Mặc dù là tỉnh miền núi phía Bắc, nằm trong diện các địa phương nghèo còn nhiều khó khăn về kinh tế, xã hội nhưng về công tác quản lý Nhà nước, chỉ riêng trong lĩnh vực quản lý khai tác khoáng sản, tỉnh Lào Cai đã buông lỏng quản lý và gây thất thoát cho ngân sách với số tiền lên đến trên 95 tỷ đồng.
Đó là con số giật mình được Thanh tra Chính phủ chỉ ra tại Kết luận thanh tra về việc chấp hành chính sách pháp luật trong công tác quản lý khai thác, chế biến khoáng sản trên địa bàn tỉnh Lào Cai, giai đoạn 2005 – 2015.
Cụ thể, nội dung thanh tra tập trung vào hai nội dung chính là công tác quản lý Nhà nước đối với khoáng sản và hoạt động khoáng sản và công tác thanh tra trự tiếp việc khai thác, chế biến khoáng sản của một số doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh.
Cấp phép sai quy hoạch, thẩm định năng lực nhà đầu tư yếu kém
Kết luận thanh tra phát hiện 8 dự án khai thác khoáng sản, Sở Xây dựng cung cấp thông tin về quy hoạch và giới thiệu địa điểm với tổng diện tích vượt quá quy hoạch là 135,8ha vào các loại đất rừng sản xuất, đất nông nghiệp và các loại đất khác; 11 dự án khai thác khoáng sản năm ngoài quy hoạch với diện tích 65,4ha.
Mặt khác, công tác thẩm định của Sở Kế hoạch và Đầu tư đối với một số dự án khai thác khoáng sản còn hạn chế như chưa đánh giá chính xác về năng lực tài chính, kinh nghiệm của chủ đầu tư, hiệu quả đầu tư dự án. Điều này dẫn đến nhiều dự án khai thác khoáng sản sau khi được cấp phép triển khai chậm tiến độ, hoạt động không hiệu quả hoặc phải chuyển nhượng quyền khai thác khoáng sản.
Cụ thể, Dự án khai thác vàng gốc Minh Lương, Dự án khai thác vàng tại mỏ vàng Sa Phìn và Tsuha huyện Văn Bàn của Cty CP Nhẫn, Dự án mỏ sắt Ba Hòn – Làng Lếch, xã Sơn Thuỷ, huyện Văn Bàn và mỏ Secpentin Thượng Hà, huyện Bảo Yên của Cty CP khoáng sản Lào Cai, đặc biệt là Dự án mỏ Secpentin Thượng Hà sau khi được cấp phép 20 ngày đơn vị đã ký hợp đồng chuyển nhượng.
Cơ quan thanh tra cũng cho biết đã phát hiện có 7 dự án khai thác, chế biến khoáng sản được UBND tỉnh cấp giấy phép khai thác khoáng sản vượt so với quy hoạch tổng diện tích 163,68ha đất vào đất rừng sản xuất, đất nông nghiệp, có 5 dự án khai thác tận thu khoáng sản được cấp giấy phép vượt diện tích đất so với quy hoạch, tổng diện tích vượt quy hoạch là 60,96ha.
Đặc biệt, có 11 dự án được cấp phép khai thác nằm ngoài quy hoạch với diện tích 65,41ha, diện tích đất trên là đất đã được quy hoạch là đất rừng sản xuất, đất nông nghiệp, đất rừng phòng hộ.
Từ năm 2006 – 2015, UBND tỉnh Lào Cai đã cấp 17 giấy phép khai thác tận thu đối với những mỏ, điểm mỏ không thuộc diện được khai thác tận thu theo quy định pháp luật.
Cũng qua thanh tra, đoàn thanh tra phát hiện được một số dự án được UBND tỉnh cho thuê đất hoạt động khoáng sản vượt diện tích đất quy hoạch, vi phạm các quy định của Luật Đất đai và Luật Khoáng sản.
Theo báo cáo của UBND tỉnh Lào Cai từ năm 2005 – 2015, nguồn thu từ hoạt động khoáng sản, tiền thuế phí là 3.035,8 tỷ đồng.
Kết quả thanh tra cũng cho thấy giai đoạn 2008 – 2011, UBND tỉnh không ban hành quyết định quy định hệ số quy đổi khối lượng từ quặng thành phẩm hoặc quặng tuyển ra quặng nguyên khai để tính phí bảo vệ môi trường và Cục Thuế tỉnh cũng không hướng dẫn để doanh nghiệp kê khai thuế đúng quy định của pháp luật, gây thất thoát ngân sách Nhà nước.
Kết quả kiểm tra trực tiếp đối với một số chủ đầu tư dự án khai thác khoáng sản, phát hiện có vi phạm về thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường và các khoản thu khác, với tổng số tiền là 95,2 tỷ đồng.
Kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo rà soát và xử lý tập thể cá nhân có trách nhiệm
Theo đánh giá của Thanh tra Chính phủ, công tác quản lý tài nguyên khoáng sản của Lào Cai vẫn còn nhiều tồn tại, khuyết điểm, vi phạm hầu hết các khâu từ quy hoạch khoáng sản, cung cấp thông tin về quy hoạch và giới thiệu địa điểm dự án, thẩm định đầu tư và cấp giấy chứng nhận đầu tư, cấp phép khai thác khoáng sản, thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất đến hoạt động khoáng sản và thực hiện nghĩa vụ tài chính, gây thất thu ngân sách.
“Việc quản lý, khai thác khoáng sản thiếu chặt chẽ, biểu hiện sự buông lỏng quản lý trong thời gian dài. Đáng chú ý là việc chấp hành chính sách pháp luật về hoạt động khoáng sản, chuyển nhượng quyền khai thác khoáng sản khi chưa được cấp có thẩm quyền cho phép, quản lý tài chính thiếu chặt chẽ, nhiều dự án không hiệu quả, dẫn đến nhiều tổ chức, cá nhân vi phạm trong quản lý và khai thác khoáng sản, gây lãng phí tài nguyên và khoáng sản của Nhà nước”, Thanh tra Chính phủ nhận định.
Kết luận nêu rõ, trách nhiệm thuộc Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai, Phó chủ tịch UBND tỉnh phụ trách; Giám đốc các sở: Kế hoạch và đầu tư, Tài nguyên và môi trường, Công Thương, Tài chính, Cục thuế tỉnh và các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.
Trước xảy ra tình trạng trên, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai khẩn trương rà soát điều chỉnh lại quy hoạch, xác định lại diện tích đối với 8 dự án, vượt quy hoạch 135,8ha, 5 dự án cấp giấy phép khai thác tận thu vượt diện tích so với hoạch vào đất rừng sản xuất, đất nông nghiệp, đất rừng phòng hộ, diện tích vượt quy hoạch 60,9ha; 11 dự án cấp giấy phép không có diện tích nằm trong quy hoạch được phê duyệt, với tổng diện tích là 65,4ha.
Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị việc thu hồi về ngân sách Nhà nước tổng số tiền sai phạm là gần 83 tỷ đồng. Đồng thời tiến hành kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm và xử lý nghiêm túc theo thẩm quyền đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến các vi phạm nêu ra tại kết luận.
