ThienNhien.Net – Ông Nguyễn Mại cho rằng, nếu chưa làm dự án mỏ sắt Thạch Khê ông đứng về phía không nên làm, Hà Tĩnh có thể phát triển bằng nhiều con đường hơn là cách khai thác tài nguyên, khoáng sản tại chỗ.
“Chưa nên quyết định vội vàng dừng hay làm tiếp”
Trao đổi với BizLIVE, GS. TSKH Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) cho biết, cách đây khoảng 6 tháng khi nhóm tư vấn của Tỉnh uỷ Hà Tĩnh lập ra phần lớn là người Hà Tĩnh trong đó có ông đã làm việc với tỉnh và trao đổi việc dừng hay làm tiếp dự án mỏ sắt Thạch Khê cần có những nghiên cứu kỹ, khoa học về 4 mặt: hiệu quả kinh tế, lợi ích doanh nghiệp, vấn đề môi trường là vấn đề rất lớn và thứ 4 là lợi ích cộng đồng dân cư.
“Tôi đã đề nghị Hà Tĩnh chưa nên có quyết định vội vàng là dừng hay làm mà nên dành thời gian khảo sát. Hà Tĩnh đã mời một số chuyên gia thuộc Liên hiệp Hội khoa học kỹ thuật Việt Nam tư vấn. Sau cuộc tư vấn đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư có tờ trình Chính phủ. Vấn đề cũng không nên lấy lý do không có vốn để khai thác vì nếu có hiệu quả vay ở đâu chẳng được, vấn đề khai thác có lợi về mặt kinh tế, xã hội, môi trường hay không”, ông Mại nói.
Cũng theo chia sẻ của Chủ tịch VAFIE, nếu ai đến hiện trường hiện nay ở các xã gần TP Hà Tĩnh sẽ thấy rất thảm hại vì cả một vùng hoang hoá, cát, hố nước chưa khai thác bao nhiêu nhưng khá sâu. Dân cư một ít rời đi nơi khác, một số ít chịu đựng hàng ngày cảnh ăn cơm với cát, chưa khai thác bao nhiêu nhưng nước ngầm có hiện tượng thiếu và sụt giảm.
Ông Mại cho biết, vấn đề môi trường đã bắt đầu có tác hại đến dân cư, nhiều lãnh đạo cũ của Hà Tĩnh cho rằng điều kiện mới hiện nay Hà Tĩnh có thể phát triển theo con đường khác, đặc biệt nhưng du lịch, các dịch vụ hiện đại, nông nghiệp công nghệ cao hơn cách khai thác tài nguyên khoáng sản tại chỗ.
“Nếu chưa làm thì tôi đứng về phía không nên làm vì chúng ta có thể làm giàu bằng nguồn nhân lực chất lượng cao, Hà Tĩnh cũng có nhiều danh lam thắng cảnh, tâm linh, bờ biển tốt nên có thể phát triển du lịch”, ông Mại nói.
Ông cũng đặt vấn đề, nhưng làm rồi phải tính lợi ích của doanh nghiệp vì doanh nghiệp đã bỏ ra mấy nghìn tỷ đồng cho dự án trong đó có 1 phần của doanh nghiệp nhà nước (Tập đoàn Công nghiệp Than Khoáng sản Việt Nam – TKV), 1 phần của doanh nghiệp ngoài nhà nước, doanh nghiệp tư nhân.
Nêu giả thiết về trường hợp đình chỉ, ông Mại cho rằng, thực chất doanh nghiệp bỏ vào dự án chưa đến vài nghìn tỷ đồng mà tác hại lâu dài về môi trường, dân sinh nếu chưa lường hết tác hại cứ khai thác “không biết hậu quả ra sao”.
“Hà Tĩnh đã từng có sự cố Formosa, dù doanh nghiệp bồi thường 500 triệu USD là con số lớn so với Hà Tĩnh nhưng cũng chưa đủ lớn nếu xảy ra sự cố môi trường ảnh hưởng tới hàng vạn dân cư và ảnh hưởng nguồn tài nguyên lâu dài”, ông Mại dẫn chứng.
Chủ tịch VAFIE bổ sung thêm, nếu làm đầy đủ đánh giá tác động môi trường cũng chưa ai đảm bảo đánh giá ấy là đầy đủ khi triển khai.
Tại dự án mỏ sắt Thạch Khê, ông Mại là người tham gia từ lâu, từ năm 1993-1994 khi Chính phủ cho phép 2 nhà đầu tư từ Đức và Nhật Bản thăm dò, khai thác nhưng sau đó đã ngừng và không khai thác vì cho rằng không có hiệu quả vì hàm lượng thiếc trong sắt rất cao.
Dự án mỏ sắt Thạch Khê dự kiến tổng vốn đầu tư 35 tỷ USD đang có nhiều ý kiến trái chiều dừng hay tiếp tục khai thác
Tiếp sau đó, Tập đoàn của Đài Loan lại được Hà Tĩnh cho thăm dò và họ khẳng định có hiệu quả, xin khai thác làm thép tại Hà tĩnh nhưng sau khi có Formosa, Formosa không muốn dùng sắt Thạch Khê mà nhập khẩu vì lý do chờ đợi sắt Thạch Khê lâu quá.
Đánh giá mỏ sắt Thạch Khê là mỏ sắt có tiềm năng, Chính phủ sau đó đã cho phép thành lập TIC, theo ông Mại, quá trình TIC làm mỏ sắt Thạch Khê, Chủ tịch HĐQT công ty đã nhiều lần mời ông tham gia với tư cách tư vấn.
Bộ Kế hoạch đề xuất dừng, Bộ Công Thương không muốn
Đưa ra đề xuất xem xét chủ trường dừng dự án, Bộ Kế hoạch Đầu tư nêu các lý do như năng lực tài chính của TIC sẽ không đáp ứng được nhu cầu vốn của Tổ hợp dự án theo tiến độ triển khai; đầu ra của sản phẩm “về dài hạn chưa chắc chắn”; báo cáo tác động môi trường được phê duyệt cách đây 4 năm hiện không còn phù hợp thực tế triển khai…
Tuy nhiên, phía Bộ Công Thương lại cho rằng, việc đề xuất dừng dự án cần được xem xét thận trọng, phải tính đến những hậu quả hệ lụy liên quan đến những thiệt hại hàng ngàn tỷ mà nhà đầu tư đã bỏ ra 10 năm nay, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư và kinh doanh.
Bộ này cũng cho biết, phải tính đến hiệu quả kinh tế của dự án, phát triển công nghiệp và kinh tế Việt Nam, đóng góp vào GDP, giảm nhập siêu, ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô, cũng như các vấn đề liên quan như an sinh xã hội, an ninh trật tự xã hội và nhiều hệ lụy khác..
Cũng theo Bộ Công Thương, dự án có hiệu quả kinh tế là khả thi. Cụ thể, theo tính toán, hiệu quả kinh tế của Dự án TIC cập nhật tháng 3/2017 cao hơn so với Dự án phê duyệt năm 2014: Tổng mức đầu tư giảm còn 12.192 tỷ đồng/14.517 tỷ đồng, NPV: 2.632 tỷ đồng/2.865 tỷ đồng, IRR=32%/15,4%, thời gian hoàn vốn là 7,5 năm/9,5 năm, độ nhạy với mức độ giảm giá bán quặng 10-15%/6% và tổng vốn đầu tư tăng 40-50%/30%…
