ThienNhien.Net – Theo những hiểu biết thông thường về quản lý bảo vệ rừng thì sự bùng phát của côn trùng sẽ làm tăng nguy cơ và thiệt hại do cháy rừng. Bởi theo logic, những cây bị chết do con trùng sẽ trở thành nguyên liệu cho những đám cháy. Tuy nhiên, giả định này lại không dựa trên một nền tảng khoa học vững chắc. Nghiên cứu mới đây của các nhà khoa học thuộc Đại học bang Oregon và Đại học Vermont cho rằng sự bùng phát của các loài côn trùng không những không làm gia tăng mà còn cứu các khu rừng khỏi những đám cháy.
Nhóm nghiên cứu đã tìm hiểu về 81 vụ cháy lớn ở Tây Bắc Thái Bình Dương (phía Tây Bắc Mỹ) xảy ra từ năm 1987 đến năm 2011 để tìm câu trả lời cho nghi vấn liên quan đến tác động của côn trùng đến mức độ nghiêm trọng của những vụ cháy rừng. Những vụ cháy được nghiên cứu mỗi vụ đã thiêu rụi tối thiểu 400 ha rừng và có sự chồng lấn địa lý đáng kể với các đợt bùng phát trước đó của một trong hai loài côn trùng – bọ cánh cứng thông núi hoặc loài bọ trên cây vân sam.
Những con bọ cánh cứng có mặt ở hàng chục triệu ha rừng trên khắp Bắc Mỹ. Do những thay đổi của môi trường nên gần đây dân số loài này bùng phát nhanh chóng, làm thiệt hại hàng triệu USD. Những con bọ cánh cứng trưởng thành tấn công thân cây thông (chúng đặc biệt yêu thích cây thông Lodgepole) khiến cây thông bị chết. Các con bọ cây vân sam thường ký sinh trên cả cây thông, cây vân sam và các loài linh sam, ấu trùng của loài này ăn hết lá của cây chủ. Các cây chủ có thể sinh tồn với sự ký sinh của loài bọ cây vân sam nhưng việc mất lá cây năm này qua năm khác khiến cây bị chết hoặc dễ chết hơn khi loài bọ cánh cứng cùng ký sinh.
Bằng việc so sánh hoạt động cháy rừng với dịch côn trùng, nhóm nghiên cứu tìm thấy bằng chứng cho thấy sự khác biệt, mâu thuẫn giữa thực tế với những hiểu biết thông thường. Theo đó, thay vì làm trầm trọng thêm cháy rừng, dịch côn trùng có thể giúp giảm thiệt hại của các vụ cháy rừng.
Mặc dù chưa xác định được rõ ràng dịch côn trùng giúp giảm mức độ nghiêm trọng của các vụ cháy rừng như thế nào nhưng nhóm nghiên cứu phỏng đoán rằng côn trùng khiến cây bị rụng lá và chết vừa làm các khu rừng thưa thớt hơn, vừa di chuyển sinh khối từ lá xuống mặt đất, từ đó thay đổi liên kết của khu rừng khiến đám cháy khó lan rộng hơn.
Nhóm nghiên cứu cũng cho hay ảnh hưởng của côn trùng tới mức độ nghiêm trọng của các vụ cháy rừng cũng theo các chu kỳ dài khác nhau. Mức độ nghiêm trọng do tác động của các loài bọ thông núi tới rừng đã giảm trong nhiều năm qua, và mức độ nghiêm trọng của các vụ cháy cũng giảm thậm chí sau đó tới hai thập kỷ. Tuy nhiên, ảnh hưởng của bọ cây vân sam tới các khu rừng thì ngắn hơn. Sau khi mức độ nghiêm trọng của vụ cháy giảm xuống tới mức nào đó, nó lại từ từ tăng lên theo thời gian. Qua 20 năm, rừng lại được khôi phục như trước khi đại dịch côn trùng bùng phát.
Nhóm tác giả nghiên cứu đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cần có nhiều nghiên cứu hơn nữa để hiểu rõ hơn về mối liên hệ đáng ngạc nhiên giữa đại dịch côn trùng và cháy rừng. Đây là lĩnh vực nghiên cứu quan trọng, đặc biệt liên quan tới việc chi ngân sách hàng năm năm cho ngăn chặn và phòng chống cháy rừng, và các cơ chế phòng cháy phải thay đổi như thế nào tương lai gần trong bối cảnh có nhiều ảnh hưởng kết hợp của biến đổi khí hậu, nóng lên toàn cầu, hạn hán, các loài ngoại lai xâm hại cũng như hoạt động phá rừng và chăn thả gia súc của con người.
