ThienNhien.Net – Cả nước có 20 nhà máy nhiệt điện than đang vận hành, cùng một số nhà máy sản xuất phân bón hóa chất và nhà máy luyện thép, phát thải hơn 20 triệu tấn tro, xỉ mỗi năm. Với khoảng 30% lượng tro, xỉ được xử lý, sử dụng, tổng lượng tro, xỉ thạch cao hiện đang tồn tại các bãi chứa lên tới hơn 20 triệu tấn. Mỗi năm, cần đến hàng nghìn héc ta đất để làm bãi chứa.
Điều này đã tạo áp lực lớn về môi trường và tài nguyên đất; mà nguy cơ trước mắt là các nhà máy có thể phải dừng sản xuất nếu không có đủ bãi chứa tro, xỉ.
Thế nhưng, tại một số nước phát triển, hơn 90% lượng tro, xỉ phát thải được xử lý, sử dụng trong nhiều lĩnh vực, như làm phụ gia xi măng, cốt liệu nhẹ, bê tông đúc sẵn, gạch không nung… Ứng dụng công nghệ cao hơn là làm nguyên liệu để thu hồi kim loại, chất dẻo… Tại Việt Nam, tro bay đã được dùng làm phụ gia bê tông khối lớn cho các công trình đập thủy điện áp dụng công nghệ bê tông đầm lăn. Theo đánh giá của các nhà khoa học, các nhà máy xi măng, vật liệu xây dựng, các công trình giao thông, thủy lợi… đang có nhu cầu lớn sử dụng tro, xỉ, thạch cao và hoàn toàn có thể tiêu thụ hết khối lượng phát thải ra từ các nhà máy nhiệt điện, hóa chất, thay thế cho lượng thạch cao vẫn phải nhập khẩu.
Như vậy, vấn đề là ở chỗ chính sách trước đây không bắt buộc sử dụng tro, xỉ, thạch cao. Các cơ sở phát thải chỉ cần lưu chứa mà không chuẩn bị phương án xử lý, sử dụng như một nguồn nguyên liệu. Nhiều nhà máy nhiệt điện ven biển còn dùng nước mặn phun vào tro, xỉ để dập bụi, vì vậy tro, xỉ bị nhiễm mặn, không thể sử dụng, trở thành chất thải vĩnh viễn. Hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật xử lý, sử dụng tro xỉ sản xuất vật liệu xây dựng và trong các công trình xây dựng còn thiếu; văn bản quy phạm pháp luật về quản lý chất thải chưa đủ mạnh, làm cho việc cung cấp, vận chuyển, sử dụng tro, xỉ, thạch cao chưa được đẩy mạnh.
Do đó, việc cần làm là sớm quy định các cơ sở phát thải phải chịu trách nhiệm xử lý, tiêu thụ các chất thải phát sinh trong quá trình sản xuất. Nhà nước tạo điều kiện, cơ chế để các tổ chức, cá nhân tham gia sử dụng, tái sử dụng tro, xỉ, thạch cao làm nguyên liệu sản xuất và sử dụng trong công trình xây dựng. Các dự án đầu tư xử lý các loại chất thải này cần được hưởng ưu đãi và hỗ trợ đầu tư như đối với các hoạt động xử lý chất thải rắn theo quy định hiện hành. Cùng với đó, phân bổ cho từng ngành (như xi măng, vật liệu xây dựng, san lấp…) lượng tiêu thụ cụ thể. Việc này cần sớm thực thi, nếu không dự kiến đến năm 2018 với số lượng và quy mô các nhà máy phát triển theo quy hoạch, khối lượng phát thải tro, xỉ sẽ là 61 triệu tấn, đến năm 2020 là 109 triệu tấn…
