khẩu phế thải – một dấu hiệu cho thấy rác thải đã được chuyển hướng đến những quốc gia này. Các chuyên gia, tuy nhiên, nói rằng họ không nghĩ rằng các nước này có thể lấp đầy tất cả các khoảng trống do Trung Quốc để lại.
Theo ông Lawrence Loh, phó giáo sư tại Đại học Quốc gia Singapore, Đông Nam Á đang phải đối mặt với những vấn đề do ô nhiễm không khí do cháy rừng, nên “họ không muốn làm trầm trọng thêm vấn đề bằng cách nhập khẩu chất thải. Do đó, mặc dù có tiềm năng hấp thụ chất thải nhập khẩu, nhưng áp lực vận động hành lang có thể kéo lại sự mở rộng nhập khẩu.”
Ông Loh nói: “Về lâu dài, vấn đề phải được giải quyết tại nguồn. Bắc Mỹ và Tây Âu phải có những nỗ lực rõ ràng và ý thức để giảm bớt chất thải. Thay vì tìm kiếm nơi để đổ rác thải, các nước phát tiến phải chịu trách nhiệm cắt giảm chất thải thông qua thực tiễn bền vững”.
